Zespół stresu pourazowego (post-traumatic stress disorder, PTSD) zaliczamy do grupy zaburzeń lękowych. Może on wyniknąć z silnie stresogennej, traumatycznej sytuacji, takiej jak np. pożar, wypadek samochodowy, działania wojenne czy przemoc. Przyczyny u różnych osób mogą być inne, ale w każdym przypadku zespół stresu pourazowego wymaga uwagi i wsparcia osoby nim dotkniętej.
Czym jest zespół stresu pourazowego?
Zespół stresu pourazowego (PTSD) wynika z narażenia na działanie stresora, na który nie można się przygotować i którego nie można samodzielnie przepracować po pewnym czasie. Może to dotyczyć informacji o np. tragicznym wypadku i śmierci bliskiej osoby, jak i dotyczyć obecności przy wypadku z udziałem obcej osoby. Zazwyczaj w trudnej sytuacji przeciętnie wrażliwy człowiek doświadcza ostrej reakcji stresowej (np. niepokój, koszmary), po której w ciągu miesiąca samodzielnie wraca do normy. Gdy jednak coś zaburza powrót do równowagi, pojawia się zespół stresu pourazowego.
Jednym z warunków rozpoznania PTSD jest doświadczenie uczucia silnego strachu, przerażenia, czy też bezsilności w momencie zagrożenia. W efekcie następuje sytuacja, w której nie można przepracować traumatycznego wspomnienia, które mocno obciąża psychikę. Taka sytuacja może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje, powodując trudności w funkcjonowaniu danej osoby w sferze społecznej, zawodowej lub innych sferach życia.
Fot. iStock
Rozpoznanie PTSD wg. klasyfikacji ICD-10 następuje, gdy kryteria objawowe zostały spełnione w ciągu sześciu miesięcy od zdarzenia powodującego uraz.
Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 wyróżnia się PTSD:
- ostre — trwa krócej niż trzy miesiące;
- przewlekłe — objawy zaburzenia trwają trzy miesiące lub dłużej;
- z początkiem opóźnionym — w przypadku gdy objawy pojawiają się co najmniej sześć miesięcy po traumatycznym przeżyciu.
Co może wywołać PTSD?
Zespół stresu pourazowego może rozwinąć się w efekcie różnych, trudnych do udźwignięcia wydarzeń. Przyczyn może być wiele:
- śmierć bliskiej osoby;
- obserwowanie śmierci innej osoby lub zadawania jej krzywdy;
- gwałt i molestowanie seksualne;
- przemoc fizyczna lub psychiczna;
- uczestnictwo w katastrofie;
- doświadczenie lub obserwowanie aktu terrorystycznego, działań wojennych;
- uczestnictwo w wypadku komunikacyjnym, i in.
Kogo może dotyczyć zespół stresu pourazowego?
Zespół stresu pourazowego może rozwinąć się na skutek różnych wydarzeń i nie tu ma określonej reguły, kto jest narażony na jego wystąpienie mniej lub bardziej. Granica odporności na trudne sytuacje jest inna dla każdego. Czynniki, które mogą wywoływać PTSD, u jednej osoby mogą spowodować traumę, a u innej tylko przykre wspomnienie. Z tego powodu ryzyko wystąpienia zespołu stresu pourazowego nie dla każdego jest takie samo. Zaburzenie to może wystąpić również u osób, które były wcześniej przygotowywane na trudne sytuacje, np. policjantów, strażaków, lekarzy, żołnierzy.
Fot. iStock
Zespół stresu pourazowego — objawy
Zespół stresu pourazowego powoduje objawy, które mogą być inne, w zależności od indywidualnego przypadku. U wielu osób obciążonych PTSD wspomnienia feralnego wydarzenia stale powracają, nie sposób jest wyrzucić ich z pamięci. Powracają w snach, w chwilowych przebłyskach, zmuszając do ponownego ich przeżywania. Osoba dotknięta zespołem stresu pourazowego czuje się tak, jakby po raz kolejny uczestniczyła w zdarzeniu. U innych z kolei mogą pojawić się braki w pamięci związane z traumą.
Zespół stresu pourazowego powoduje także chęć trzymania się z daleka od tego, co kojarzy się z bolesnym wydarzeniem. Osoby dotknięte PTSD starają się unikać miejsc, osób, czy też przedmiotów związanych z nim. Konfrontacja z powyższym powoduje silny lęk.
Przeciągający się zespół stresu pourazowego może powodować objawy utrudniające normalne funkcjonowanie. Osoby, które przeżyły traumę mogą rezygnować z dotychczasowych aktywności, czuć się nierozumiani i wyobcowani. Pacjenci z utrwalonym PTSD żyją w poczuciu zagrożenia, są ciągle czujni. Mogą się izolować od otoczenia, reagować niewspółmiernie do sytuacji. Pojawiają się u nich ataki paniki, napady lęku, wybuchy złości. Przestają w wielu przypadkach odczuwać przyjemność, mogą pojawiać się u nich również zachowania autodestrukcyjne, myśli samobójcze.
Fot. iStock
Objawy fizyczne zespołu stresu pourazowego
Także ciało może wysyłać symptomy towarzyszące PTSD. Mogą pojawić się bóle głowy, kołatanie serca, przyspieszenie oddechu, uczucie ściskania w żołądku. Pojawiają się problemy ze snem, a często i bezsenność.
Nie ma tu jednej reguły, stąd ile osób dotkniętych PTSD, tyle możliwych reakcji.
Leczenie PTSD
W przypadku podejrzenia zespołu stresu pourazowego warto skonsultować objawy z lekarzem psychiatrą lub psychoterapeutą. Wśród skutecznych metod leczenia PTSD uznaje się psychoterapię poznawczo-behawioralną. W przypadku jej zastosowania objawy zaburzenia ustępują u około 70% pacjentów. Najczęściej psychoterapia trwa trzy miesiące, ale gdy istnieje taka konieczność, może trwać dłużej. Wspomagająco stosuje się także leczenie farmakologiczne, jako postępowanie uzupełniające i często w przypadku łagodzenia towarzyszących PTSD objawów.
