Cebula to warzywo niezastąpione w kuchni, do tego o wielu właściwościach zdrowotnych. Znana i wykorzystywana od starożytności na dobre wpisała się w różne przepisy oraz ludową medycynę. Warto wiedzieć, co dobrego kryje w sobie cebula, i jak przyrządzić pyszny, tradycyjny cebularz.
Cebula — rodzaje
Cebula to warzywo, które ma wiele wspólnego z czosnkiem i porem. Ich cechą charakterystyczną jest ostry smak i aromat wynikający z obecności w ich miąższu związków siarki, która wykazuje także działanie prozdrowotne. W cebulach można naleźć wiele cennych substancji. Istnieją różne rodzaje cebuli, które mają mniej lub bardziej intensywny smak i aromat, różnią się od siebie wielkością, kolorem łuski i miąższu.
Fot. iStock/cebula
Cebula żółta
Najczęściej spotykana w polskich kuchniach. Charakteryzuje się ostrym smakiem i zdecydowanym, wyczuwalnym zapachem. Jej twardy, kremowo-biały miąższ ukryty jest pod mocno przylegającą łuską o ciemnozłotym kolorze. Ma szerokie zastosowanie w kuchni – można ją przyrządzać z sałatkami, mięsami, sosami, pieczenią. Jest podstawą zupy cebulowej oraz regionalnego przysmaku z lubelszczyzny – cebularza.
Biała (czosnkowa)
Jej cechą charakterystyczną jest czosnkowy zapach. Ma wyrazisty smak, ale nadal łagodniejszy niż cebula żółta. Pasuje do dań warzywnych, jak i mięsnych.
Czerwona
Ma bordowofioletowy kolor miąższu jak i łuski. Kolor zawdzięcza antocyjanom, silnym przeciwutleniaczom zwalczającym wolne rodniki. Jest znacznie delikatniejsza w smaku niż cebula biała. Jej ciekawy kolor sprawia, że chętnie dodawana jest, szczególnie w krajach śródziemnomorskich, do zielonych sałatek.
Cebula cukrowa
Jej śnieżnobiały miąższ jest o wiele bardziej delikatny w smaku, niż w przypadku zwykłej cebuli. Najlepiej sprawdza się jako dodatek do sałatek czy kanapek, podawana na surowo.
Cebula dymka
Cebula dymka sprzedawana jest wraz z wyrastającym z niej szczypiorkiem. Jej jasnokremowy miąższ jest łagodny w smaku. Można ją piec, dusić, świetnie sprawdza się zamarynowana. Nie należy jej smażyć, ponieważ może stać się gorzka.
Cebula szalotka
Cebula szalotka (cebuloczosnek) charakteryzuje się nieco różową barwą miąższu. Szalotki najchętniej stosowane są do sosów na bazie czerwonego wina. Nie należy jej jednak smażyć, ponieważ może zyskać gorzkawy posmak.
Fot. iStock/cebula
Cebula — właściwości dla zdrowia, kalorie (kcal)
Cebula jest skarbnicą zdrowych tłuszczy, białka, cukrów, oraz błonnika niezbędnego do prawidłowej pracy układu pokarmowego. Zawiera również witaminy: A, witaminy z grupy B, witaminy C, E i K, oraz minerały: cynk, fosfor, fluor, krzem, magnez, mangan, miedź, potas, selen, siarka, sód, wapń i żelazo. Dostarcza flawonoidy, które chronią organizm przed szkodliwą działalnością wolnych rodników wywołujących stany zapalne i choroby. Cebula w 100 g dostarcza ok. 40 kcal, więc bez obaw można po nią sięgać na diecie.
Do najważniejszych właściwości cebuli zaliczamy:
- działanie antybakteryjne i przeciwwirusowe — wynikające m.in. z obecności allicyny, która działa zabójczo m.in. na bakterie Salmonella i E. coli. Cebula, jako naturalny antybiotyk, jest niezastąpiona w stanach przeziębienia i grypy. Aby wykorzystać jej możliwości podczas choroby, warto przygotować syrop z cebuli;
- działanie łagodzące kaszel — cebula pomaga oczyścić drogi oddechowe z zalegającej wydzieliny, dzięki czemu przyspiesza leczenie kaszlu;
- wzmacnianie organizmu — dzięki szeregowi ważnych dla odporności substancji (przeciwutleniacze);
- korzystny wpływ na mikroflorę bakteryjną — jest źródłem fruktanów, czyli rodzaju błonnika prebiotycznego wspierającego funkcjonowanie dobroczynnych bakterii probiotycznych;
- działanie antynowotworowe — duża ilość antyoksydantów wpływa na obniżenie ryzyka rozwoju komórek rakowych;
- ochronę serca i układu krążenia — cebula obniża stężenie „złego” cholesterolu i podnosi stężenie „dobrego” cholesterolu HDL, wpływa również na obniżenie ryzyka tworzenia się zakrzepów krwi. Dzięki temu obniża ryzyko rozwoju choroby wieńcowej, zawału, udaru;
- dobroczynny wpływ na poziom cukru we krwi oraz ciśnienie krwi;
- działanie antyreumatyczne — cebula zawiera kwercetynę hamującą działanie związków wywołujących stan zapalny w stawach;
- zapobieganie rozwoju próchnicy — dzięki zdolności do niszczenia drobnoustrojów w jamie ustnej;
- zdolność do spłycania blizn;
- wsparcie przy walce z pasożytami układu pokarmowego.
Aby w pełni korzystać z prozdrowotnych właściwości cebuli, najlepiej jeść ją na surowo.
Fot. iStock/Cebula
Cebula — przeciwwskazania
Mimo iż cebula jest niezwykle wartościowa, nie każdy może korzystać z jej właściwości. Szczególnie uważać na nią powinny osoby cierpiące na stany zapalne żołądka oraz z wrażliwym układem pokarmowym. Cebula może wywoływać podrażnienie śluzówki jamy ustnej i obciążać wątrobę, powodując przykre dolegliwości. Nie jest także zalecana osobom zmagającym się z niskim ciśnieniem krwi. Ponieważ cebula ma specyficzny smak i jest dość ciężkostrawna, należy ostrożnie podawać ją mniejszym dzieciom.
Przepis na cebularz
Nie ma bardziej „cebulowego” przepisu od zupy cebulowej i cebularzy. O ile zupę cebulową znają chyba wszyscy, o cebularze warto przybliżyć miłośnikom kuchni i tradycyjnych receptur. Cebularz to znak rozpoznawczy Lublina i jego okolic. To nic innego jak pochodzący z żydowskiej tradycji kulinarnej pszenny placek na drożdżach. Jego charakterystycznym składnikiem jest cebula, użyta jako wierzchni farsz, której często towarzyszy mak. Cebularze mają wielu zagorzałych fanów, więc warto samodzielnie przygotować ten prosty, ale pyszny placek, i cieszyć się jego smakiem.
Fot. iStock/cebularz
Cebularz lubelski — składniki:
- 250 g mąki pszennej
- 30 g świeżych drożdży
- 2 łyżeczki cukru
- 1/2 szklanki mleka
- 30 g masła
- jajko
- 1/2 łyżeczki soli
Dodatkowo:
- 2 duże białe cebule
- 1 płaska łyżka maku
- 1/2 łyżeczki soli
- 2 łyżki oleju rzepakowego
Przygotowanie:
- Najlepiej dzień przed pieczeniem cebularzy, lub co najmniej 4-5 godzin przed, pokrój cebulę w niewielką kostkę i wymieszaj z solą. Gdy cebule puszczą sok, dodaj mak i olej. Wstaw cebulę z makiem do lodówki. Przed nałożeniem na ciasto ogrzej ją w temperaturze pokojowej (tak na pół godziny przed).
- Przygotuj zaczyn: drożdże wymieszaj z cukrem, 1/4 szklanki mleka i 2 łyżkami mąki z części odmierzonej na placki. Zaczyn przykryj ściereczką i zostaw w cieple do wyrośnięcia ok. 30 minut.
- Pozostałe mleko podgrzej i rozpuścić w nim masło. Do dużej miski przesiej mąkę z solą, dodaj przygotowany zaczyn, wystudzone mleko z masłem, rozkłócone jajko i wyrabiaj ciasto przez 10 minut.
- Pozostaw ciasto na ok. 1 godzinę, aż podwoi objętość, a gdy urośnie, podziel na 6 równych części. Z każdej części uformuj placek o grubości ok. 1,5 cm i średnicy 20 cm. Ułóż placki na blasze z papierem do pieczenia. Na każdy z nich nałóż 1-2 łyżki cebuli z makiem, delikatnie dociskając farsz w ciasto. Brzeg placków posmaruj olejem lub roztrzepanym jajkiem, następnie odstaw do wyrośnięcia na mniej więcej kolejną godzinę.
- Rozgrzej piekarnik do 200ºC i piecz placki ok. 15-20 minut.
