Półpasiec to choroba zakaźna, która może się pojawić u osób w każdym wieku, ale u dzieci i młodych dorosłych przebiega zazwyczaj łagodnie. Jest konsekwencją przechorowania ospy, i poza tym, że półpasiec powoduje objawy bardzo dokuczliwe, może także dawać poważniejsze powikłania. Czym jest półpasiec i jak można leczyć tę chorobę?
Co to jest półpasiec?
Półpasiec to choroba wywoływana przez wirusa Varicella-zoster (VZV), czyli wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Przy pierwszym zakażeniu wirus wywołuje ospę wietrzną. Po jej przechorowaniu wirus pozostaje uśpiony w zwojach nerwowych (latencja wirusa). Po pewnym czasie, nawet po upływie wielu lat, niezależnie od nasilenia wcześniejszego przebiegu ospy, wirus może się uaktywnić i namnożyć, co skutkuje półpaścem. Może się tak zdarzyć na skutek obniżenia odporności, najczęściej w przypadku:
- starszego wieku — mimo że na półpaśiec może zachorować każdy, największy wzrost zachorowań odnotowuje się po 50. roku życia i rośnie on z wiekiem. Po 85. roku życia ryzyko zachorowania na półpasiec wynosi już 50%;
- chorób wpływających na obniżenie odporności typu komórkowego, np. białaczki i chłoniaki, inne rozsiane nowotwory;
- zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV);
- poddawania się leczeniu immunosupresyjnemu, szczególnie w przypadku przyjmowania glikokortykosteroidów po przeszczepieniu szpiku kostnego oraz nerek, serca, wątroby i płuc;
- leczeniu choroby nowotworowej za pomocą radioterapii lub chemioterapii.
Nie bez przyczyny jest również przewlekły stres, który także negatywnie wpływa na pracę układu odpornościowego.
Fot. iStock/półpasiec
Rodzaje półpaśca
Zachorowanie na półpasiec nie oznacza przechorowania go według jednego schematu. Choroba ma kilka wariantów, w których objawy dotyczą innych obszarów ciała.
Półpasiec oczny
U ok. 25% chorych półpasiec zaczyna namnażać się w zwoju trójdzielnym i w tym przypadku atakuje wzrok. Na spojówce i rogówce po jednej stronie twarzy pojawiają się zmiany i owrzodzenia. Zmiany mogą pojawić się także na czole nad okiem oraz na powiece. Chorzy uskarżają się na nadwrażliwość na światło oraz dyskomfort, łzawienie oka, problemy z wyraźnym widzeniem. Półpasiec oczny wymaga konsultacji okulistycznej, by uniknąć niebezpiecznych powikłań dla wzroku.
Półpasiec uszny
Choroba manifestuje się poprzez wysypkę umiejscowioną na i za małżowiną uszną, a także w przewodzie słuchowym i błonie bębenkowej. Tej postaci półpaśca mogą towarzyszyć silne bóle ucha, szumy, niedosłuch, kłopoty z zawrotami głowy. Rzadko może pojawiać się także się niedowład nerwu twarzowego, objawiający się opadaniem kącika ust, czy asymetria jednej strony twarzy. Nieleczony półpasiec uszny może skutkować trwałym ubytkiem słuchu i porażeniem nerwu twarzowego.
Postać uogólniona półpaśca
Wysypka przypominająca grudki w przebiegu ospy wietrznej, rozsiewa się na tułowiu. Najczęściej zajmuje kilka obszarów skóry unerwionych przez jeden korzeń rdzeniowy. Uogólniona postać najczęściej dotyka osoby o bardzo niskiej odporności.
Postać zgorzelinowa półpaśca
Postać zgorzelinowa półpaśca charakteryzuje się utrudnionym gojeniem powstających zmian. Dochodzi do rozpadu zmian skórnych, a w ich miejsce tworzą się zgorzelinowe owrzodzenia.
Fot. iStock/półpasiec
Półpasiec — objawy
Półpasiec daje objawy, zarówno ogólne na skórze, jak i oczne oraz uszne. Objawy czuciowe mogą pojawić się nawet kilka dni, a nawet tygodni przed pojawieniem się pęcherzyków na skórze.
Objawy, jakie daje półpasiec, to:
- bolesne, przezroczyste pęcherze wypełnione płynem. Pękają i sączą się, a następnie powstają z nich otwarte rany pokrywające się po czasie strupkami;
- podrażnienie skóry — czerwone plamki zlokalizowane na tułowiu, rzadziej na kończynach czy głowie, występują tylko po jednej stronie ciała wzdłuż nerwu międzyżebrowego;
- mrowienie lub swędzenie skóry — podrażnienie nerwu czuciowego sprawia, że drapanie skóry nie przynosi chorym żadnej ulgi;
- miejscowy ból skóry — często ostry, piekący, wyjątkowo dokuczliwy;
- światłowstręt — może pojawiać się wraz z uczuciem łagodnej migreny;
- ból głowy — chorzy obserwują u siebie ból i mrowienie głowy po jednej stronie, z centrum dolegliwości wokół oka, czubka głowy lub czoła;
- objawy grypopodobne — chorzy na półpasiec odczuwają ogólne rozbicie, zmęczenie, bóle mięśniowe, stany podgorączkowe, które mogą kojarzyć się z grypą lub przeziębieniem.
Fot. iStock
Półpasiec — leczenie
Po zaobserwowaniu objawów półpaśca należy skorzystać z porady lekarza rodzinnego lub dermatologa. Leczenie półpaśca polega na podawaniu leków przeciwwirusowych, które mogą łagodzić przebieg choroby i skracać czas jej trwania. Warunkiem powodzenia terapii jest jak najszybsze jej wdrożenie, tuż po wystąpieniu wysypki. Chorym zaleca się także stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwhistaminowych, okładów i maści rozgrzewających, na złagodzenie bólu i swędzenia w miejscu zmian.
Półpasiec — neuralgia, powikłania
Neuralgia popółpaścowa (PHN) jest najczęstszym i bardzo dokuczliwym powikłaniem po półpaścu. Charakteryzuje się przewlekłym bólem występującym w miejscu wysypki. Ból może utrzymywać się długo — od kilku/kilkunastu tygodni, do nawet kilku lat. Neuralgia, której przyczyną jest półpasiec, powoduje niezwykle nasilony ból, negatywnie wpływający na jakość życia i codzienne funkcjonowanie chorych. Ryzyko rozwinięcia się neuralgii i nasilenia jej dolegliwości, rośnie wraz z wiekiem pacjenta. Bardzo rzadko pojawia się ona u osób poniżej 40. roku życia.
Inne powikłania półpaśca:
Półpasiec może mieć ciężki przebieg oraz poważne powikłania, które zależą od miejsca, w którym pojawiły się zmiany. W zależności od lokalizacji może dojść do upośledzenia wzroku, słuchu, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet do ostrej martwicy narządów wewnętrznych.
Fot. iStock
Czy półpasiec jest zaraźliwy?
Półpasiec jest o wiele mniej zaraźliwy niż ospa wietrzna. Wirus Varicella-zoster (VZV) znajduje się w wydzielinie pęcherzyków powstających na skórze w czasie choroby. Ta przezroczysta wydzielina jest zakaźna i po kontakcie z nią osoba zdrowa, która wcześniej nie chorowała na ospę, może zachorować na ospę wietrzną. Na szczęście zachowanie odpowiedniej higieny pozwala zminimalizować ryzyko, ponieważ wirus VZV jest bardzo wrażliwy i szybko ulega zniszczeniu pod wpływem temperatury i wysychania.
