– Traumatyczne wydarzenia mogą pozostawić bardzo silne ślady w umyśle i ciele. Jako mechanizm obronny zmniejszający ból, nasz mózg potrafi wyłączyć odczucia części ciała, które są z nim związane lub nawet wyłączyć całe ciało. Niestety, ta pozorna „ochrona” może utrudnić nam pójście naprzód i lepsze życie. Bo odłącza ona nie tylko od ciała, ale i od emocji, wyższego ja, innych ludzi i otaczającego świata – mówi dr Iliana Ramirez, farmakobiolożka i terapeutka traumy.
Słowo to stało się ostatnio bardzo popularne, wręcz nadużywane. Podobnie było z depresją. Tymczasem to bardzo poważny stan. Czym więc jest trauma?
– Słowo „trauma” może być używane w dwóch różnych kontekstach. Może oznaczać uraz fizyczny wyrządzony komuś przez jakiś czynnik zewnętrzny (na przykład urazowe uszkodzenie mózgu następuje po uderzeniu, uderzeniu lub wstrząsie w głowę). Natomiast w kontekście psychologicznym termin ten oznacza reakcję na głęboko stresujące lub niepokojące wydarzenie, które przytłacza zdolność jednostki do radzenia sobie z nią. Powoduje poczucie bezradności, pogłębia brak wiary w siebie i niweluje zdolność odczuwania pełnego zakresu emocji i doświadczania.
Kto jej doświadczył? Czy są jakieś jej rodzaje, czy trauma jest jedna?
– Uważam, że prawie każdy człowiek doświadczył uczucia głębokiego niepokoju, które przekraczało jego możliwości poradzenia sobie z nim. Wywołało poczucie bezradności, bezsilności by móc zrobić cokolwiek, by ochronić siebie lub swoich bliskich. U niektórych osób niepokojące myśli i uczucia po traumatycznym wydarzeniu, a także nieprzyjemne objawy fizyczne mogą powoli znikać, gdy życie stopniowo wraca do normy w ciągu kilku dni czy tygodni po katastrofalnym zdarzeniu czy kryzysie. Jednaka dla innych te złe uczucia, doznania somatyczne i
emocje związane z niepokojącym zdarzeniem nie znikają. Więc kiedy mówię o traumie mam na myśli to, co dzieje się w naszych ciałach w trakcie i po wydarzeniu, a nie samo wydarzenie. Doktor Gabor Mate definiuje to w bardzo prosty sposób: „Trauma to nie złe rzeczy, które Ci się przytrafiły, ale to, co dzieje się w tobie w wyniku tych zdarzeń”.
Unikalne doświadczenie traumy wyłania się z naszej osobistej historii, odporności genetycznej, perspektywy duchowej, długości i dotkliwości traumatycznego wydarzenia czy wydarzeń, naszych stanów emocjonalnych i psychobiologicznych w momencie początkowego traumatycznego wpływu czy wpływów oraz następujących po nich momentach.
fot. Bernard Hołdys / DasAgency
Style Hartwig
Jakie są rodzaje traumy?
– Są trzy główne rodzaje traumy: ostra, przewlekła i złożona. Ta pierwsza wynika z jednego zdarzenia. Przewlekła- jest powtarzana i przedłużająca się. To może być np. przemoc domowa lub znęcanie się. O traumie złożonej mówimy wtedy, gdy nakładają się różnorodne i liczne katastrofalne zdarzenia; często o charakterze inwazyjnym i interpersonalnym. Jednak w literaturze fachowej można znaleźć więcej rodzajów traumy, w zależności od badanego paradygmatu lub szkoły terapeutycznej.
Trauma często jest mylona chociażby ze stresem pourazowym. Czy mają one jakieś wspólne elementy? Jak odróżnić te stany?
– Osoba po traumie może mieć różne odczucia i emocje podczas wydarzenia, bezpośrednio po zdarzeniu oraz w dłuższej perspektywie. Mogą czuć się przytłoczeni, bezsilni, w szoku. Mogą mieć trudności z przeżywaniem i doświadczaniem. Mogą mieć wręcz objawy fizjologiczne. Te negatywne uczucia znikają wraz z ustępowaniem kryzysu. Jednak u niektórych osób one utrzymują się i przeszkadzają w codziennym życiu. U tych, którzy cierpią z powodu długotrwałej traumy mogą wystąpić za burzenia emocjonalne takie jak skrajny lęk, złość, smutek, poczucie winy (jeśli jest się np. ocalonym), dysocjacja, niemożność odczuwania przyjemności. Jeśli objawy utrzymują się i nie zmniejszają może to oznaczać, że uraz przekształcił się w zaburzenie zwane zespołem stresu pourazowego, czyli PTSD.
Jakie mogą być konsekwencje przeżycia traumy – fizjologiczne i psychologiczne? Jak wpływa ona na ducha i ciało?
– Natychmiastowe reakcje będące następstwem traumy są dość skomplikowane i zależą od wielu czynników. Na przykład – własnych doświadczeń, możliwości leczenia, dostępu do narzędzi terapeutycznych a także wsparcia rodziny czy społeczności, w której żyje osoba doświadczająca traumy. Początkowe reakcje na traumę obejmują wyczerpanie, dezorientację, odrętwienie, dysocjację i fizyczne pobudzenie. Większość reakcji jest normalna ponieważ dotyczy większości ocalałych i jest społecznie akceptowalna, psychologicznie skuteczna i samoograniczająca się. Wskaźniki poważniejszych reakcji obejmują ciągłe cierpienie, bez okresów względnego spokoju lub odpoczynku, poważne objawy dysocjacji i intensywne, natrętne wspomnienia, które trwają pomimo powrotu do bezpieczeństwa. Opóźnione reakcje na traumę mogą obejmować uporczywe zmęczenie, zaburzenia snu, koszmary senne, lęk przed nawrotem, lęk skupiony na retrospekcjach , depresję i unikanie emocji, wrażeń lub czynności związanych z traumą.
Traumatyczne wydarzenia mogą pozostawić bardzo silne ślady w umyśle i ciele. Jako mechanizm obronny zmniejszający ból, nasz mózg potrafi wyłączyć odczucia części ciała, które są z nim związane lub nawet wyłączyć całe ciało. Niestety, ta pozorna „ochrona” może utrudnić nam pójście naprzód i lepsze życie. Bo odłącza ona nie tylko od ciała, ale i od emocji, wyższego ja, innych ludzi i otaczającego świata.
fot. Kat Piwecka
Jak ją leczyć i kiedy? Czy tylko farmakologia, czy tylko terapia, czy powinny się one uzupełniać?
– Każdy ma swoją własną reakcję na traumę. Dlatego wymagane leczenie zależeć będzie od konkretnych objawów, diagnozy a także unikalnych potrzeb. Formy pomocy różnią się w zależności od osoby i mogą zmieniać się w czasie. Dlatego pomocne jest utrzymywanie otwartego umysłu i odkrywanie różnych opcji. Istnieje wiele rodzajów terapii, które pomagają w leczeniu traumy. Pierwszy z nich to psychoterapia – prawdopodobnie najbardziej znany ludzkości rodzaj terapii urazowej dla większości osób. Dzięki niej specjaliści zdrowia psychicznego prowadzą pacjenta/ klienta gdy będzie on mówił o swoich problemach, pamięci traumy i myślach, aby pomóc w wielu chorobach psychicznych i trudnościach emocjonalnych. Dzięki skutecznej psychoterapii terapeuci mogą pomóc pacjentom wyeliminować lub kontrolować objawy oraz poprawić swoje zdrowie i samopoczucie.
Inny rodzaj to terapia poznawczo-behawioralna skoncentrowana na traumie (TF – CBT). Jest najlepsza w terapii dzieci, młodzieży i dorosłych osób, które przeżyły traumę praz ich rodzin. Ma ona na celu zaspokojenie potrzeb w zakresie zdrowia emocjonalnego i psychicznego, a także niezdrowych wzorców zachowań. Ze względu na skupienie się na traumie, ten rodzaj terapii jest praktykowany z większą wrażliwością na stres pourazowy i zaburzenia nastroju, które mogą wynikać z nadużyć lub żałoby.
Z kolei terapia somatyczna do terapeutycznej pracy uzdrawiającej włącza umysł, ciało i ducha. Ma ona na celu leczenie skutków PTSD i innych problemów związanych ze zdrowiem psychicznym i emocjonalnym poprzez połączenie umysłu i ciała i wykorzystania podejścia skoncentrowanego na ciele.
W przeciwieństwie do standardowych rodzajów terapii zdrowia psychicznego takich jak CBT, które koncentrują się głównie na umyśle, terapia somatyczne obejmuje modalności zorientowane na ciało, takie jak taniec, praca z oddechem i medytacja, które wspierają pacjentów w trakcie leczenia. Ponadto sesje terapii somatycznych i doświadczeń obejmują terapie rozmową i ćwiczenia na linii umysł – ciało. Ma ona na celu uwolnienie sposobu, w jaki ciało trzyma się stresu, napięcia i traumy, a nie tylko werbalne rozwiązywanie problemów.
Oczywiście jest też typowa lekoterapia, gdyż niektórzy uważają, że leki pomagają w problemach związanych ze zdrowiem psychicznym, które mogą być związane z urazem. Zwłaszcza gdy zmiany biochemiczne w mózgu należą do wtórnych skutków urazu.
fot. Kat Piwecka
Czy można wyjść z traumy bez leczenia farmakologicznego?
– To zależy od objawów i tego, jak bardzo wpływa ona na jakość życia i funkcjonowanie danej osoby. Najlepiej porozmawiać o tym z wykwalifikowanym terapeutą, który zarekomenduje najlepsze opcje. Z moich doświadczeń wynika, że są osoby, które bez użycia farmakologii, a jedynie poprzez psychoterapie i terapię somatyczną były w stanie uwolnić się od traumy lub PTSD.
Do czego może doprowadzić nieleczona trauma?
– Bez względu na wielkość traumy, nieleczona objawia się problemami fizycznymi, psychologicznymi, emocjonalnymi i społecznymi. Aby złagodzić objawy, ludzie szukają alternatywnych metod, niestety niektóre z nich są zwykle szkodliwe, jak alkohol czy narkotyki. Z czasem może to przerodzić się w poważniejsze i bardziej szkodliwe problemy. Radzenie sobie z prawdziwą traumą bez specjalisty może być trudne. Nieleczona trauma a nie zniknie sama, objawy też nie. Praca z terapeuta w terapii traumy pozwala nauczyć się i ćwiczyć różne umiejętności radzenia sobie, zmniejszając jednocześnie objawy negatywnego stresu. Jeśli w tej chwili ktoś nie jesteś w stanie pracować z terapeutą ważne jest byś miał solidną sieć przyjaciół i rodziny, która go wesprze w tym trudnym czasie.
- ZOBACZ: Co pokazuje osoba, która przechodzi emocjonalną traumę. Nie daj się zwieść pozoromCzy jest moment, kiedy jest już na to za późno?
– Proszenie o wsparcie i rozpoczęcie powrotu do zdrowia jest trudne, ponieważ trauma jest z natury niepojąca. Ale nigdy nie jest za późno na szukanie pomocy. Każda osoba zasługuje na możliwość znalezienia bezpiecznej przestrzeni, w której czuje się, widzi, słyszy i rozumie.
Jak bliscy mogą pomóc osobie straumatyzowanej?
– Wsparcie rodziny i przyjaciół dla osoby z traumą jest niezwykle ważne. Pierwszym krokiem jest edukacja na temat traumy. Ogólne zrozumienie czym jest, skąd się bierze, jak wpływa na życie jest bardzo pomocne. Oczywiście nie trzeba wiedzieć wszystkiego, ale warto wiedzieć, jak pomóc ukochanej, bliskiej osobie. Ludzie, którzy doświadczają ciągłych trudności po traumatycznym przejściu mogą wydawać się „zamknięci” lub odlegli, a ktoś obok może czuć się odseparowany. Dzieje się tak, ponieważ osoby w traumie starają się nie myśleć o
niej, próbują zablokować bolesne wspomnienia. Inni odczuwają smutek lub oszołomienie czy też brak energii do robienia czegokolwiek. Przestają uczestniczyć w życiu rodzinnym, ignorują pomoc lub stają się permanentnie poirytowanym. Ważne jest, by pamiętać, że te reakcje nie dotyczą otoczenia. Tak naprawdę te osoby potrzebują twojego wsparcia ale nie potrafią o nie poprosić. Po traumatycznym wydarzeniu często traci się poczucie bezpieczeństwa. Jest się niespokojnym, czujnym. Dlatego najbliższe osoby powinny być ostrożne z tak oczywistymi i na co dzień potrzebnymi gestami jak dotykanie, czy przytulanie bez wyraźnej zgody. Trzeba uważać na przestrzeń osobistą.
Osoby w traumie należy wspierać będąc obecnym. Tak po prostu, bez żadnych oczekiwań co do tego, jak zareagują. Można też zaoferować swoje wsparcie i zwracać uwagę na wszelkie zmiany emocjonalne lub behawioralne bliskiej osoby. Niezwykle cenna jest też cierpliwość. Początkowo, po traumatycznym wydarzeniu osoba może nie wiedzieć, czego potrzebuje. Najlepiej unikać zakładania, że wiemy, co dana osoba potrzebuje. Jeśli się nie ma pewności – najlepiej po prostu zapytać. Choć można mieć dobre intencje, czasami niektóre pytania czy komentarze mogą bardziej zranić niż pomóc. Oczywiście, nikt nie oczekuje od razu będziemy mówili wszystko perfekcyjnie. Celem jest wspieranie ukochanej osoby poprzez zapewnienie jej bezpieczeństwa i zaufania. Czasem naprawdę wystarczy powiedzieć „jestem tu dla ciebie” czy „Jak mogę ci teraz pomóc”.
Informacje na temat warsztatów prowadzonych przez dr Ilianę Ramirez można znaleźć na stronie: https://
