Nerki są niezwykle ważnym narządem, bez którego organizm nie jest w stanie poprawnie funkcjonować. Niestety rzadko zastanawiamy się nad ich kondycją, a nerki „psują się” po cichu, więc chorzy długo mogą nie wiedzieć, że dotknął ich poważny problem. Jak pracują nerki i co należy o nich wiedzieć, by zadbać o ich zdrowie?
Nerki – naturalny filtr organizmu
Nerki to niewielki, ok. 10-12 cm, parzysty narząd położony symetrycznie na tylnej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa lędźwiowego. Zbudowane są one z około miliona mikroskopijnych nefronów, w których kłębuszki nieustannie filtrują krew. Przefiltrowana krew, a dokładniej pozyskana z niej woda i różne związki chemiczne ulegają dalszym przemianom do momentu, gdy stają się moczem. W tym procesie wchłaniane są substancje potrzebne organizmowi – białka, aminokwasy, glukoza, elektrolity -, oraz wydzielane są substancje szkodliwe i niepotrzebne, usuwane wraz z moczem. Mocz spływa z nerek moczowodami do pęcherza moczowego. Gdy pęcherz staje się wypełniony, odczuwamy potrzebę skorzystania z toalety. Nerki w ciągu doby filtrują nawet 1500 litrów krwi, a w procesie filtracji produkują około 150 litrów moczu pierwotnego. Ostatecznie w wyniku przesączania kłębuszkowego, organizm wydala około 1,5-2 litry moczu.
Fot. iStock/Nerki
Nerki pełnią istotne funkcje, a ich stan wpływa na stan całego organizmu. Ich głównym zadaniem jest wspomniane już wydalanie z moczem produktów przemiany materii, takich jak: mocznika, kwasu moczowego oraz kreatyniny. Nerki regulują także homeostazę organizmu – wpływają na ciśnienie osmotyczne, oraz ilość i skład płynów ustrojowych. Poza tym wydzielają enzymy i hormony, oraz kalcytriol – aktywną formę witaminy D.
Nerki – sygnały mówiące o zaburzeniu ich funkcji
Nerki chorują „po cichu”, a to znaczy, że przez wiele lat ich niszczenia mogą nie dawać wyraźnych objawów. Aby zaobserwować poważne zaburzenia, które są efektem upośledzonej czynności nerek, musi być zniszczone aż 75% prawidłowego ich miąższu. Z tego powodu nieprawidłowa praca nerek jest zauważalna bardzo późno, gdy sytuacja robi się już poważna. Co świadczy o złym funkcjonowaniu nerek? Przede wszystkim zaniepokoić powinny takie objawy jak:
- trudności w oddawaniu moczu;
- zbyt rzadkie lub zbyt częsta konieczność opróżniania pęcherza;
- zmiana zabarwienia moczu, ilości, gęstości;
- obrzęki ciała wynikające z zatrzymania wody w organizmie;
- skurcze mięśni w konsekwencji zaburzonej równowagi elektrolitowej;
- zaczerwienienie skóry, świąd, jako efekt nadmiaru toksyn w organizmie;
- nudności i wymioty w wyniku nagromadzenia się w organizmie szkodliwych substancji,
- oraz utrata energii i ogólne zmęczenie.
Nerki – na co chorują najczęściej?
Kamica nerkowa
Jej głównym objawem jest tzw. kolka nerkowa, czyli bardzo silny, nagły ból. Chory odczuwa go, gdy dochodzi do zbyt dużego stężenia substancji, z których tworzą się drobne kryształki (tzw. piasek w nerkach), a kolejno złogów zwanych kamieniami moczowymi. Ich przesuwanie się przez moczowód do pęcherza wiąże się z ogromnym bólem, który często kojarzony jest natężeniem z bólem porodowym.
Przewlekła niewydolność nerek
Przyczyn przewlekłej niewydolności nerek może być wiele, a sama choroba według statystyk dotyka około 4 mln Polaków. Ponieważ nie daje objawów, jedynie 10% wszystkich chorych jest prawidłowo zdiagnozowanych. Przewlekła niewydolność nerek przybiera charakter postępujący, więc sukcesywnie prowadzi do pogarszania się czynności nerek. Pacjenci zazwyczaj dowiadują się o niej, gdy połowa miąższu każdej nerki została uszkodzona. Przewlekła choroba nerek wymaga leczenia do końca życia. W zależności od stopnia zaawansowania, nerki mogą wymagać jedynie wykonywania okresowych badań kontrolnych oraz leczenia przyczyny uszkodzenia nerek, a w najcięższych przypadkach konieczne jest to leczenie nerkozastępcze – dializy lub transplantacja nerki.
Fot. iStock/dializa
Kłębuszkowe zapalenie nerek
Kłębuszkowe zapalenie nerek może pojawić się w formie:
- ostrej i przemijającej – trwa od 1. do 3. tygodni. Przy ostrym przebiegu zapalenia mogą pojawić się nudności, brak apetytu, skąpomocz, pogorszenie samopoczucia.
- przewlekłej – długo bezobjawowe, trwające latami i ostatecznie prowadzące do niewydolności nerek. Najczęściej pacjenci dowiadują się o chorobie przy okazji wykonywania badania moczu z innego powodu.
Odmiedniczkowe zapalenie nerek
Przyczyną odmiedniczkowego zapalenia nerek jest zakażenie bakterią jelitową E. coli. Chorzy uskarżają się na ból przy oddawaniu moczu, ból w okolicy lędźwiowej i bóle stawów, gorączkę, obrzęki, osutkę plamisto-grudkowa na skórze. Po zdiagnozowaniu choroby, konieczne jest leczenie antybiotykiem.
Jak dbać o nerki, by nie chorowały?
Zdrowe nerki będą dobrze funkcjonować, jeśli będziemy przestrzegać pewnych zasad. Bardzo ważne dla ich kondycji jest wypijanie odpowiedniej iloci płynów – przynajmniej 1,5-2 litrów dziennie. Zwiększone wydzielanie moczu (diureza) naturalnie wypłukuje różne substancji z dróg moczowych, oczyszczając je. Dieta także wpływa na zdrowe nerki – odpowiednia ilość białka i soli pozwoli na nieobciążanie ich pracy. W dodatku prawidłowa masa ciała zmniejszy ryzyko wystąpienia nadciśnienia i cukrzycy, które bardzo obciążają pracę nerek. Warto również pamiętać, ze dużą rolę w zachowaniu zdrowia ma odpowiednio częste korzystanie z toalety i dbałość o higienę i profilaktykę zakażeń dróg moczowych. Nie wolno długo powstrzymywać konieczności oddawania moczu – im dłużej mocz zalega w drogach moczowych, tym wyższe ryzyko zakażeń i chorób. Dobrze również pamiętać o kontrolnym badaniu ogólnym moczu, zalecanym standardowo u zdrowych osób co roku. Jeśli istnieją jakieś dolegliwości, lub przyjmowane są z powodu innych chorób leki obciążające nerki, lekarz zleci odpowiednio częściej wskazane badania.
