Formaldehyd to konserwant, substancja chemiczna o silnym, toksycznym działaniu na grzyby i bakterie. Znajdziemy go w wielu przedmiotach domowych oraz w smogu i dymie papierosowym. Ma szerokie zastosowanie w produkcji przedmiotów użytkowych do domu, kosmetyków, ubrań. Gdy dostanie się w większej dawce do organizmu, może powodować problemy ze zdrowiem. Jaką szkodliwość ma formaldehyd i jak usunąć go z najbliższego otoczenia?
Formaldehyd – co to jest i gdzie występuje?
Formaldehyd to inaczej aldehyd mrówkowy, bezbarwny gaz o gryzącym zapachu, wykazujący działanie bakterio i grzybobójcze. Należy on do grupy lotnych związków organicznych, które w 60% stanowią niechlubną część ogółu substancji zanieczyszczających atmosferę. Pozyskuje się go w celach przemysłowych poprzez utlenianie i uwodornienie metanolu. Naturalnie wytwarza się podczas niepełnego spalania substancji zawierających węgiel, np. w trakcie wędzenia pokarmów bogatych w białka.
Jak formaldehyd trafia do powietrza?
Każdego roku na całym świecie wytwarza się ok 21 ton formaldehydu. Najwięcej produkują go zakłady związane z wykorzystaniem lub produkcją żywic formaldehydowych i polioksymetylenu. Spora dawka formaldehydu trafia do atmosfery za sprawą spalania drewna, węgla – nie brakuje go w spalinach samochodowych i dymie papierosowym, jest obecny w smogu.
Fot. iStock
Gdzie występuje formaldehyd?
Substancja ta ma wiele zastosowań w przemyśle. Wykonuje się z niego formalinę, barwniki, kosmetyki, lakiery, płyty pilśniowe, panele, tapety, tekstylia, zasłony i wiele innych. Jest on również obecny w żywności, do której może przenikać w trakcie wytwarzania, oraz z opakowań, np. opakowań papierowych i folii. Warto jednak zaznaczyć, że przy zdrowej diecie, formaldehyd trafiający z pożywieniem do organizmu nie jest niebezpieczny
Formaldehyd w kosmetykach
Związek ten stosuje się w produkcji kosmetyków i środków higieny, czyli produktów, które mają bezpośredni kontakt z ciałem. Stosując tusze do rzęs, lakiery do paznokci, utwardzacze, mydła, czy szampony i odżywki do włosów, narażeni jesteśmy na bezpośredni kontakt z formaldehydem. Przez swoją toksyczność i obawy wynikające z jego wpływu na zdrowie, w niektórych państwach formaldehyd jest niezalecany lub zakazany do stosowania w kosmetykach.
Fot. iStock/Formaldehyd
Formaldehyd – szkodliwość dla zdrowia, objawy zatrucia
Formaldehyd nie jest obojętny dla zdrowia, jego szkodliwość została udowodniona. W organizmie zmienia się on w kwas mrówkowy, wiążący się z enzymami zawierającymi żelazo, co prowadzi do niedotlenienia komórek. Zaburza syntezę białek, upośledza także działanie glutationu, silnego przeciwutleniacza, który zwalcza szkodliwe wolne rodniki.
Formaldehyd wywołuje on oparzenia i toksycznie wpływa na: wątrobę, skórę, drogi oddechowe, układ odpornościowy, układ rozrodczy, czy układ nerwowy. W stężeniach powyżej 25% jego działanie toksyczne rozpoczyna się na skutek spożycia, kontaktu z drogami oddechowymi i ze skórą i po spożyciu. Dawka śmiertelna formaldehydu to 30 – 60 ml.
Formaldehyd – objawy zatrucia ostrego
- Jeśli substancja dostanie się do organizmu w niewielkim stężeniu, powoduje łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek. Stężenia większe (ok. 15 g/ml) mogą wywoływać bardziej dokuczliwe objawy, takie jak: kaszel, uczucie duszności (skurcz oskrzeli), kołatanie serca, ból głowy.
- Jeżeli stężenie jest duże, przekracza 60 mg/ml, wywołuje poważniejsze konsekwencje: skurcz głośni, obrzęk krtani lub obrzęk płuc.
- Kontakt roztworu wodnego formaldehydu (formaliny) ze skórą, powoduje objawy oparzenia chemicznego – zaczerwienienie i ból. Kontakt z oczami prowadzi do ostrego stanu zapalnego spojówek, podnosi ryzyko uszkodzenia rogówki.
- W przypadku spożycia formaliny następuje oparzenie błony śluzowej jamy ustnej i dalszych części przewodu pokarmowego, pojawiają się bóle brzucha z ryzykiem krwawień i perforacji.
Formaldehyd – objawy zatrucia przewlekłego
Zatrucie przewlekłe formaldehydem może powodować zapalenie oskrzeli, astmę oskrzelową, podrażnienie skóry oraz wyprysk alergiczny.
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem w 2004 r. uznała formaldehyd za substancję kancerogenną. Długotrwały kontakt z tą substancją przyczynia się do rozwoju nowotworów gardła i nosa.
Fot. iStock/Formaldehyd – roztwór wodny (formalina)
Formaldehyd – jak usunąć go z mieszkania?
Stężenie formaldehydu w otoczeniu można zmniejszyć. Najprostszym rozwiązaniem jest wietrzenie mieszkania. Okno warto uchylać na oścież kilka razy codziennie po 10 minut tak, aby uniknąć wpuszczenia do środka nadmiaru zanieczyszczeń z powietrza. Pomocny będzie również oczyszczacz powietrza wyposażony w filtr węglowy i HEPA, skutecznie wyłapującymi formaldehyd, jak inne lotne i stałe zanieczyszczenia z powietrza. Można również unikać kupowania farb, ubrań czy kosmetyków zawierających formaldehyd. Sprawdzając skład możemy na niego natrafić pod tymi określeniami: Formalin, Methanal, Methyl aldehyde, Methylene oxide, Morbicidacid lub Oxymethylene. Należy uważnie czytać etykiety. Włókna takie jak czysta bawełna, jedwab, poliester i akryl zawierają mniej formaldehydu niż pozostałe. Warto zrezygnować z palenia papierosów, które wyjątkowo szkodzą zdrowiu – dym z jednego papierosa zawiera ok. 1,5 mg formaldehydu.
