Bruksizm to przypadłość, wydaje się być błaha, ale bezwiedne zaciskanie jak i zgrzytanie zębami wpływa negatywnie nie tylko na stan zębów. Warto wiedzieć, czym jest bruksizm, jakie powoduje objawy i na czym polega leczenie tego zaburzenia.
Co to jest bruksizm?
Bruksizm (zaciskanie lub zgrzytanie zębami) jest mimowolną i powtarzalną aktywnością mięśni żucia (mięśni żwaczowych). Dolegliwość występuje u około 20% dzieci, u 12–15% dorosłych do 50. roku życia, oraz u 5–7% osób powyżej 50 r.ż.
Problem może pojawiać się w ciągu dnia, jako mimowolne zaciskanie zębów, jak i w nocy gdy pojawia się zgrzytanie, a w konsekwencji ścieranie zębów. Dochodzi do tego, ponieważ fizjologicznie wykonuje się głównie ruchy w płaszczyźnie pionowej (otwieranie i zamykanie), z powodu bruksizmu dochodzi do ruchu w płaszczyźnie poziomej (na boki). Nacisk zębów na skutek bruksizmu może być nawet 10 razy silniejszy niż podczas gryzienia czegoś twardego.
Fot. iStock/Bruksizm
Wyróżniamy bruksizm pierwotny, który towarzyszy „od zawsze” z niewiadomej przyczyny, oraz wtórny, gdy potrafimy określić czynniki, które go wywołują. W przypadku bruksizmu wtórnego najczęściej pojawiają się zaburzenia oddychania, refluks żołądkowo-przełykowy, oraz co najmniej kilkunastomiesięczne stosowanie antydepresantów. Leki te mogą pobudzać do aktywności nerw trójdzielny, odpowiadający za mięśnie narządu żucia. Z kolei refluks może powodować bruksizm, jako swoisty odruch obronny przed działaniem drażniącym działaniem substancji z żołądka.
Czynniki ryzyka w przypadku bruksizmu
Zazwyczaj bruksizm dotyka osoby, u których występują problemy związane z oddychaniem. Bardziej narażeni na wystąpienie problemu są pacjenci z cofniętą żuchwą, u których wada ta może być przyczyną zwężenia dróg oddechowych i zmniejszenia możliwości przepływu powietrza. Większe ryzyko dotyczy także pacjentów z nadmiernie rozrośniętymi migdałkami podniebiennymi. Do innych przyczyn zaliczane są:
- nadmiar stresu;
- zaburzenia psychiczne i emocjonalne, np.: stany lękowe, ADHD, autyzm;
- zaburzenia hormonalne, np. nadczynność tarczycy;
- niedobory witamin i magnezu;
- alergie;
- wady zgryzu i nieprawidłowe wypełnienia zębów.
Najczęściej bruksizm diagnozowany jest w następujących grupach społecznych:
- U dzieci, u których dochodzi do zaburzeń w korze motorycznej, która dopiero się kształtuje. Dzieci cierpiące na bruksizm najczęściej skarżą się też na problemy ze snem, dotyczy ich problem chrapania, moczenia nocnego, problemy z nauką;
- młodych, wysportowanych i szczupłych kobiet, które są cały dzień aktywne, jednocześnie cierpią na bóle głowy i na bezsenność;
- starszych panów z nadwagą lub otyłością, która utrudnia prawidłowe oddychanie i sen.
Fot. iStock/Bruksizm
Bruksizm — objawy
Bruksizm łatwo rozpoznać po stanie zniszczenia zębów, które bywa konsekwencją mechanicznego ich ścierania z powodu zaburzenia. Zazwyczaj zęby stają się drażliwe, co wynika z odsłonięcia lub uszkodzenia zębiny. Drażliwość i ból pojawiają się, ponieważ zębina składa się z kanalików, w których znajdują się receptory bólowe reagujące na zmianę temperatur oraz smaku.
Bruksizm może mieć inne objawy. Napięcie mięśniowe może przenosić się z mięśni twarzy na kręgosłup w odcinku szyjnym, co może powodować bóle szyi i głowy, ból ucha, zaburzenia słuchu, szumy w uszach. Może pojawić się przeskakiwanie żuchwy, problemy z jej ruchomością, przykurcze. Częściej dochodzi do pojawienia się próchnicy i rozchwiania zębów. Innym objawem, jak i skutkiem bruksizmu, jest bezsenność.
Bruksizm — leczenie problemu
Problem można rozpoznać nie tylko po wyglądzie zębów, ale także przez polisomnografię, czyli badanie rejestrujące czynności organizmu ludzkiego podczas snu nocnego. Bruksizm można leczyć na różne sposoby, w zależności od przyczyny dolegliwości. Może być to np. prostowanie przegrody nosa, leczenie ortodontyczne wady zgryzu, reedukacja oddychania i połykania, terapia behawioralna.
Ważna jest redukcja poziomu stresu, a więc zastosowanie technik relaksacyjnych, a w miarę możliwości zmiana szkodliwych przyzwyczajeń. W przypadku niedoboru magnezu, który odpowiada za prawidłowe działanie układu nerwowego oraz mięśni, należy zadbać o jego prawidłowy poziom. W pewnych przypadkach konieczne może być zastosowanie leków zmniejszających napięcie mięśniowe i działających przeciwlękowo.
Specjaliści dysponują również metodami łagodzącymi jego objawy i chroniącymi przed skutkami. W przypadku napiętych mięśni, szczękościsku, pacjenci mogą korzystać z ćwiczeń samodzielnie lub we współpracy z rehabilitantem/ fizjoterapeutą. Pomocne bywają rozluźniające napięte mięśnie masaże, oraz ciepłe i wilgotne okłady.
Fot. iStock/Bruksizm
Bruksizm a szyny ochronne
Szyny ochronne (relaksacyjne) należy traktować jako pomoc w łagodzeniu dolegliwości, leczenie objawowe, które jednak nie rozwiązuje problemu. Zapobiegają one tarciu zębów o siebie, ale by spełniły swoje zadanie, muszą być wykonywane na zamówienie, by idealnie przylegały do zębów. Prawidłowo dopasowana szyna powoduje, że zęby pacjenta się po niej ślizgają.
Bruksizm a botoks
Botoks (toksyna botulinowa) łagodzi bruksizm, ponieważ wstrzyknięcie go w mięśnie żwaczy powoduje czasowe zablokowanie przepływu impulsu nerwowego. To osłabia ich działanie, a w konsekwencji zgrzytanie zębami ustaje. Zabieg ten należy powtarzać co 3-6 miesięcy, kilka, a nawet kilkanaście razy. Wykonuje się go w gabinetach stomatologicznych lub gabinetach medycyny estetycznej. Jest on bezbolesny i trwa kilkanaście minut.
