Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna, w której organizm niszczy komórki trzustki. Od pojawienia się pierwszych sygnałów cukrzycy do ich rozwinięcia mija niewiele czasu, a konsekwencje tej choroby mogą być bardzo poważne. Czym charakteryzuje się cukrzyca typu 1 , jakie ma objawy, jaka dieta i leczenie jest konieczne, by organizm mógł poprawnie funkcjonować?
Cukrzyca typu 1 – przyczyny
Cukrzyca typu 1 jest chorobą z autoagresji, czyli taką, w której komórki układu odpornościowego w wyniku „błędu” atakują komórki beta trzustki, niszcząc ją. Na skutek tego trzustka drastycznie ogranicza lub zupełnie przestaje produkcji insuliny. To ma fatalny wpływ na organizm, ponieważ insulina jest konieczna do regulowania poziomu cukru (glukozy) we krwi. Niedostatek insuliny lub jej brak sprawiają, że cukru we krwi jest zbyt dużo, co zaburza pracę organizmu. Pełnoobjawowa postać tej choroby występuje, gdy zniszczonych zostanie ok. 90% komórek beta, co jest procesem nieodwracalnym.
Nadal nie wiadomo na pewno, jakie czynniki powodują uruchomienie tego procesu, więc zapobieżenie chorobie nie jest możliwe. Wiadomo natomiast, że cukrzyca typu 1 nie jest chorobą dziedziczną, ale trzeba zaznaczyć, że chorzy na cukrzycę typu 1 mają genetyczną skłonność do chorób autoimmunologicznych i właśnie tę skłonność mogą przekazać dalej. Cukrzyca typu 1 najczęściej ujawnia się u dzieci i i młodzieży, choć może pojawić się także później. Ten typ cukrzycy w każdym przypadku potrzebuje leczenia insuliną, które pozwala utrzymać poziom cukru we krwi w ryzach.
Cukrzyca typu 1 – objawy
Objawy, jakie daje cukrzyca typu 1 trudne są do przeoczenia, pojawiają się nagle i z dużym natężeniem. Organizm wysyła jasne sygnały, że dzieje się coś niedobrego. Pełen rozwój objawów trwa od 4 do 12 tygodni, co jest czasem, w którym należy podjąć odpowiednie kroki diagnostyczne i wdrożyć potrzebne leczenie.
Cukrzyca typu 1 – objawy:
- odczuwanie silnego i trudnego do zaspokojenia pragnienia – powoduje ono wypijanie nawet kilkunastu litrów płynów na dobę,
- częstomocz – częste oddawanie moczu w dzień, wizyty w toalecie nawet kilka razy w ciągu nocy. Wynika to z próby usunięcia nadmiaru glukozy z moczem,
- wielomocz – wydalanie w ciągu doby ponad 3 litrów moczu (normalnie powinno być 2-2,5 l),
- utrata wagi – przy niedoborze insuliny organizm nie może uzyskać energii z węglowodanów, które „karmią”mięśnie i mózg. Ponieważ glukoza wydalana jest z moczem, nie stanowi już wartościowego źródła energii, którą organizm w ostateczności czerpie z tłuszczów. Po wykorzystaniu zapasów energii z tanki tłuszczowej, ciało traci kilogramy,
- senność, apatia, osłabienie – powoduje je wyżej wspomniany brak wystarczającej energii w organizmie,
- infekcje – są częste przy osłabionym organizmie.
Cukrzyca typu 1 a kwasica ketonowa – objawy stanu zagrażającemu życiu
Kwasica ketonowa to bardzo niebezpieczny dla zdrowia i życia stan, który najczęściej dotyczy cukrzycy typu 1. Jeśli cukrzyca jest jeszcze nierozpoznana lub niewłaściwie leczona, w wyniku intensywnego rozkładu tłuszczów powstają ciała ketonowe. Są one gromadzone w organizmie, a ponieważ mają kwaśny odczyn kwaśny, zaburzają procesy organizmu, co określamy kwasicą ketonową.
Kwasica ketonowa objawia się m.in.:
- objawami ze strony układu pokarmowego – bólami brzucha, nudnościami, wymiotami,
- charakterystycznym zapachem acetonu z ust, kojarzącym się z zapachem gnijących jabłek,
- oddechem kwasiczym – najpierw głębokim i szybkim oddechem, który następnie się spłyca,
- mocno zaczerwienionymi policzkami – na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych,
- śpiączką cukrzycową – ciała ketonowe w nadmiarze są toksycznie dla mózgu. W wyniku ich nagromadzenia może nastąpić śpiączka cukrzycowa, obrzęk mózgu i nawet zgon chorego.
Stan kwasicy ketonowej wymaga szybkiego udzielenia pomocy choremu.
Cukrzyca typu 1 – dieta
Aby cukrzyca typu 1 pozostała w ryzach, dieta i leczenie mające na celu utrzymanie właściwego poziomu cukru we krwi, powinny być prowadzone jednocześnie. Dieta przy chorobie, jaką jest cukrzyca typu 1, powinna być układana przez diabetyka i dietetyka, by była jak najbardziej precyzyjna. Choroba leczona wielokrotnymi wstrzyknięciami insuliny musi być oparta na tzw. wymiennikach węglowodanowych. 10 g węglowodanów przyswajalnych to tzw. 1 WW, czyli wymiennik węglowodanowy. Każdy chory na cukrzycę typu 1 powinien z pomocą dietetyka nauczyć się liczenia węglowodanów w spożywanych posiłkach – od tego zależy ilość przyjmowanej insuliny przed posiłkami.
Z początku może się to wydawać trudne, ale opanowanie tej umiejętności pozwoli na właściwe dawkowanie insuliny. Chory może się wesprzeć specjalnymi tabelami ułatwiającymi leczenie węglowodanów. Można kupić także specjalne wagi spożywcze, które poza ważeniem produktów, pokazują także liczbę kalorii oraz ilość zawartych w produkcie węglowodanów, białek i tłuszczów. Czytanie etykiet na produktach także może dać informacje dotyczące obecnych w nich węglowodanów. Po pewnym czasie chory dochodzi do wprawy i odpowiednie przeliczanie węglowodanów przestaje być kłopotliwe.
Cukrzyca typu 1 – leczenie i remisja
Po rozpoznaniu choroby takiej jak cukrzyca typu 1, leczenie wdrażane jest od razu i prowadzone do końca życia. Ponieważ choroba nie zniknie, należy stosować się do zaleceń diabetologa odnośnie do leczenia insuliną. Chory z dopiero co rozpoznaną cukrzycą typu 1 powinien być leczony początkowo w szpitalu. Po ustabilizowaniu sytuacji pacjent wraca do domu, gdzie stosuje insulinę podskórnie, jednocześnie z zachowaniem odpowiedniej diety cukrzycowej. Konieczne jest również samodzielnie mierzenie stężenia glukozy we krwi za pomocą glukometru. Poza tym należy kontrolować także profil lipidowy oraz poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c), by cieszyć się możliwie jak najlepszym zdrowiem.
Warto wspomnieć jeszcze o remisji, jaka ma miejsce w trakcie leczenia cukrzycy typu 1. Remisja jest czasem zmniejszenia zapotrzebowania na insulinę i może trwać ok. pół roku. W tym czasie stężenie glukozy się zmniejsza, mogą występować częste niedocukrzenia, więc należy zmniejszyć dawki insuliny. Nie zaleca się jednak zupełnej rezygnacji z insuliny. Trzeba pamiętać, że jest to sytuacja chwilowa i stężenie glukozy we krwi po pewnym czasie znów się zwiększy. W trakcie remisji warto często kontrolować stężenie glukozy we krwi za pomocą glukometru, a wszelkie wątpliwości dotyczące postępowania konsultować z diabetologiem.
Cukrzyca typu 1 – hiperglikemia
Hiperglikemia, czyli przecukrzenie, następuje przy cukrach powyżej 160-200 mg/dl i najczęściej wynika z błędów popełnianych przez osobę chorą. Poważna hiperglikemia może prowadzić do poważnych konsekwencji – uszkodzeń nerek, wzroku, nerwów, chorób sercowo-naczyniowych.
Cukrzyca typu 1 – objawy wysokiej hiperglikemii:
- senność,
- apatia,
- zmęczenie,
- zwiększone pragnienie i częstsze korzystanie z toalety.
Przy hiperglikemii, aby zapobiec powikłaniom należy podać korekcyjną dawkę insuliny.
Cukrzyca typu 1 – hipoglikemia
Hipoglikemia występuje, gdy poziom cukru we krwi spada poniżej 70 mg/dl. Niedocukrzenie występuje, gdy ilość insuliny w organizmie jest większa, niż glukozy, czego najczęstszym powodem jest niewłaściwa dieta. Zbyt niski poziom cukru we krwi jest stanem zagrażającym życiu. Żeby temu zapobiec, należy spożyć glukozę lub wypić słodki napój typu Coca-Cola. Jeśli chory straci przytomność, trzeba wezwać pogotowie i jeśli jest taka możliwość, podać mu podskórnie glukagon, który działa odwrotnie do insuliny. Glukagonu nie wolno podawać w przypadku cukrzycy typu 2, którzy są leczeni lekami doustnymi. Najpoważniejszymi skutkami hipoglikemii są powikłania sercowo-naczyniowe oraz uszkodzenie mózgu.
Cukrzyca typu 1 – objawy hipoglikemii:
- bladość na twarzy,
- drżenie rąk,
- uczucia nóg „jak z waty”,
- kołatanie serca,
- nasilona potliwość,
- rozdrażnienie,
- dezorientacja,
- trudności z wysławianiem się,
- drgawki,
- utrata przytomności.
