Padaczka (epilepsja) to jedna z najczęściej występujących chorób układu nerwowego. Powoduje ona zaburzenia aktywności komórek mózgu, które manifestują się najczęściej drgawkami, skurczami mięśni oraz utratą świadomości. Padaczka może mieć kilka postaci, a atak u chorego często wzbudza obawy, jak się zachować w takiej sytuacji.
Padaczka – źródło choroby
Choroba, jaką jest padaczka, powstaje na podłożu zmian morfologicznych i metabolicznych w mózgu. Wg statystyk, w Polsce szacuje się liczbę chorych na padaczkę na ok. 300-400 tysięcy, a na świecie 60-70 milionów. Częściej zapadają na nią mężczyźni. Zachorowalność jest znacznie wyższa u dzieci oraz osób powyżej 65 roku życia, w porównaniu do innych grup wiekowych.
Przyczyny pojawienia się choroby mogą być różne:
- padaczka u dzieci: najczęściej spowodowana jest chorobami wrodzonymi, jak: wady rozwojowe mózgu, choroby uwarunkowane genetycznie, przebycie w trakcie ciąży chorób zakaźnych (np. różyczka, toksoplazmoza) lub powikłania w trakcie porodu.
- padaczka u osób dorosłych: pojawia się najczęściej jako efekt rozwoju guzów i urazów mózgu, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. U pacjentów powyżej 65. roku życia padaczkę powodują najczęściej udary mózgu i choroby zwyrodnieniowe mózgu.
Fot. iStock
Kiedy możemy mówić o padaczce? Za padaczkę uznaje się sytuację, gdy u chorego wystąpiły co najmniej dwa napady padaczkowe, niesprowokowane przez żaden czynnik zewnętrzny. Pojedynczy atak, niewynikający z choroby, może spowodować reakcja organizmu na wysoką gorączkę, (np. drgawki gorączkowe u dzieci), nieprawidłowe stężenie cukru we krwi, reakcję na nadużycie alkoholu.
Padaczka – objawy
Napad padaczki wynika z przejściowych zaburzeń czynności bioelektrycznej mózgu. Poszczególne napady u różnych pacjentów mogą się od siebie różnić, co zależy od tego, w jakim obszarze mózgu występują nieprawidłowe wyładowania bioelektryczne. Lekarze określili dotychczas ponad 30 różnych rodzajów napadów. Do najczęstszych należą:
Padaczka – objawy napadu toniczno-klonicznego (uogólnione)
Objawy napadu toniczno-klonicznego, które powoduje padaczka, są charakterystyczne:
- utrata przytomności,
- wyprężenie ciała,
- drgawki,
- sinica,
- wydobywa się piana z ust,
- przygryzienie języka,
- w pewnych przypadkach bezwiedne oddanie moczu.
Tego typu napad padaczkowy trwa zazwyczaj 2-3 minuty, czasem tylko kilkanaście sekund. Po napadzie pacjent odczuwa senność, zmęczenie, niekiedy ból mięśni i/lub głowy. Niektórzy pacjenci odczuwają tzw. aurę przed atakiem – pojawia się u nich odczucie lęku, słyszą muzykę, wyczuwają nieprzyjemny zapach lub smak.
Fot. iStock
Padaczka – objawy napadu mioklonicznego
Napady miokloniczne powodują wystąpienie drgawek kończyn górnych, czasem dolnych, które powodują wypadnięcie z ręki trzymanych przedmiotów lub upadek. Zazwyczaj takie ataki pojawiają się rano po pobudce, często pod wpływem światła. Nie występuje w tym przypadku utrata przytomności.
Padaczka – objawy napadów nieświadomości lub częściowe złożone
Tego rodzaju napady są określane jako niedrgawkowe. W przypadku nieświadomości napady pojawiają się częściej u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Atak trwa kilkanaście sekund i objawia się „zawieszeniem”, brakiem reakcji na wypowiadane do niego słowa, dziecko jest „nieobecne”. Po chwili wraca do zwykłych czynności.
W przypadku napadu częściowego złożonego pacjent jest poza kontaktem ok. 2-3 minuty. Nie traci świadomości, zazwyczaj najczęściej ma otwarte oczy, pewne czynności może wykonywać automatycznie (mlaskanie, ruch głowy lub ręki).
Padaczka alkoholowa
Padaczka alkoholowa diagnozowana jest u 15% osób uzależnionych od alkoholu i w 70% związana jest z alkoholowym zespołem abstynencyjnym. Duże napady drgawkowe z utratą przytomności pojawiają się od kilku godzin do tygodnia po przerwaniu ciągu alkoholowego. Osoba, u której pojawia się padaczka alkoholowa, bez ostrzeżenia traci świadomość, upada, następują drgawki, prężenia. Może nastąpić przygryzienie języka, bezwiednego oddania moczu i stolca. U 30% pacjentów, drgawki poprzedzają majaczenie alkoholowe. Ryzyko padaczki alkoholowej wrasta w związku ze zwiększonym spożyciem alkoholu. By doszło do leczenia w tej sytuacji, osoba uzależniona musi przejść przez detoks i leczenie odwykowe.
Fot. iStock
Padaczka – diagnoza i leczenie
Jeżeli napad powtórzył się niesprowokowany więcej niż jeden raz, istnienie prawdopodobieństwo, że pacjent cierpi na padaczkę. W takim przypadku lekarz pierwszego kontaktu daje skierowanie do neurologa. Neurolog, zajmujący się leczeniem chorób mózgu i układu nerwowego, przy wykorzystaniu wywiadu przeprowadzonego z pacjentem i świadkami jego ataków, wynikami badań EEG (rejestracja czynności bioelektrycznej mózgu) oraz badań neuroobrazowych, takich jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, stawia diagnozę.
Fot. iStock
Leczenie padaczki może być prowadzone na różne sposoby:
Leczenie farmakologiczne przy chorobie, jaką jest padaczka, nie usuwa jej przyczyn, zapobiega jednak pojawieniu się kolejnych ataków. Dobrze dobrane leki przeciwpadaczkowe dają dobre rezultaty – u około 2/3 chorych można uzyskać całkowite ustąpienie napadów padaczkowych, natomiast u 1/5 chorych – znaczne zmniejszenie ich liczby. U około 30-40% pacjentów leczenie farmakologiczne nie przynosi rezultatu, i w takich przypadkach mówi się o padaczce lekoopornej.
Leczenie chirurgiczne polega na wycięciu fragmentu mózgu, w którym znajduje się „ognisko padaczkowe”. Metodę chirurgiczną stosuje się take w przypadku guzów mózgu i naczyniaków.
Leczenie dietą stosuje się, jeśli padaczka została zdiagnozowana u dziecka. Zaleca się wdrożenie diety ketogennej (bogatej w tłuszcze i uboga w cukry), pod ścisłą kontrolą lekarza i dietetyka.
Padaczka – pierwsza pomoc
Osoby obserwujące po raz pierwszy napad padaczki niekiedy mają wątpliwości, jak postępować z osobą chorą. W przypadku ataku należy pamiętać o poniższych zasadach:
- większość napadów ustępuje po 2-3 minutach, więc należy zachować opanowanie podczas napadu;
- chorego podczas napadu układa się w bezpiecznym miejscu, zabezpiecza go przed upadkiem, skaleczeniem, urazami głowy, tułowia oraz kończyn;
- świadek ataku musi kontrolować oddech i drożność dróg oddechowych;
- należy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, rozpiąć pasek, usunąć z ust ciała obce;
- podczas napadu napadu nie można otwierać na siłę zaciśniętych szczęk i wkładać żadnych przedmiotów do ust, nie wolno wlewać wody ani podawać leków do ust, jeśli chory jest nieprzytomny, nie należy przytrzymywać siłą rąk i nóg chorego,
- gdy napad ustąpi, chorego układa się na boku, zabezpieczając przed zakrztuszeniem lub zadławieniem;
- należy towarzyszyć choremu do chwili odzyskania pełnej sprawności;
- jeśli po napadzie chory jest senny, należy mu pozwolić odpocząć. Chory może być także nadmierne pobudzony;
- jeśli napad padaczkowy przedłuża się lub następują kolejne napady, należy wezwać pogotowie.
Fot. iStock/pozycja boczna ustalona
Pogotowie ratunkowe wzywamy także, gdy napad z drgawkami i utratą przytomności nastąpił u osoby, która nie chorowała wcześniej na padaczkę. W łagodniejszym przebiegu należy pilnie zgłosić się do lekarza po ustąpieniu napadu.
