Toczeń – zagraża głównie kobietom, wywołuje nieoczywiste objawy i może mieć różny, czasem trudny do przewidzenia przebieg

Toczeń rumieniowaty układowy (SLE) to wielonarządowa choroba autoimmunologiczna. Toczeń może objawiać się na wiele sposobów i mieć różny, czasem trudny do przewidzenia przebieg, przyjmując postać łagodną lub ostrą, która może zagrażać życiu. Czym jest toczeń rumieniowaty układowy, jakie objawy powoduje i jak wygląda szansa na skuteczne leczenie?

Toczeń rumieniowaty układowy — co to za choroba?

Toczeń rumieniowaty układowy, to jedna z układowych chorób tkanki łącznej wynikającej z autoagresji, czyli skierowania działania układu odpornościowego przeciwko własnemu organizmowi. W wyniku tego procesu dochodzi najczęściej do uszkodzenia skóry, stawów i nerek, ale także wielu innych tkanek i narządów.

Na toczeń rumieniowaty układowy choruje około 30-50 na 100 000 osób. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowią kobiety w wieku rozrodczym, które chorują nawet osiem razy częściej niż mężczyźni. Choroba dotyka najczęściej osoby od 16. do 55. roku życia, ale nie zawsze jest to regułą. Jest ona bardzo niebezpieczna — mimo leczenia śmiertelność wśród chorych nadal pozostaje trzykrotnie większa niż u osób zdrowych.

Przyczyny tocznia rumieniowatego układowego

Nie ma jednej przyczyny rozwoju tej choroby. Na toczeń bardziej narażone są osoby obciążone genetycznym ryzykiem rozwoju choroby, którą może „uruchomić” jeden z bodźców:

• światło słoneczne – powoduje uszkadzanie komórek skóry przez promieniowanie ultrafioletowe, a gdy dochodzi do nieprawidłowego usuwania takich komórek, następuje błędna reakcja układu odpornościowego;
• czynniki hormonalne –  większe ryzyko dotyczy kobiet przyjmujących hormonalną terapię zastępczą oraz doustne środki antykoncepcyjne;
• leki – tzw. toczeń polekowy ma zazwyczaj łagodny przebieg i ustępuje po odstawieniu leku;

Do innych przyczyn rozwoju tocznia można zaliczyć narażenie na działanie niektórych substancji chemicznych, dieta wysokotłuszczowa i palenie papierosów, które są istotnym czynnikiem rozwoju chorób autoimmunologicznych.

Toczeń — objawy ogólne

Choroba jest trudna do zdiagnozowania, ponieważ może mieć wiele objaów jak i bardzo zróżnicowany przebieg. Ogólne objawy, jakie daje toczeń, to m.in.: stany podgorączkowe i gorączka, zmęczenie, rozbicie, brak apetytu, chudnięcie, są nieswoiste. Rozpoznanie choroby na ich postawie jest trudne, ponieważ mogą one zwiastować szereg innych chorób.

Toczeń — objawy układowe

Objawy układowe, jakie daje toczeń, są także zróżnicowane i trudne do przypisania jednej chorobie. Wiele zależy od tego, które narządy i w jakim stopniu zostały zaatakowane. Najczęściej okresy uspokojenia objawów przeplatają się z ich nasileniem.

Toczeń a stawy

Toczeń najczęściej atakuje właśnie stawy. Najczęściej chorobie ulegają stawy nadgarstkowe, stawy palców rąk, kolanowe i stawy stóp. Towarzyszy temu ból stawów, niekiedy obrzęk lub wysięk, a jeszcze rzadziej deformacja stawów. Ból stawów najczęściej wędruje po stawach, przechodząc z jednej na drugą lokalizację.

Toczeń  a mięśnie

Choroba może powodować wędrujący ból mięśni, o zmiennym natężeniu. Poza bólem u chorych stwierdza się także zanik mięśni, który osłabia sprawność fizyczną.

Skóra i błony śluzowe

Przy toczniu u wielu pacjentów pojawia się charakterystyczny rumień na twarzy w kształcie motyla. Jest to płaskie lub nieco wypukłe zaczerwienienie skóry na policzkach i grzbiecie nosa, może też wystąpić na czole, w okolicy oczu, na szyi i dekolcie. Rumień pojawia się  w czasie zaostrzenia choroby u połowy chorych, po ekspozycji na słońce. Gdy toczeń się „wycofuje”, rumień znika.

Aktywnej fazie choroby często towarzyszą nadżerki błony śluzowej jamy ustnej i nosa. Może pojawić się pokrzywka, zgrubienia tkanki podskórnej, rumień w okolicy paznokci, rumień dłoni czy siność siateczkowata, nasilone wypadanie i przerzedzenie włosów.

W tzw. podostrym toczniu skórnym u chorych stwierdza się niepozostawiające śladów zmiany w kształcie obrączek z przejaśnieniem w środku lub łuszczące się grudki (zazwyczaj na tułowiu, ramionach i udach), oraz rumień krążkowy, który jest przyczyną zaniku, powstawania blizn i odbarwień skóry.

Toczeń a nerki

W przypadku tocznia zapalenie nerek dotyczy 1/3 pacjentów. Najczęściej problemy pojawiają się w pierwszych dwóch latach choroby, głównie u młodszych pacjentów. Na początku nie ma żadnych objawów zajęcia nerek, natomiast pojawiające się obrzęki ciała to świadectwo zaawansowanej już choroby. Toczeń może prowadzić do niewydolności nerek.

Toczeń a serce

Charakterystycznym dla tocznia objawem jest zapalenie wsierdzia Libmana-Sacksa, które rozpoznaje się m.in. po obecności zgrubień na zastawkach serca. Choroba zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy, wystąpienia choroby niedokrwiennej serca i zawału serca.

Toczeń a płuca

W przebiegu tocznia może rozwinąć się toczniowe zapalenie płuc o ciężkim przebiegu, z gorączką, dusznościami, kaszlem, a nawet  krwiopluciem. Choroba może prowadzić do włóknienia płuc.

Układ nerwowy

Toczeń może powodować objawy neurologiczne i psychiczne. Zazwyczaj pojawia się łagodne upośledzenie funkcji poznawczych, zaburzenia nastroju i zaburzenia lękowe. Rzadziej pojawiają się niedowłady, zaburzenia czucia, drgawki czy psychozy.

Toczeń a układ pokarmowy 

Choroba może powodować np. zgagę i ból brzucha, jak również groźne powikłania, jak zawał jelit.

Toczeń a oczy 

Chorzy skarżą się najczęściej na uczucie suchości oczu lub uczucie ciała obcego pod powiekami, czy zaburzenia widzenia pojawiające się po niektórych lekach, np. hydroksychlorochinie czy glikokortykosteroidach.

Toczeń a kości

Choroba zwiększa ryzyko pojawienia się osteoporozy, która osłabia kości i prowadzi do ich złamań.

Na czym polega leczenie tocznia?

W przypadku pojawienia się niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza. Pacjenci ze zdiagnozowanym toczniem pozostają pod opieką reumatologa lub immunologa, a gdy jest taka potrzeba, również innych specjalistów.

Choć szybkie rozpoznanie i leczenie choroby nie jest łatwe ze względu na niespecyficzne objawy, jakie daje toczeń, ma ono ogromne znaczenie dla podniesienia komfortu życia chorego i zmniejszenia ryzyka groźnych powikłań. Nie można wyleczyć tocznia rumieniowatego układowego, ale możliwe jest osiągnięcie trwałej remisji choroby i uniknięcie uszkodzenia narządów. Bardzo rzadko zdarzają się przypadki samoistnego ustąpienia objawów.

Leczenie dopasowuje się indywidualnie do każdego pacjenta, ponieważ choroba może obejmować różne tkanki i narządy. W toczniu o łagodnym i umiarkowanym przebiegu można kontynuować zwykłe aktywności, stosując się do zaleceń lekarza i przyjmując konieczne leki. Toczeń o ciężkim zaostrzeniu chorzy leczeni są w szpitalu. Kontrola choroby jest konieczna przez cały czas. Na początku i w czasie zaostrzeń wizyty są częstsze, natomiast w stabilnym okresie wizyty kontrolne z reguły odbywają się co 6-12 miesięcy.

---

źródło:  www.mp.pl