Borelioza i objawy, które powoduje ta choroba, to częsty temat do rozmów osób, które miały z nią styczność. Okazuje się, że ta podstępna i groźna choroba latami może rozwijać się po cichu, by dać znać o sobie, gdy sytuacje staje się poważna. Jakie objawy wywołuje borelioza w różnych fazach zakażenia?
Boreliozę powoduje zakażenie bakteriami Borrelia burgdorferi, na skutek ukąszenia kleszcza. Do zakażenia dochodzi od 24 do 48 godzin po wkłuciu się kleszcza w skórę. Chorobotwórcze krętki Borrelii bytują w jelitach kleszczy i przedostają do ludzkiej krwi przez ślinę lub wymiociny kleszcza.
Borelioza to choroba wieloukładowa, która może atakować różne narządy i tkanki. Najczęściej objawy pojawiają się ze strony skóry, serca, stawów i układu nerwowego. Objawy nie są wcale oczywiste, i bywają mylone z innymi schorzeniami, a przez to niewłaściwie leczone. Wiele zależy od fazy, w której została rozpoznana choroba. Czas podjęcia leczenia odgrywa niezwykle ważną rolę. Nierozpoznana borelioza może latami siać spustoszenie w organizmie.
Fot iStock
Borelioza – objawy
Borelioza jest chorobą, która może przebiegać w odmienny sposób u różnych pacjentów. W wielu przypadkach (ok. 70-80% zakażeń) rozwija się jedynie rumień wędrujący, a szybko zdiagnozowane zakażenie po leczeniu nie ma negatywnych konsekwencji dla organizmu. W przypadkach, gdy nie ma rumienia i po cichu borelioza przechodzi to tzw. postaci rozsianej, po wielu miesiącach lub nawet latach, może dawać objawy ze strony różnych narządów. Im bardziej zaawansowana choroba, tym trudniej leczy się zakażenie i poważniejsze konsekwencje niesie dla zdrowia.
Borelioza – objawy skórne we wczesnej fazie miejscowego zakażenia
Borelioza na początku zakażenia najczęściej objawia się tzw. rumieniem wędrującym, który powstaje najczęściej w miejscu ukąszenia kleszcza. Rumień wędrujący ma bardzo charakterystyczny wygląd i pojawia się od kilku do 30 dni od wniknięcia do krwi krętka. Nietrudno go rozpoznać. Najpierw miejsce ukąszenia staje się czerwoną grudką, a następnie zmienia się w pierścieniowaty, płaski, rumień z jaśniejszymi okręgami w środku. Nazwa – rumień wędrujący – wzięła się stąd, że zmiana skórna „wędruje”, czyli rozszerza się od centrum, aż sama po ok. 4 tygodniach zniknie. Ustąpienie rumienia nie oznacza wyleczenia boreliozy. Temu procesowi mogą towarzyszyć objawy grypopodobne, takie jak: gorączka, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, osłabienie, złe samopoczucie.
Fot. iStock / rumień wędrujący
Jak rozpoznać rumień wędrujący? Musi on spełnić trzy ważne kryteria:
- średnica ponad 5 cm,
- ostre granice
- stopniowe powiększanie się rumienia z pozostawieniem przejaśnienia w środku.
Rozpoznanie rumienia zawsze jest wskazaniem do szybkiego rozpoczęcia antybiotykoterapii.
Znacznie rzadziej pojawia się ziarniniak chłonny (limfocytoma). Jest to sino-czerwony, niebolesny guzek, który zazwyczaj pojawia się na płatku ucha, brodawce sutkowej, rzadziej mosznie.
Borelioza – wczesne zakażanie rozsiane: objawy sercowe i neurologiczne
Po kilku tygodniach od zakażenia krętki mogą się rozsiać z krwi i naczyń chłonnych do różnych narządów. Mogą temu towarzyszyć mniejsze, ale liczne pierścieniowate wtórne rumienie wędrujące. Przy wczesnym zakażeniu rozsianym może pojawić się także: gorączka, złe samopoczucie, osłabienie, bóle mięśni, bóle głowy. Mogą pojawiać się zmiany w oku (np. zapalenie tęczówki) lub stany zapalne w stawach.
W tej fazie boreliozy często obserwuje się objawy sercowe:
- zaburzenia przewodnictwa serca,
- zapalenie wsierdzia,
- zapalenie mięśnia sercowego
Fot. iStock
Borelioza daje także objawy neurologiczne. U pacjentów obserwuje się objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie nerwu twarzowego lub nerwów czaszkowych, zapalenie nerwów obwodowych.
Borelioza – późna faza zakażenia: objawy wielonarządowe
O później fazie zakażenia w przypadku boreliozy mówimy po upływie kilku miesięcy lub nawet lat od momentu zakażenia. W przypadku zaawansowanej choroby mogą pojawiać się różne objawy, wynikające z zajęcia różnych narządów przez krętki.
Borelioza – objawy skórne
Przy później boreliozie dochodzi do przewlekłego zanikowego zapalenia skóry. Skóra w miejscu ukąszenia kleszcza stopniowo zanika i ścieńcza się, staje się sinawa, z widocznymi żyłami. Taki stan określa się mianem skóry papierowej.
Borelioza – objawy ze strony stawów
Zaawansowana borelioza nie jest łaskawa dla układu ruchu. W jej wyniku może pojawić się bolesne zapalenie stawów dużych, takich jak: kolana, barki i stawy biodrowe. Choroba może zająć także mniejsze stawy skokowe czy stawy nadgarstkowe i dłoni. Objawy dokuczają kilka miesięcy, cofają się i powracają z coraz mniejszą intensywnością. U 90% chorych cierpiących na zapalenie stawów, zostaje wyleczonych po właściwym zastosowaniu antybiotyku. Stan zapalny rzadko obejmuje ścięgna i mięśnie.
Fot. iStock
Borelioza – objawy ze strony serca
Przy później boreliozie rzadko dochodzi do manifestacji objawów ze strony serca i układu krążenia. Występują zwykle we wczesnej fazie boreliozy i ustępują po kilku tygodniach samoistnie.
Borelioza – objawy ze strony układu nerwowego (neuroborelioza)
Neuroboreliozę obserwuje się i we wczesnej rozsianej fazie boreliozy, jak i w późnej fazie choroby. Borelioza może powodować objawy ze strony:
- ośrodkowego układu nerwowego (mózg i rdzeń kręgowy) – w tym przypadku może pojawić się: aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i korzeni nerwowych, zapalenie pojedynczych nerwów, zapalenia mózgu lub rdzenia kręgowego.
- obwodowego układu nerwowego (nerwy) – mogą pojawiać się zaburzenia widzenia, słuchu, połykania, czucia. Neuroborelioza obwodowa może powodować korzeniowe zespoły bólowe splotu barkowego lub odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Nieleczona może skutkować zaburzeniami funkcji poznawczych i pamięci.
U chorych z neuroboroeliozą może wystąpić bardzo rzadko zajęcie siatkówki i naczyniówki w oku.
Powikłania na skutek nieleczonej boreliozy (szczególni neuroboreliozy) mogą być bardzo poważne dla chorego. Konsekwencje zależą od zaatakowanego narządu, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie zakażenia.
