Czarnuszka – chyba nie ma dziś osoby, która by o niej nie słyszała. Mamy nasiona czarnuszki i olej z czarnuszki. W sklepie znajdziecie mnóstwo produktów z jej dodatkiem. Od mieszanek ziołowych po wafle ryżowe z piękna fit etykietą. O co tyle krzyku? Trzeba przyznać, że czarnuszka wiele potrafi i cieszyć się, że wreszcie przypomnieliśmy sobie o jej właściwościach i zastosowaniu.
Czarnuszka
Czarnuszka dobrze służyła ludzkości już za czasów faraonów. Jest to dość pospolita roślina, jej głównym terenem występowania jest basen Morza śródziemnego. Ma piękne jasnoniebieskie lub białe kwiaty oraz czarne owoce. Co ciekawe, nasiona czarnuszki zawierają wręcz obłędne ilości łaskawych dla zdrowia substancji chemicznych. Leczy wszystko oprócz śmierci – tak twierdzili starożytni, którzy doceniali cenne właściwości czarnuszki. I mieli sporo racji.
Czarnuszka siewna, czarnuszka egipska
Czarnuszka siewna (Nigella sativa L.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Pochodzi z Iraku i Turcji, ale rozprzestrzenił się i obecnie jako gatunek introdukowany rośnie dziko w basenie Morza Śródziemnego. Jest też uprawiana w wielu krajach świata*. W Polsce jest uprawiany i czasami przejściowo dziczejący z upraw (ergazjofigofit). To najprostsza definicja tej rośliny. jednak to co interesujące znajdziemy przede wszystkim w jej właściwościach. Okazuje się, że do dyspozycji mamy sporo rzetelnych badań naukowych potwierdzających jej niezwykłe właściwości zdrowotne.
Czarnuszka egipska bywa nazywana czarnym kminkiem, a olej z jej nasion „złotem faraonów”. To właśnie olej z czarnuszki egipskiej podbił świat. Może pomóc w chorobie wrzodowej żołądka i w alergii. Zastosowań jest naprawdę sporo.
Fot. iStock
Początkowo czarnuszkę uprawiano w roli rośliny przyprawowej, z czasem, gdy odkrywano jej niezwykłe zastosowanie, jako roślinę leczniczą. Po raz pierwszy jej zdrowotne właściwości opisał Dioskurides. W okresie średniowiecza gościła w przyklasztornych ogródkach, jako remedium na wiele dolegliwości.
Czarnuszka skład
Nasiona czarnuszki posiadają ponad 100 aktywnych substancji chemicznych. Taka liczba robi wrażenie. Wśród nich znajdziemy m.in.:
- różnorodne kwasy tłuszczowe: linolowy, rzadki w przyrodzie eikozadienowy, fosfolipidy,
- fitosterole,
- białka (osiem z dziewięciu niezbędnych aminokwasów),
- węglowodany,
- witaminy A, E, F, B1, B3, B6,
- biotynę,
- związki mineralne m.in. cynku, selenu, magnezu, wapnia, żelaza, sodu i potasu
- olejek eteryczny zawierający m.in. tymochinon, limonen, karwakrol, karwon
- i inne.
Tymochinon – to składnik olejku eterycznego. Ma działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz antynowotworowe. Wykazuje również dobroczynne, ochronne działanie na narządy (nerki i wątrobę). Biotyna –dobrze znana jako substancja pięknych włosów oraz skóry, jednak niedoceniona i niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego człowieka. Czarnuszka zawiera również przeciwutleniacze.
Czarnuszka nasiona
Nasienie czarnuszki – Semen Nigellae – to dobrze znany surowiec zielarski. Są też znane miłośnikom kuchni staropolskiej. Mają dość ostry, korzenny smak. Taka przyprawa doskonale sprawdza się, jako dodatek do serów, pieczywa, i niektórych tłustych mięs.
Nasiona zawierają do 40% tłuszczu i do 1,5% olejków eterycznych, saponinę – melantynę (to substancja silnie trująca dla ryb, w dużych stężeniach może być niebezpieczna również dla większych organizmów), garbniki, gorycz – nigellinę i alkaloid – damasceinę.
Fot. iStock
Czarnuszka przepisy i kuchnia
W kuchni staropolskiej czarnuszką przyprawiano pieczywo, zwłaszcza słynne podpłomyki. Nasiona czarnuszki dodaje się również do kiszonej kapusty i ogórków konserwowych. Dawniej była alternatywą dla mniej zamożnych ludzi, których nie było stać na przyprawy sprowadzane z Dalekiego Wschodu.
Ze względu na ostry posmak, nasiona czarnuszki są zalecane jako zamiennik pieprzu. Zmielone ziarna można dodawać do potraw np. do zup, kanapek.
Liście czarnuszki również mogą być wykorzystywane w kuchni jako przyprawa. Okazuje się, że są dużą konkurencją dla natki pietruszki – zawierają znacznie więcej witaminy C.
Olej z czarnuszki
Olej z czarnuszki również ma spore zastosowanie w kuchni. Ma lekko gorzkawy smak i piękny korzenny zapach. Najczęściej używa się go jako dodatek do likierów oraz wyrobu niektórych słodyczy.
Z ciekawostek warto wspomnieć o jego zastosowaniu do produkcji perfum. To oczywiście tylko malutka część jego zastosowań. Olej z czarnuszki ma bardzo szerokie zastosowanie medyczne i kosmetyczne. Więcej o oleju z czarnuszki przeczytacie tutaj:
Olej z czarnuszki dla zdrowia i urody. Czy warto po niego sięgać?
Czarnuszka – właściwości
- Wpływa pozytywnie na układ rozrodczy i pobudza laktację.
- Reguluje miesiączkowanie
- Pomaga w walce z bólem podczas okresu za sprawą zawartego w niej nigellonu, który działa przeciwskurczowo
- Naukowcy mówią także o jej właściwościach antykoncepcyjnych, ale raczej nie warto odrzucać innych metod. 😉
- Pomaga w walce z anemią. U chorych na anemię spożywających czarnuszkę stwierdzono wzrost poziomu hemoglobiny i erytrocytów, dlatego śmiało można nią zastąpić mięso, które zaleca się jeść podczas kuracji.
- Pomaga alergikom, ponieważ tak jak witamina C jest świetnym antyhistaminikiem. Poprawę zaobserwowano po 6-8 tygodniach jej przyjmowania.
- Naukowcy ze Szwajcarii dostrzegli, że już 2 g czarnuszki spożywane codziennie pomagają obniżyć stężenie cukru we krwi.
- Wyniki opublikowane w Medical Science Monitor dowodzą, że czarne nasiona mają właściwości anty-drgawkowe i skutecznie zmniejszają częstotliwość napadów padaczkowych u dzieci.
- Czarnuszka ma działanie żółciopędne, moczopędne, wiatropędne.
- Działa przeciwbakteryjne, przeciwbólowo, przeciwzapalnie i grzybobójczo.
- Wykazuje działanie w odrobaczaniu
- Ma właściwości działające rozkurczająco na mięśnie gładkie.
- Wzmaga wydzielanie mleka.
- Poprawia trawienie.
- Wzmacnia odporność organizmu.
- Napar z rozdrobnionych nasion czarnuszki jest stosowany w leczeniu nieżytu krtani, oskrzeli i nosa.
- Napar ma swoje zdrowotne właściwości w chorobach wątroby, przy kamicy żółciowej lub skąpomoczu.
- Zewnętrznie zastosowane napary z nasion czarnuszki wykorzystywane są w walce z problemami napary używane są przy trądziku, atopowym zapaleniu skóry i grzybicach skóry.
