Chłoniak jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z komórek krwi i tkanki limfatycznej. Nieleczone chłoniaki stanową poważne zagrożenie dla życia, więc ważne jest, by reagować na wszelkie objawy, jakie choroba może wywoływać. Co należy wiedzieć o chłoniakach?
Chłoniak — co to jest?
Chłoniaki to nowotwory, w wyniku których zachodzi nieprawidłowy rozrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Układ chłonny pełni ważną funkcję w organizmie specjalizując się w rozpoznawaniu i niszczeniu patogenów, struktur białkowych, a także wszelkich komórek poważnie zmienionych lub znajdujących się u kresu życia. Na układ chłonny składają się wyspecjalizowane komórki, tkanki, naczynia i narządy. W skład tego układu wchodzą m.in.: węzły chłonne, grasica, śledziona, migdałki, szpik kostny, skupienia tkanki limfatycznej w błonie śluzowej jelit. Gdy system pracuje bez zarzutu, chroni organizm przed zakażeniami.
Fot. iStock/Chłoniak
Limfocyty są komórkami układu odpornościowego, jednym z rodzajów białych krwinek. W momencie, gdy dojdzie do zaburzeń dojrzewania limfocytów, zaczynają się tworzyć i namnażać nieprawidłowo działające komórki. Zmienione limfocyty wytwarzane w nadmiarze zaczynają gromadzić się w różnych częściach organizmu – w węzłach chłonnych, szpiku kostnym, krwi, śledzionie i innych narządach. Chłoniaki wpływają na zaburzenie pracy układu chłonnego uniemożliwiając zwalczanie bakterii i wirusów, oraz unieszkodliwiają niebezpieczne substancje znajdujące się w krwiobiegu.
Chłoniak — czynniki ryzyka
Nie poznano przyczyny rozwoju większości chłoniaków. Podejrzewa się, że wpływ na zwiększenie ryzyka rozwoju chłoniaków może mieć m.in.:
- narażenie na długotrwały kontakt ze szkodliwymi substancjami chemicznymi oraz promieniowaniem jonizującym;
- wcześniejsze leczenie chemioterapią i radioterapią w leczeniu innych nowotworów;
- choroby autoimmunologiczne – np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), celiakię, toczeń, choroba Hashimoto;
- przyjmowanie leków immunosupresyjnych;
- przy niedoborach odporności wrodzonej oraz nabytej;
- zakażenia bakteryjne — zakażenie Helicobacter pylori, krętkiem Borrelia burgdorferi, bakterią Campylobacter jejuni, zakażenia Chlamydia psitacci;
- posiadanie krewnych I stopnia, którzy chorują na chłoniaka.
Istotną rolę może odgrywać genetyka. Posiadanie krewnych I stopnia chorych na chłoniaka zwiększa ryzyko zachorowania na podobny nowotwór.
Typy chłoniaków
Chłoniaki różnią się od siebie szybkością rozwoju — chłoniaki agresywne postępują szybko i bez odpowiedniego leczenia mogą spowodować śmierć w ciągu kilku lub kilkunastu miesięcy. Łagodne chłoniaki rozwijają się wolnej, nawet do kilkunastu lat, zanim dadzą objawy. Istnieje także inny podział, na chłoniaki ziarnicze (chłoniak Hodgkina) i nieziarnicze (chłoniak nie-Hodgkina). Wyróżnia się wśród nich wiele typów chłoniaków (ok. 70), ponieważ tworzą się one z różnych typów limfocytów oraz na różnym etapie ich dojrzewania.
Chłoniak nieziarniczy (chłoniak nie-Hodgkina)
Chłoniaki nieziarnicze mogą rozwinąć się zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Najwięcej zachorowań odnotowuje się u osób w wieku 20–30 lat oraz starszych, między 60.–70. rokiem życia.
Fot. iStock/Chłoniak
Chłoniak nieziarniczy — objawy:
- powiększenie węzłów chłonnych — pojawiają się niebolesne i powiększające się guzki na szyi, nad obojczykami, w obrębie dołów pachowych, czy pachwin lub w innych miejscach. Zazwyczaj guzki osiągają średnicę większą niż 2 cm;
- bóle brzucha, krwawienia z przewodu pokarmowego, żółtaczka – jeśli chłoniak rozwija się w obrębie przewodu pokarmowego, lub nastąpił rozsiew nowotworu;
- bóle głowy i kręgosłupa – przypadku, gdy komórki nowotworowe znajdują się w mózgu i kręgosłupie;
- duszność – gdy zajęte są węzły chłonne w obrębie klatki piersiowej.
- osłabienie, bladość, zwiększona podatność na infekcje, nasilone krwawienia oraz występujące bez istotnych urazów – jeśli komórki nowotworowe zajmą szpik kostny;
- obrzęki kończyn dolnych – są efektem lokalizacji nowotworu w pobliżu dużych naczyń krwionośnych.
Całkowite wyleczenie chłoniaka nieziarniczego jest możliwe, ponieważ są wśród nich nowotwory o dość łagodnym przebiegu. Niestety istnieją również typy chłoniaka nieziarniczego, które są agresywne (chłoniak Burkitta), lub mogą ewoluować w kierunku bardziej agresywnego chłoniaka (dzieje się tak u jednej na trzy osoby). Rokowanie zależy od stadium zaawansowania choroby i typu histologicznego chłoniaka.
Pewne typy chłoniaków nieziarniczych o powolnym przebiegu nie wymagają leczenia, a jedynie wnikliwej obserwacji pacjenta. Natomiast chłoniaki o bardzo agresywnym przebiegu wymagają wprowadzenia od razu intensywnego leczenia.
Chłoniak ziarniczy (chłoniak Hodgkina)
Chłoniak Hodgkina (dawniej ziarnica złośliwa) to najczęstsza choroba nowotworowa u młodych dorosłych (15-35 lat). Wywodzi się z limfocytów B i rozwija się zwykle w węzłach chłonnych szyjnych. Chłoniak Hodgkina może powodować objawy takie jak:
- pojawienie się twardego i niebolesnego węzła chłonnego, który wcześniej nie był wyczuwalny. Najczęściej pojawia się na szyi lub w okolicy nadobojczykowej, bez zaczerwienienia skóry;
- nieuzasadniona gorączka powyżej 38°C,
- obfite poty – szczególnie nocne;
- schudnięcie więcej niż 10% wagi w ciągu 6 miesięcy.
Fot. iStock/Chłoniak
Chłoniaka Hodgkina w zdecydowanej większości przypadków daje się całkowicie wyleczyć, ale wielkie znaczenie ma jak najwcześniejsze rozpoznanie choroby. W przypadku postawienia diagnozy i podjęcia leczenia w stadium I i II istnieje najmniejsze ryzyko nawrotu i zgonu, oraz zastosowania łagodniejszej chemioterapii.
Chłoniaki — badania
Aby rozpoznać, czy przyczyną niepokojących objawów są chłoniaki, należy udać się do lekarza POZ. W gabinecie zostanie przeprowadzony wywiad lekarski oraz badania palpacyjne węzłów chłonnych. Postawienie właściwej diagnozy umożliwia wykonanie morfologii oraz chirurgiczne pobranie niepokojącego węzła chirurgicznie do badania histopatologicznego.
Gdy podejrzenie choroby się potwierdzi, zleca się badania takie jak:
- tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, PET – aby ocenić narządy wewnętrzne;
- nakłucie lędźwiowe — aby wykazać ewentualne zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym;
- biopsja szpiku kostnego — umożliwia wykrycie ewentualnego rozsiewu chłoniaka do szpiku;
- badania endoskopowe — jeśli istnieje podejrzenie obecności chłoniaka w przewodzie pokarmowym lub układzie oddechowym.
Właściwa diagnoza umożliwi podjęcie leczenia. Najczęściej stosowana jest chemioterapia, którą można połączyć z terapią sterydową. Można również zastosować radioterapię po zakończonej chemioterapii w leczeniu powiększonych węzłów chłonnych i śledziony. W pewnych przypadkach przeszczepia się komórki macierzyste, jeśli inne metody leczenia zawiodą.
