Krew pełni niezwykle ważne funkcje w organizmie człowieka — bez niej nie byłoby życia. Składa się ona z kilku elementów, których parametry świadczą o stanie zdrowia. Ponieważ krew mówi wiele o kondycji organizmu, warto wykonywać raz do roku proste badanie, morfologię, by wyłapać ewentualne nieprawidłowości. Co jeszcze trzeba wiedzieć o krwi?
Czym jest krew?
Krew to żywa tkanka, na którą składają się: krwinki czerwone, krwinki białe i krwinki płytkowe, zawieszone w płynnej części krwi zwanej osoczem (plazmą). Stanowi ona ok. 9-10% masy ciała. Dorosły człowiek przeciętnie „składa się” z 4 do 6 litrów krwi, przy czym zazwyczaj mężczyźni mają ok. 1 litr więcej krwi niż kobiety. Co ważne, wszystkie składniki krwi są odnawialne.
Fot. iStock/krew
Krew pełni niezwykle istotne funkcje w organizmie. Należą do nich:
- transportowanie tlenu oraz niezbędnych związków i substancji odżywczych do komórek organizmu;
- usuwanie z nich dwutlenku węgla oraz produktów ubocznych przemiany materii;
- przenoszenie hormonów;
- wyrównywanie różnic temperatur pomiędzy poszczególnymi narządami oraz tkankami;
- ochrona organizmu przed infekcjami;
- czynny udział w procesach krzepnięcia krwi.
Krew — elementy morfotyczne
Krwinki czerwone (erytrocyty)
Krwinki czerwone to komórki krwi o dyskowatym, dwuwklęsłym kształcie, nieposiadające jądra komórkowego. Są najliczniejszymi składnikami wśród elementów morfotycznych krwi, stanowiąc ok. 40% objętości całej krwi. Zazwyczaj norma erytrocytów dla mężczyzn wynosi 4,2-5,4 miliona/µl, a dla kobiet4,7-6,2 mln/µl. Czerwone krwinki powstają w szpiku kostnym, żyjąc przeciętnie 120 dni. Szczególnie ważne dla procesu ich tworzenia jest odpowiednia ilość żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego. Ich głównym składnikiem jest hemoglobina, nadająca charakterystyczne czerwone zabarwienie.
Krwinki białe (leukocyty)
Są one bezbarwne, posiadają jądro komórkowe. Jest ich mniej niż erytrocytów, norma dla mężczyzn i kobiet wynosi 4-10 tys/µl. Ich zadaniem jest ochrona organizmu przed patogenami, takimi jak wirusy i bakterie. Mogą żyć kilku dni do nawet 20 lat. Krwinki białe można podzielić na dwie grupy:
- leukocyty ziarniste — zalicza się do nich neutrofile, eozynofile i bazofile;
- nieziarniste — czyli monocyty i limfocyty.
Fot. iStock/krew
Krwinki płytkowe (płytki krwi, trombocyty)
Trombocyty mogą przybierać różne kształty. Ich główną rolą jest ochrona śródbłonka naczyń krwionośnych i zahamowanie krwawienia poprzez tworzenie skrzepów. Jeśli dojdzie do urazu tkanki, tworzą one w miejscu uszkodzenia siateczkę zapobiegającą nadmiernej utracie krwi. Norma dla ilości trombocytów we krwi wynosi 150-350 tysięcy/µl dla obu płci.
Grupy krwi
Podział na grupy krwi związany jest z występowaniem na krwinkach czerwonych (erytrocytach) białek, czyli antygenów grup krwi. Dotychczas opisano 32 takie układy, z których najważniejszy jest układ grup głównych (AB0) i układ Rh. Obecność antygenu A lub B wpływa na przynależność do jednej z 4 podstawowych grup:
- 0 – brak antygenu na krwinkach oraz obecność przeciwciał anty-A i anty-B
- A – antygen A obecny na krwinkach oraz przeciwciała anty-B w osoczu;
- B – antygen B na krwinkach oraz przeciwciała anty-A w osoczu;
- AB – na krwinkach znajduje się zarówno antygen A jak i B, natomiast w osoczu brak przeciwciał.
Przynależność do określonej grupy krwi jest stała, choć wyjątkiem może być sytuacja po przeszczepieniu szpiku kostnego, gdy nowy szpik zaczyna wytwarzać krwinki czerwone z antygenami dawcy. Duże znaczenie ma również antygen D — jeśli występuje on we krwi, świadczy to o czynniku Rh+, jego brak wskazuje na czynnik Rh-. Większość osób posiada antygen D, a więc czynnik Rh+.
Fot. iStock/krew
Krew — morfologia
Aby zbadać czy krew jest zdrowa i prawidłowo wypełnia swoje funkcje, wykonuje się morfologię krwi. Jest to proste badanie, polegające na pobraniu z żyły 5 ml krwi do probówek zawierających substancję zapobiegającą krzepnięciu pobranej krwi. Krew następnie poddaje się analizie, a jej wynik podawany jest w formie komputerowego wydruku.
Do morfologii należy się odpowiednio przygotować. Morfologię krwi wykonuje się rano. Przed przystąpieniem do niego pacjent powinien być na czczo, pożywając ostatni posiłek na 8-12 godzin przed pobraniem krwi. Na 3 dni przed badaniem warto zrezygnować z alkoholu, a dzień przed z picia kawy i herbaty. Jeśli pacjent przyjmuje leki, powinien omówić z lekarzem konieczność ich przyjęcia przed pobraniem krwi. Zaleca się również krótki odpoczynek przed samym badaniem.
Morfologia to niezwykle wartościowe badanie, które może ujawnić wiele ważnych informacji o stanie zdrowia osoby badanej. Ponieważ jej rola jest nie do przecenienia, zaleca się wykonywanie morfologii przynajmniej raz do roku.
