Kakao to smaczny i bardzo zdrowy dodatek do napojów, ciast i słodkich deserów, oraz podstawa ukochanej przez wielu czekolady. Jest ono znane ze swoich pobudzających i prozdrowotnych właściwości. Niegdyś wyjątkowo cenne, uważane za napój bogów, dziś łatwodostępne i uwielbiane za szczególny smak i aromat. Jak wytwarza się kakao i jakie ma ono właściwości dla zdrowia?
Kakao — napój bogów
Kakao wytwarza się z nasion kakaowca (Theobroma cacao) pochodzącego z lasów tropikalnych Ameryki Południowej i Środkowej. Owoce kakaowca mają charakterystyczny wygląd — gruba czerwona łupina otacza białawy miąższ z ziarenkami. Największe z nich mogą osiągać nawet pół kilograma wagi i prawie pół metra długości. Współcześnie plantacje kakaowca spotykane są w Ameryce Południowej i Środkowej, Afryce oraz Azji. Już Majowie i Aztekowie docenili ziarna kakaowca, uważając je za napój godny bogów, stosując je w obrzędach, a także celem pobudzania i leczenia. Były one na tyle wartościowe, że funkcjonowały jako środek płatniczy. Do Europy przywiózł je Krzysztof Kolumb, ale dopiero pod koniec XIX wieku, kiedy wynaleziono sposób na odtłuszczenie nasion, rozpowszechniła się jego uprawa.
Fot. iStock
Jak powstaje kakao?
Najpierw owoce kakaowca poddawane są procesowi fermentacji. Podczas niej zachodzą istotne zmiany, które wpływają na pozyskanie charakterystycznego aromatu i barwy. Po tym są one suszone i mają czas, by dojrzeć. Do pozyskania kakao w proszku ziarna muszą być jeszcze prażone, odtłuszczone, łamane i następnie zmielone. Podczas mielenia pozyskiwane są dwa ważne produkty: miazgę, z której wytwarza się czekoladę, oraz proszek, które kupujemy jako gotowe kakao.
Kakao — wartości odżywcze, kcal
Ziarna kakaowca są źródłem białka, tłuszczów (głównie oleinowego, stearynowego i palmitynowego) oraz węglowodanów. Są także cennym źródłem błonnika — w 100 g kakao znajdziemy go aż 37 g. Dostarczają one wiele witamin, oraz mikro- i makroelementów. Zawierają bogactwo witamin z grupy B (B1, B2, B3, B6), E oraz PP (niacyny), dużą ilość magnezu (499 mg/100 g), żelaza, potasu, fosforu oraz wapnia. W ziarnach znajdują się także substancje o działaniu pobudzającym i poprawiającym koncentrację — teobromina oraz kofeina. Nie brakuje w nich również polifenoli (od 10% do 20%), cenionych w profilaktyce różnych chorób. Jeśli chodzi o kalorie, kakao w 100 g dostarcza około 230 kcal. Indeks glikemiczny kakao jest niski i wynosi 20. Do jego wad można zaliczyć fakt, że jest on silnym alergenem.
Warto przy tym dodać, że mowa tu o kakao naturalnym. Rozpuszczalne kakao może zawierać także konserwanty, emulgatory, aromaty, może być także bardziej kaloryczne i mniej zasobne w cenne dla zdrowia substancje.
Właściwości zdrowotne kakao
Chroni serce
Kakao ma zbawienny wpływ na kondycję układu sercowo-naczyniowego. Obecne w nim flawanole wpływają na poprawę elastyczności naczyń krwionośnych, hamowanie utleniania cholesterolu LDL, działanie przeciwzakrzepowe oraz obniżenie ciśnienia tętniczego. Czterotygodniowe badanie przeprowadzone na grupie 100 osób przez profesora Malte Kelm z University Hospital Düsseldorf wskazuje, że flawanole obecne w kakao zmniejszają 10-letnie ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego o 22%, a 10-letnie ryzyko przejścia zawału serca o 31%. Potwierdzić to może inne, długoterminowe badanie, które jest już prowadzone.
Chroni przed nowotworami
Antyoksydanty takie jak flawanole, procyjanidyny, kwas p-kumarowy, epikatechina, katechina, wykazują właściwości przeciwzapalne, wychwytując wolne rodniki i neutralizując je. Tym samym antyoksydanty chronią komórki przed uszkodzeniem i tworzeniem się nowotworów oraz powstawaniem chorób przewlekłych (choroby układu krążenia, cukrzyca typu 2, i inne).
Fot. iStock
Pobudza do działania
Dzięki wspomnianej już wcześniej teobrominie i kofeinie, kakao pomaga podczas pracy umysłowej i nauki. Teobromina powoduje odczuwanie przypływu energii i poprawę koncentracji, nie podnosi przy tym ciśnienia.
Kakao łagodzi stres
Kakao pomaga podczas stresujących sytuacji dzięki obecności kwasu walerianowego, który relaksuje i uspokaja. Zawiera także tryptofan, konieczny do wytwarzania w mózgu serotoniny, zwanej hormonem szczęścia. Ponadto obecna tu fenyloetyloamina (pochodna amfetaminy) wykazuje działanie przeciwdepresyjne. Ziarna kakaowca są także doskonałym źródłem magnezu (499 mg/100 g), który jest niezbędny do prawidłowej pracy układu nerwowego. Odpowiedni poziom magnezu w organizmie pomaga się wyciszyć w stresowych sytuacjach.
Chroni przed chorobami neurodegeneracyjnymi
Obecność katechin (flawonoidów kakaowych) sprawia, że kakao może hamować rozwój chorób neurodegeneracyjnych, w tym chorobę Alzheimera i Parkinsona.
Łagodzi kaszel
Badań przeprowadzone przez National Heart and Lung Institute wskazują, że teobromina w kakao działa trzy razy skuteczniej w leczeniu uporczywego kaszlu niż kodeina (lek przeciwkaszlowy). Dzieje się tak, ponieważ teobromina może blokować działanie nerwów czuciowych, co hamuje odruch kasłania.
Chroni przed kamieniami nerkowymi
Kakao może być wartościowym wsparciem przeciwko kamicy nerkowej. Teobromina obecna w ziarnach kakaowca hamuje tworzenie się złogów w drogach moczowych i nerkach. Badanie przeprowadzone przez Felixa Gracesa z Uniwersytetu Wysp Balearskich na Majorce, wskazuje, że spożywanie każdego dnia 20 g czekolady przeciwdziała pojawieniu się kamieni nerkowych.
Fot. iStock
Kakao wspiera odporność
Dzięki obecności antyoksydantów (polifenoli, resweratrolu) witamin i składników mineralnych, wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego.
Chroni przed cukrzycą
Flawanole wpływają na zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę, co pomaga zapobiegać rozwojowi insulinooporności, która może powodować cukrzycę typu II. Polifenole (katechiny i epikatechiny) hamują zbyt szybkie wchłanianie glukozy w jelitach, a także zwiększają wydzielanie insuliny przez komórki beta trzustki.
Kakao pomaga w odchudzaniu
Obecne w kakao i gorzkiej czekoladzie alkaloidy purynowe: kofeina, teobromina i teofilina, wspierają lipolizę komórkową i stymulują termogenezę (proces wytwarzania ciepła przez organizm), co może wspierać proces odchudzania.
Odmładza skórę
Ziarna kakaowca dostarczają witaminę E, zwaną witaminą młodości, niezbędną dla zdrowej skóry. Na jej korzyść działają także flawonoidów, które chronią komórki organizmu przed działaniem wolnych rodników i hamują procesy starzenia. Dzięki obecności kofeiny wspiera usuwanie toksyn z organizmu, działa ujędrniająco i wyszczuplająco.
