Witamina A jest niezbędna dla prawidłowej pracy organizmu, ale jej niedobór, jak i nadmiar, może być bardzo szkodliwy dla zdrowia. Warto wiedzieć, jakie właściwości ma witamina A, w jakich produktach można ją znaleźć, oraz jakie skutki może mieć dla zdrowia jej nadmiar bądź niedobór.
Czym jest witamina A?
Witamina A to określenie na związki chemiczne, takie jak np. beta-karoten czy retinol, należące do grupy karotenoidów. Karotenoidy odpowiadają mi.in. za charakterystyczne pomarańczowe zabarwienie dyni czy marchewki. Witamina A (podobnie jak witaminy D, E oraz K) należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. W organizmie magazynują je wątroba oraz tkanka tłuszczowa, co sprawia, że niedobór tej witaminy nie jest powszechnym zjawiskiem.
Przyswajanie witaminy A zwiększa obecność tłuszczów w posiłku, a także witamin B, C, D i E oraz wapnia, fosforu i cynku. Z kolei wchłanianie jej hamuje kofeina, nikotyna oraz alkohol. Witaminę A możemy znaleźć w produktach pochodzenia zwierzęcego (tran, wątróbka, żółtka jaj, mleko i jego przetwory), oraz roślinnego (warzywa, np.: szpinak, brokuły, marchew, dynie, pomidory, oraz owoce, np.: wiśnie, brzoskwinie, morele, arbuzy, pomarańcze).
Fot. iStock/Witamina A
Rola witaminy A w organizmie
Witamina A jest niezbędna dla prawidłowej pracy organizmu. Ponieważ wpływa na jego funkcjonowanie na wielu płaszczyznach, jej niedobór lub nadmiar mogą mieć różne konsekwencje.
Witamina A jest konieczna m.in. do procesów wzrostowych w różnicowaniu komórek organizmu oraz prawidłowej regeneracji komórek. Działa ochronnie na nabłonek skóry i błon śluzowych, bierze udział w syntezie białek i w przemianach tłuszczów. Wiadomo również, że witamina A jest ważna dla prawidłowego widzenia, chroni komórki przed działaniem wolnych rodników, opóźniając procesy starzenia.
Witamina A jest konieczna dla zdrowej skóry
Witamina A to jedna z substancji, które gwarantują zdrowy wygląd skóry oraz włosów i paznokci. Dzięki swoim regeneracyjnym właściwościom jest częstym składnikiem różnych kosmetyków pielęgnacyjnych. Kremy z witaminą A zwiększają elastyczność i gładkość skóry, pobudzają produkcję włókien kolagenowych, wpływają na spłycenie niewielkich zmarszczek, rozjaśniają przebarwienia. Witamina A w kosmetykach dodawana jest jako retinol i palmitynian retinylu, o wiele rzadziej w formie beta-karotenu. Wspomniane retinoidy przyspieszają regenerację ran, dlatego są cenionym wsparciem w trakcie leczenia takich zmian skórnych jak trądzik, łuszczyca i atopowe zapalenie skóry (AZS).
Fot. iStock/Witamina A
Niedobór witaminy A (hipowitaminoza)
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A u mężczyzn wynosi 900 mcg, a u kobiet 700 mcg. Zarówno niedobór jak i nadmiar tej witaminy jest szkodliwy. Jej niedobór zdarza się raczej rzadko, ale objawy mogą być dokuczliwe. Po czym można poznać, że jest problem ze zbyt niskim poziomem witaminy A?
Problemy ze wzrokiem
Niedobór witaminy A prowadzi do zaburzeń w procesie widzenia, np. wystąpienie tzw. kurzej ślepoty, czyli niedowidzenia o zmierzchu (ślepota zmierzchowa). Dochodzi również do suchości spojówek i rogówek, zgrubienia spojówek, zapalenia brzegów powiek.
Problemy ze skórą i włosami
Niedobór witaminy A prowadzi do nadmiernego rogowacenia naskórka i łuszczenia się naskórka, dokuczliwej suchości i swędzenia skóry. Problem nasila się szczególnie na łokciach, kolanach, ramionach i udach. Niedostateczna ilość witaminy A w organizmie utrudnia także proces gojenia się ran, powoduje przerzedzenie włosów oraz ich łamliwość, wpływa na kruchość paznokci.
Niższa odporność organizmu
Niedobór witaminy A skutkuje pogorszeniem pracy układu immunologicznego i zwyrodnieniem nabłonka błon śluzowych dróg oddechowych, co zwiększa podatność na atak bakterii i wirusów.
Inne skutki niedoboru witaminy A
Przewlekły niedobór witaminy A wpływa na zahamowanie wzrostu i rozwoju u dzieci oraz problemy z płodnością u dorosłych.
Fot. iStock/Witamina A
Nadmiar witaminy A w organizmie (hiperwitaminoza)
Zbyt duża ilość witaminy A w pożywieniu lub w suplementach, a co za tym idzie, jej wysoki poziom w organizmie, może mieć poważne skutki dla zdrowia. Ponieważ witamina A gromadzi się w wątrobie, jej nadmiar jest dla niej toksyczny i teratogenny (powodujący powstanie wad). Nadmiar witaminy A może skutkować:
- powiększeniem wątroby;
- nadmierną pobudliwością;
- bólami głowy;
- uczuciem osłabienia;
- pojawienie się chorób skóry oraz jej żółtego zabarwienia;
- zaburzeniami świadomości i sennością;
- pogłębianiem się zaburzeń wzroku.
W przypadku długotrwałego przedawkowywania retinolu dochodzi do zwapnienia tkanek miękkich oraz samoistnych złamań. Może nastąpić także uszkodzenie wątroby, co jest stanem zagrażającym życiu. Istnieją podejrzenia, że suplementacja witaminy A u palaczy papierosów może zwiększyć ryzyko rozwoju nowotworów.
