Padaczka (epilepsja) to jedna z najczęściej występujących chorób układu nerwowego. Powoduje ona zaburzenia aktywności komórek mózgu, które manifestują się najczęściej drgawkami, skurczami mięśni oraz utratą świadomości. Padaczka może mieć kilka postaci, a atak u chorego często wzbudza obawy, jak się zachować w takiej sytuacji.
Padaczka – źródło choroby
Choroba, jaką jest padaczka, powstaje na podłożu zmian morfologicznych i metabolicznych w mózgu. Wg statystyk, w Polsce szacuje się liczbę chorych na padaczkę na ok. 300-400 tysięcy, a na świecie 60-70 milionów. Częściej zapadają na nią mężczyźni. Zachorowalność jest znacznie wyższa u dzieci oraz osób powyżej 65 roku życia, w porównaniu do innych grup wiekowych.
Przyczyny pojawienia się choroby mogą być różne:
- padaczka u dzieci: najczęściej spowodowana jest chorobami wrodzonymi, jak: wady rozwojowe mózgu, choroby uwarunkowane genetycznie, przebycie w trakcie ciąży chorób zakaźnych (np. różyczka, toksoplazmoza) lub powikłania w trakcie porodu.
- padaczka u osób dorosłych: pojawia się najczęściej jako efekt rozwoju guzów i urazów mózgu, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. U pacjentów powyżej 65. roku życia padaczkę powodują najczęściej udary mózgu i choroby zwyrodnieniowe mózgu.
Kiedy możemy mówić o padaczce? Za padaczkę uznaje się sytuację, gdy u chorego wystąpiły co najmniej dwa napady padaczkowe, niesprowokowane przez żaden czynnik zewnętrzny. Pojedynczy atak, niewynikający z choroby, może spowodować reakcja organizmu na wysoką gorączkę, (np. drgawki gorączkowe u dzieci), nieprawidłowe stężenie cukru we krwi, reakcję na nadużycie alkoholu.
Padaczka – objawy
Napad padaczki wynika z przejściowych zaburzeń czynności bioelektrycznej mózgu. Poszczególne napady u różnych pacjentów mogą się od siebie różnić, co zależy od tego, w jakim obszarze mózgu występują nieprawidłowe wyładowania bioelektryczne. Lekarze określili dotychczas ponad 30 różnych rodzajów napadów. Do najczęstszych należą:
Padaczka – objawy napadu toniczno-klonicznego (uogólnione)
Objawy napadu toniczno-klonicznego, które powoduje padaczka, są charakterystyczne:
- utrata przytomności,
- wyprężenie ciała,
- drgawki,
- sinica,
- wydobywa się piana z ust,
- przygryzienie języka,
- w pewnych przypadkach bezwiedne oddanie moczu.
Tego typu napad padaczkowy trwa zazwyczaj 2-3 minuty, czasem tylko kilkanaście sekund. Po napadzie pacjent odczuwa senność, zmęczenie, niekiedy ból mięśni i/lub głowy. Niektórzy pacjenci odczuwają tzw. aurę przed atakiem – pojawia się u nich odczucie lęku, słyszą muzykę, wyczuwają nieprzyjemny zapach lub smak.
Padaczka – objawy napadu mioklonicznego
Napady miokloniczne powodują wystąpienie drgawek kończyn górnych, czasem dolnych, które powodują wypadnięcie z ręki trzymanych przedmiotów lub upadek. Zazwyczaj takie ataki pojawiają się rano po pobudce, często pod wpływem światła. Nie występuje w tym przypadku utrata przytomności.
Padaczka – objawy napadów nieświadomości lub częściowe złożone
Tego rodzaju napady są określane jako niedrgawkowe. W przypadku nieświadomości napady pojawiają się częściej u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Atak trwa kilkanaście sekund i objawia się „zawieszeniem”, brakiem reakcji na wypowiadane do niego słowa, dziecko jest „nieobecne”. Po chwili wraca do zwykłych czynności.
W przypadku napadu częściowego złożonego pacjent jest poza kontaktem ok. 2-3 minuty. Nie traci świadomości, zazwyczaj najczęściej ma otwarte oczy, pewne czynności może wykonywać automatycznie (mlaskanie, ruch głowy lub ręki).
Padaczka alkoholowa
Padaczka alkoholowa diagnozowana jest u 15% osób uzależnionych od alkoholu i w 70% związana jest z alkoholowym zespołem abstynencyjnym. Duże napady drgawkowe z utratą przytomności pojawiają się od kilku godzin do tygodnia po przerwaniu ciągu alkoholowego. Osoba, u której pojawia się padaczka alkoholowa, bez ostrzeżenia traci świadomość, upada, następują drgawki, prężenia. Może nastąpić przygryzienie języka, bezwiednego oddania moczu i stolca. U 30% pacjentów, drgawki poprzedzają majaczenie alkoholowe. Ryzyko padaczki alkoholowej wrasta w związku ze zwiększonym spożyciem alkoholu. By doszło do leczenia w tej sytuacji, osoba uzależniona musi przejść przez detoks i leczenie odwykowe.
Padaczka – diagnoza i leczenie
Jeżeli napad powtórzył się niesprowokowany więcej niż jeden raz, istnienie prawdopodobieństwo, że pacjent cierpi na padaczkę. W takim przypadku lekarz pierwszego kontaktu daje skierowanie do neurologa. Neurolog, zajmujący się leczeniem chorób mózgu i układu nerwowego, przy wykorzystaniu wywiadu przeprowadzonego z pacjentem i świadkami jego ataków, wynikami badań EEG (rejestracja czynności bioelektrycznej mózgu) oraz badań neuroobrazowych, takich jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, stawia diagnozę.
Leczenie padaczki może być prowadzone na różne sposoby:
Leczenie farmakologiczne przy chorobie, jaką jest padaczka, nie usuwa jej przyczyn, zapobiega jednak pojawieniu się kolejnych ataków. Dobrze dobrane leki przeciwpadaczkowe dają dobre rezultaty – u około 2/3 chorych można uzyskać całkowite ustąpienie napadów padaczkowych, natomiast u 1/5 chorych – znaczne zmniejszenie ich liczby. U około 30-40% pacjentów leczenie farmakologiczne nie przynosi rezultatu, i w takich przypadkach mówi się o padaczce lekoopornej.
Leczenie chirurgiczne polega na wycięciu fragmentu mózgu, w którym znajduje się „ognisko padaczkowe”. Metodę chirurgiczną stosuje się take w przypadku guzów mózgu i naczyniaków.
Leczenie dietą stosuje się, jeśli padaczka została zdiagnozowana u dziecka. Zaleca się wdrożenie diety ketogennej (bogatej w tłuszcze i uboga w cukry), pod ścisłą kontrolą lekarza i dietetyka.
Padaczka – pierwsza pomoc
Osoby obserwujące po raz pierwszy napad padaczki niekiedy mają wątpliwości, jak postępować z osobą chorą. W przypadku ataku należy pamiętać o poniższych zasadach:
- większość napadów ustępuje po 2-3 minutach, więc należy zachować opanowanie podczas napadu;
- chorego podczas napadu układa się w bezpiecznym miejscu, zabezpiecza go przed upadkiem, skaleczeniem, urazami głowy, tułowia oraz kończyn;
- świadek ataku musi kontrolować oddech i drożność dróg oddechowych;
- należy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, rozpiąć pasek, usunąć z ust ciała obce;
- podczas napadu napadu nie można otwierać na siłę zaciśniętych szczęk i wkładać żadnych przedmiotów do ust, nie wolno wlewać wody ani podawać leków do ust, jeśli chory jest nieprzytomny, nie należy przytrzymywać siłą rąk i nóg chorego,
- gdy napad ustąpi, chorego układa się na boku, zabezpieczając przed zakrztuszeniem lub zadławieniem;
- należy towarzyszyć choremu do chwili odzyskania pełnej sprawności;
- jeśli po napadzie chory jest senny, należy mu pozwolić odpocząć. Chory może być także nadmierne pobudzony;
- jeśli napad padaczkowy przedłuża się lub następują kolejne napady, należy wezwać pogotowie.
Pogotowie ratunkowe wzywamy także, gdy napad z drgawkami i utratą przytomności nastąpił u osoby, która nie chorowała wcześniej na padaczkę. W łagodniejszym przebiegu należy pilnie zgłosić się do lekarza po ustąpieniu napadu.