Rwa kulszowa (ból korzonkowy, zapalenie korzeni) to dolegliwość, która potrafi spędzać sen z powiek. Niezwykle silny, promieniujący ból pleców, który utrudnia normalne funkcjonowanie. Z czego wynika rwa kulszowa, jakie objawy powoduje i na czym polega jej leczenie?
Rwa kulszowa – co to jest?
Na rwę kulszową skarżą się przede wszystkim osoby po 40 roku życia, ale osób młodszych również nie omija. Wg statystyk, cierpi z jej powodu 13-40% społeczeństwa. Rwa kulszowa to określenie na ból promieniujący od lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa i pośladka, często przebiegający przez tylną powierzchnię uda i podudzie, aż do stopy. Ból wynika z ucisku na nerw kulszowy, który jest największym nerwem w ciele człowieka. Uciśnięcie nerwu powoduje również towarzyszące bólowi objawy neurologiczne.
Fot. iStock/nerw kulszowy
Najczęściej rwę kulszową powoduje ucisk na korzenie nerwowe w kanale kręgowym przez fragment krążka międzykręgowego, i w tym przypadku mówimy o „zapaleniu korzonków”. Znacznie rzadziej rwę kulszową powodują: stenoza (zwężenie) kanału kręgowego, zespół mięśnia gruszkowatego, guzy nowotworowe lub zmiany ropne w kanale kręgowym. Jeżeli rwa kulszowa obejmuje także jedną lub dwie kończyny, mówimy wtedy o ostrej rwie kulszowej. Najczęściej tę postać rwy kulszowej powoduje ucisk na korzenie nerwowe przez zwyrodniały krążek międzykręgowy (dyskopatia). Problem może rozwijać się dłuższy czas (zwyrodnienia) lub pojawić się też nagle i mieć ostry początek, w wyniku urazu lub gwałtownego przeciążenia.
Rwa kulszowa – objawy
Rwa kulszowa powoduje objawy bardzo dokuczliwe. Ból określany jest przez osoby cierpiące na rwę jako silny, rwący, bardzo ostry, kujący, utrudniający ruch. Wzmaga się on podczas śmiechu, kichania, kaszlu, lub w trakcie parcia. Towarzyszący mu często problem z poruszaniem się może dotyczyć nie tylko chodzenia, ale także wstawania z pozycji leżącej, czy nawet obrócenia się z boku na bok. Ból może przebiegać od kręgosłupa aż do pośladka/uda/ stopy, przez okolicę unerwioną nerwem kulszowym. Mogą mu towarzyszyć objawy neurologiczne – zaburzenia czucia lub osłabienie siły mięśniowej. Mówimy wtedy o ostrej rwie kulszowej. Ostra rwa kulszowa może również powodować trudności w oddawaniu moczu i defekacji.
Pierwsze objawy, jakie daje rwa kulszowa, zazwyczaj rozpoczynają się od nawracających bólów okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Początkowo są one tępe i pojawiają się one na skutek pracy w pozycji pochyłej lub intensywnego wysiłku fizycznego. Później pojawiają się również co kilka miesięcy (lub lat) ostre, trwające kilka/kilkanaście dni bóle okolicy lędźwiowo-krzyżowej, którym towarzyszy sztywność kręgosłupa i przykurcz mięśni. W przebiegu nagłym, ostry ból pojawia się bez ostrzeżenia.
W skrajnych przypadkach może dojść do „wypadnięcia dysku”, gdy fragment jądra miażdżystego krążka międzykręgowego wypadnie do kanału kręgowego, uszkadzając korzenie nerwowe. Poza silnym bólem mogą pojawić się zaburzenia czucia na skórze kończyny dolnej, niedowład stopy czy osłabienie odruchów głębokich.
Fot. iStock/rwa kulszowa
Rwa kulszowa – leczenie
By rozpocząć leczenie choroby, jaką jest rwa kulszowa, konieczna jest konsultacja ortopedyczna lub neurologiczna. Specjalista na podstawie wywiadu może już postawić diagnozę, ale w celu wykluczenia innych przyczyn bólu często konieczne jest wykonanie takich badań jak:
- badania rentgenowskie,
- tomografia kręgosłupa,
- rezonans magnetyczny.
Rwa kulszowa – leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze rwy kulszowej opiera się na czasowym odciążeniu kręgosłupa (kilkudniowy odpoczynek w łóżku). Pacjent przyjmuje także leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a niekiedy także rozluźniające mięśnie. Należy unikać obciążeń kręgosłupa, takich jak np. schylanie, podnoszenie ciężkich przedmiotów, wykonywanie skłonów. Warto zadbać także o prawidłową masę ciała, oraz zachowywać prawidłową pozycję ciała. To zwiększa szansę na to, że mniej obciążony kręgosłup, sprawi mniej problemów.
Rwa kulszowa – fizykoterapia
Najczęściej proponuje się pacjentowi zabiegi zmniejszające dolegliwości bólowe i poprawiające sprawność takie jak:
- przezskórna elektrostymulacja (TENS) – impulsy elektryczne z elektrody przesyłane są do nerwów przez skórę, co wywołuje efekt przeciwbólowy;
- ultradźwięki (niewskazane w okresie ostrym) – ultradźwięki wytwarzają ciepło i pomagają zwiększyć lokalne krążenie krwi, działając przeciwbólowo i rozkurczowo;
- krioterapia miejscowa (leczenie zimnem) – zmniejsza ból i proces zapalny, zwiększa zakresu ruchu.
Zabiegi fizykoterapeutyczne powinny uzupełniać prowadzoną rehabilitację, czyli odpowiednie ćwiczenia.
Fot. iStock/rwa kulszowa
Rwa kulszowa – leczenie operacyjne
Operacja nie jest stosowaną powszechnie metodą leczenia rwy kulszowej. Leczenie operacyjne konieczne jest jedynie w przypadku ok. 2-10% pacjentów z rwą kulszową. Wskazaniami do leczenia operacyjnego są towarzyszące ostrej rwie kulszowej niedowłady w obrębie kończyny dolnej, oraz zatrzymanie moczu i zaburzenia czucia na kończynach lub w okolicy krocza. Leczenie operacyjne u większości pacjentów z ostrą rwą kulszową powoduje ustąpienie bólu. W przewlekłych zespołach bólowych kręgosłupa, skuteczność operacji jest znacznie mniejsza.
Rwa kulszowa – ćwiczenia
Ćwiczenia powinny być dobrane do indywidualnego przypadku osoby cierpiącej na rwę. Powinien prowadzić je rehabilitant do chwili, gdy pacjent będzie mógł wykonywać je samodzielnie w domu. Często zaleca się wykonywanie ćwiczeń rozciągających, takich jak np. ’koci grzbiet” lub „skłon baletnicy”
Koci grzbiet
- Klęknij na macie, kolana i stopy ustaw na szerokości bioder, dłonie oprzyj o podłoże na szerokości barków
- Wypchnij kręgosłup do góry, jednocześnie skieruj twarz do klatki piersiowej, podwijając biodra do przodu
- Po 3 sekundach powróć do pozycji wyjściowej.
- Możesz również przy powrocie z wdechem wyginać kręgosłup do maty, podnosząc twarz ku górze, w tzw. pozycji krowy.
Fot. iStock/koci grzbiet
Powtórz ćwiczenie 10 razy.
Skłon baletnicy
- Usiądź na macie w pozycji z wyprostowanymi nogami.
- Próbuj sięgnąć palcami dłoni do stóp, tak aby nie odrywać nóg od podłoża.
- Wróć do pozycji wyjściowej.
Fot. iStock/skłon baletnicy
Powtórz ćwiczenie 10 razy.
Rwa kulszowa wymaga, by zalecone ćwiczenia wykonywać regularnie, by zapobiegać kolejnym atakom bólu. Takie działanie oszczędzi w przyszłości wiele cierpienia. Do sportów, które są szczególnie zalecane, zaliczamy pływanie, które wzmacnia mięśnie grzbietu, oraz rozciągającą i wzmacniającą jogę czy pilates.
