Afty są niewielkimi, ale bardzo dokuczliwymi zmianami. Mogą mieć różną wielkość i pojawiać się za każdym razem w innych miejscach w jamie ustnej. Nie do końca poznane są przyczyny ich tworzenia się, ale wiadomo, że ta przypadłość lubi powracać. Warto wiedzieć, jak wyglądają afty, co może powodować ich powstawanie, i na czym polega leczenie aft?
Czym są afty?
Afty są niewielkimi i bardzo bolesnymi ubytkami w błonie śluzowej jamy ustnej (nadżerki, owrzodzenia). Najczęściej pojawiają się na policzkach, języku, migdałkach i na połączeniu policzków z dziąsłami. Często bywają mylone ze spowodowanymi przez grzyby pleśniawkami, które charakterystyczne są dla małych dzieci. Afty pokrywa biały nalot i otacza zapalny rumień, osiągają wielkość od 0,5 mm do 3 cm. Najczęściej wykwitają pojedynczo, ale mogą pojawiać się także w grupach. Są częstą dolegliwością u dzieci, jak i osób dorosłych.
Fot. iStock/Afta
W zależności od wielkości zmiany mogą goić się w różnym czasie:
- Owrzodzenia mniejsze niż 1 cm zaliczają się samoczynnie w ciągu 4-14 dni.
- Duże owrzodzenia (o średnicy do 3 cm) mogą utrzymywać się od 2 dni do 6 tygodni, a nawet dłużej, i zostawiać po sobie blizny.
- Afty bardzo małe, które występują w grupach po kilkadziesiąt zmian, są najbardziej bolesne i utrzymują się do 10 dni.
W przypadku tzw. aftozy nawrotowej problem jest wyjątkowo dokuczliwy i stale nawraca.
Afty — objawy towarzyszące
Ponieważ nadżerki błony śluzowej jamy ustnej są bardzo bolesne, może pojawić się kłopot ze spożywaniem pokarmów. Aftom może towarzyszyć opuchlizna jamy ustnej, oraz powiększenie węzłów chłonnych.
Przyczyny tworzenia się aft
Nie do końca wiadomo, jaka jest dokładna przyczyna tworzenia się aft, choć zaobserwowano czynniki, które zwiększają ryzyko ich rozwoju. Do ich powstawania przyczynia się m.in. miejscowy uraz. Może go powodować aparat ortodontyczny, wcześniejsze leczenie stomatologiczne, jedzenie twardych produktów, które mogą skaleczyć błonę śluzową. Często u osób z predyspozycją do tworzenia się aft stwierdza się niedobór witamin z grupy B, szczególnie niedobór B12.
Fot. iStock/Afty
Znaczenie może mieć także poziom hormonów w organizmie. Zauważono, że częściej pojawiają się u kobiet, u których stwierdzono wysoki poziom progesteronu. Przewlekły stres również ma wpływ na ich tworzenie się. Podczas stresu wzrasta stężenie kortyzolu, co po dłuższym czasie negatywnie wpływa na odporność, co jest sytuacją sprzyjającą rozwojowi aft w jamie ustnej. Zauważono również, że u około 40% osób skarżących się na nawracające afty, problem występuje rodzinnie, więc wpływ na niego może mieć także genetyka.
Przyczyną nawracających aft bywają zaburzenia o podłożu immunologicznym. Liczne badania wskazują na związek pomiędzy nimi a refluksem, oraz chorobami o charakterze zapalnym, np. celiakią, chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego.
Afty — leczenie problemu
Tak jak nie ma jednej przyczyny tworzenia się aft, nie istnieje też jeden sposób na leczenie, na które wpływa także rodzaj i rozmiar powstałych owrzodzeń. W zależności od potrzeb konkretnego przypadku pomocne może się okazać wyeliminowanie czynników powodujących nadmiar stresu, by wesprzeć odporność. Ważna jest przy tym właściwa higiena jamy ustnej, oraz wprowadzenie zmian w diecie, jeśli problem wynika z niedoborów. U części osób cierpiących na afty pomocne bywa usunięcie z jadłospisu produktów uważanych za mocno alergizujące, takie jak: kawa, pomidory, żółty ser, mleko i orzechy.
Aby pozbyć się problemu, warto sięgnąć po leki bez recepty. Dostępne są m.in. żele i spraye, które łagodzą stan zapalny, koją ból i przyspieszają proces gojenia. Podobne działanie mają dostępne w aptece płukanki do jamy ustnej z lidokainą, a także chlorheksydyną. Z ziołowych płukanek pomocna jest płukanka z szałwii, a także rumianku, tymianku, dębu lub łopianu.
Fot. iStock/Afty
Kiedy afty powinien zobaczyć lekarz?
Jeśli afty są problemem nawracającym, warto udać się do lekarza rodzinnego, by skonsultować tę sytuację. Również w przypadku, gdy nadżerki pojawiają się po raz pierwszy lub rzadko, ale po 4 tygodniach wciąż się utrzymują, szczególnie gdy towarzyszy im gorączka lub wysypka, konieczny jest kontakt z lekarzem. Często sytuacja wymaga odpowiedniej diagnostyki, pozwalającej na potwierdzenie lub wykluczenie schorzeń ogólnoustrojowych. Zaleca się w tym przypadku badania ogólne krwi, w tym również oznaczenie poziomu żelaza i witaminy B12. Istotne znaczenie może mieć wykluczenie wykluczyć alergię na gluten, oraz ewentualną obecność pasożytów w układzie pokarmowym.
