Topinambur (słonecznik bulwiasty, kanadyjska trufla) to roślina, która miała szanse na wielką karierę na stołach Europy, ale wyparł ją ziemniak. Długi czas pozostawał w cieniu i od niedawna znów częściej jest spotykany w kuchni. Topinambur ma nie tylko ciekawy smak, ale także wspiera zdrowie. Można uprawiać go w ogrodzie dla bulw lub potraktować jako roślinę ozdobną. Jakie zalety ma topinambur i jak wygląda uprawa tej ciekawej rośliny?
Topinambur – charakterystyka
Topinambur najpewniej sprawdzony został do Europy z Kanady, na początku XVII wieku. Początkowo uprawiany był jako roślina ozdobna, a z czasem zaczęto jego bulwy wykorzystywać w kuchni. Mimo swojej odporności na szkodniki i niewielkich wymagań w uprawie, topinambur został wyparty przez ziemniaki.
Jak wygląda topinambur? Ta roślina zdecydowanie kojarzy się ze słonecznikiem. Rośnie wysoko – do 2 m wysokości. Jej długie, proste łodygi porastają szorstkie, białe włoski. Zielone liście przyjmują owalny kształt, zaostrzony u szczytu, i piłkowany po bokach. Dekoracyjne, miododajne kwiaty topinamburu, pojawiają się późnym latem i jesienią. Żółte koszyczki kwiatowe przypominają niewielkie słoneczniki – ich średnica dochodzi do 8 cm.
Fot. iStock/topinambur
Topinambur wytwarza podziemne rozłogi, na których końcach wyrastają skupiska bulw o wypukłych oczkach i nieregularnym kształcie. Bulwy topinamburu mogą mieć różne kolory skórki (biała, żółta, czerwona, fioletowa), co zależy od hodowanej odmiany tej rośliny. Bulwy są jadalne, bardzo smaczne, gotowe do zbioru od okresu jesieni do pierwszych mrozów. Miłośnicy wykorzystywania topinamburu w kuchni określają smak surowych bulw jako podobny do rzodkiewki, natomiast po ugotowaniu lub pieczeniu, wyczuwalny jest lekko słodkawy, orzechowy posmak.
Topinambur – składniki odżywcze
Bulwy topinamburu obfitują w składniki odżywcze niezbędne do funkcjonowania organizmu. Znajdziemy w nich witaminy takie jak: A, witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B6), C i D. Topinambur zawiera także mikro- i makroelementy: potas, magnez, żelazo, cynk, wapń, mangan, miedź, fosfor, siarka. Nie można pominąć w jego składzie obecności inuliny, pektyn i błonnika. Nie jest również bardzo kaloryczny – porcja 100g bulwy zawiera 72 kcal.
Topinambur – właściwości dla zdrowia
Właściwości dla zdrowia, jakie ma topinambur, są godne podkreślenia. Warto sięgać po te nie tylko smaczne, ale i zdrowe bulwy.
Fot. iStock/bulwy topinamburu
Ma działanie prebiotyczne
Inulina to zdrowy wielocukier, zaliczany do frakcji błonnika rozpuszczalnego w wodzie. Inulina po spożyciu trafia do jelit, gdzie staje się pożywką dla dobrych bakterii probiotycznych.
Zapobiega zaparciom
Błonnik, którego nie brakuje w bulwach topinamburu, usprawnia pracę przewodu pokarmowego i przeciwdziała zaparciom. Topinambur zapobiega także wystąpieniu wrzodów żołądka.
Obniża poziom cukru we krwi
Inulina wpływa na obniżenie poziomu cukru we krwi, pomaga w normalizowaniu glikemii w przypadku cukrzycy typu II. Inulina naturalnie zmniejsza insulinooporność, która może prowadzić do rozwoju cukrzycy, oraz obniża poziom złego cholesterolu we krwi.
Koi układ nerwowy
Obecność w bulwach witamin z grupy B i magnezu, które niwelują negatywny wpływ stresu na organizm. Usprawniają także pracę mózgu, poprawiając pamięć i koncentrację.
Leczy skórę
Stosowany zewnętrznie, świeżo wyciśnięty sok z bulw tej rośliny, działa wspomagająco na zapalenie skóry, leczenie owrzodzeń, łuszczycy i oparzeń.
Topinambur – uprawa
Uprawa rośliny takiej jak topinambur nie jest kłopotliwa i daje dobre plony. W naturze porasta przydroża, nieużytki, wysypiska, brzegi pól i rzek. Uprawa najlepiej udaje się na glebie żyznej, umiarkowanie wilgotnej i przewiewnej. Topinambur jest mrozoodporny (nawet do -30ºC) i nieźle radzi sobie w przypadku suszy.
Fot. iStock/uprawa topinamburu
Aby zasadzić tę roślinę we własnym ogródku, należy przygotować ziemię – pozbyć się chwastów i dobrze przekopać ją z nawozem organicznym. Bulwy użyte do sadzenia mogą być całe lub w częściach (o masie ok. 50 g), z dwoma lub trzema oczkami. Do ziemi można je wkładać wczesną wiosną, gdy miną mrozy, na głębokość 5–10 cm, lub jesienią na głębokość 10-15 cm. Konieczne jest zachowanie odstępów 60 – 70 cm między rzędami . Z kolei w rzędzie odstępy powinny wynosić 30–60 cm, ponieważ bulwy się rozrastają i wyrastają z nich nowe rośliny. Topinambur wypuszcza pęd 2-3 tygodnie od posadzenia, który zakwita we wrzeniu i październiku. Po przekwitnięciu rośliny czernieją, zasychają liście i łodygi. Roślina zimuje w postaci bulw pędowych.
Topinambur – przepisy
Przepisy na topinambur są różnorodne, ponieważ można jeść go pod różnymi postaciami. Można sięgać po świeże bulwy pokrojone w cienkie plasterki, lub wycisnąć z nich sok. Bulwy można również poddawać obróbce termicznej, dzięki której wydobywany jest jego przyjemny, słodkawy smak. Można zastosować je również jako dodatek do zup lub sosów, np. zamiast ziemniaków. Pieczone doskonale sprawdzą się jako zdrowe chipsy lub frytki.
Topinambur – przepis na frytki dietetyczne
Fot. iStock/frytki z topinamburu
Składniki:
- kilka bulw topinamburu
- olej
- sól
- pieprz
- papryka słodka
- zioła do smaku – tymianek, rozmaryn, oregano, czosnek granulowany – wg. smaku
Topinambur – przepis na frytki dietetyczne jest tak prosty, jak na zwykłe frytki z ziemniaków. Można je przygotować smażąc na oleju, ale z piekarnika będą zdecydowanie mniej kaloryczne i równie smaczne.
- Aby przygotować frytki, umyj, osusz papierowym ręcznikiem i pokrój bulwy na kształt frytek. W miseczce przygotuj olej z solą, pieprzem i ulubionymi przyprawami.
- Piekarnik rozgrzej do temperatury 200°C, wymieszaj topinambur z olejem i rozłóż na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia.
- Piecz w rozgrzanym piekarniku aż frytki się zrumienią i będą chrupiące – ok. 20-25 minut. Podawaj jeszcze gorące.
Topinambur – przepis na zupę krem
Zupa krem to delikatne danie, do którego topinambur wyjątkowo pasuje.
Fot. iStock/zupa krem z topinamburu
Składniki:
- 1/2 litra bulionu jarzynowego
- 200 g topinamburu
- 100 g kalafiora
- 100 g ugotowanej ciecierzycy
- łyżka oliwy extra vergine
- 1 łyżka masła (lub oliwy)
- średnia cebula
- 1 ząbek czosnku
- 1 łyżeczka świeżego rozmarynu
- szczypta soli
Topinambur – przepis na zupę krem jest prosty i bardzo smaczny. Aby go przygotować:
- W garnku podgrzej oliwę z masłem, dodaj pokrojoną w kosteczkę cebulę i smaż ok. 2-3 minuty, mieszając. Gdy cebula zmięknie, dodaj pokrojony na plasterki czosnek i rozmaryn, smaż ok. 2 minuty.
- Dodaj obrany i pokrojony w kostkę topinambur, smaż przez ok. 2-3 minuty, często mieszając. Dodaj pokrojony kalafior, ciecierzycę, dorzuć odrobinę soli i smaż wszystko razem ok. 2 minut. Po tym czasie zalej warzywa gorącym bulionem i zagotuj.
- Po kwadransie, gdy warzywa zmiękną, zblenduj zupę na gładki krem, dopraw rozmarynem i solą.
