Rak tarczycy to nowotwór, który występuje głównie u kobiet. Nie jest rozpoznawany zbyt często, a w większości przypadków jego leczenie jest bardzo skuteczne. W tarczycy mogą rozwinąć się różne typy nowotworu, o odmiennym rokowaniu. Warto wiedzieć, czym jest rak tarczycy, jakie objawy może dawać, i co należy zrobić po zauważeniu niepokojących sygnałów?
Tarczyca — mały narząd o wielkim znaczeniu
Tarczyca, zlokalizowana z przodu szyi, jest jednym z największych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Jej prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne dla zdrowia człowieka, ponieważ tarczyca pełni istotną funkcję w produkcji hormonów T4 (tyroksyny) i T3 (trijodotyroniny). Hormony te są istotne dla aktywacji metabolizmu lipidów, regulacji metabolizmu, a także utrzymania ciepłoty ciała. Gdy zaczyna szwankować tarczyca, zmiany dotykają różnych obszarów zdrowia człowieka. Najczęściej mamy do czynienia z niedoczynnością lub nadczynnością tarczycy, ale może ją zaatakować także rak.
Fot. iStock
Rak tarczycy — co to jest?
Rak tarczycy to choroba rozwijająca się głównie z komórek pęcherzykowych tarczycy, które tworzą ten narząd. Typów raka tarczycy jest kilka, i mogą się one różnić od siebie przebiegiem i rokowaniami. Najczęściej rozwijają się u pacjentów guzy bez cech złośliwości (80% wszystkich zmian), co wykazują badania histopatologiczne. Złośliwy rak tarczycy stanowi ok. 1 % wszystkich nowotworów złośliwych, a rocznie zapada na niego w Polsce ok. 2000 nowych pacjentów. Według statystyk kobiety chorują na raka tarczycy aż 4 razy częściej od mężczyzn. Najwięcej zachorowań odnotowuje się u osób powyżej 40. roku życia, choć zdarzają się także przypadki raka tarczycy u młodszych pacjentów.
Nowotwór brodawkowaty tarczycy
Jest to nowotwór złośliwy, który rozwija się w tarczycy najczęściej. Choć daje on przerzuty do węzłów chłonnych w szyi, rośnie jednak powoli i rzadko daje przerzuty odległe. Pacjenci cierpiący na nowotwór brodawkowaty tarczycy mają raczej pomyślne rokowanie w przebiegu choroby.
Rak pęcherzykowy tarczycy
Nowotwór pęcherzykowy występuje rzadziej, niż rak brodawkowaty tarczycy. Cechuje się niską agresywnością i raczej powolnym rozwojem, choć daje dalsze przerzuty drogą krwionośną, najczęściej do kości i płuc. Przerzuty do węzłów chłonnych są w tym przypadku rzadkie.
Rak rdzeniasty tarczycy
Rak rdzeniasty jest nowotworem, który rozwija się z komórek C. Jest to rak dziedziczny, co stwierdza się w ¼ wszystkich przypadków. Rak rdzeniasty najczęściej daje odległe przerzuty do wątroby, kości i płuc.
Rak anaplastyczny tarczycy
Ten rodzaj nowotworu stanowi ok. 25% wszystkich nowotworów tarczycy. Rak anaplastyczny jest złośliwym nowotworem niezróżnicowanym (bez cech charakterystycznych dla komórek tarczycy), który rośnie szybko i daje niekorzystne rokowania. Przerzuty w przebiegu tej choroby są częste, głównie do płuc.
Poza wyżej wymienionymi rozróżnia się także inne typy raka tarczycy: rak płaskonabłonkowy, chłoniak tarczycy, mięsak tarczycy oraz guzy wtórne, będące skutkiem przerzutów nowotworów z innej lokalizacji.
Fot. iStock
Rak tarczycy — czynniki ryzyka
- niedobór jodu w pożywieniu — zaobserwowano większość ilość przypadków raka pęcherzykowego na obszarach niedoboru jodu. Natomiast rak brodawkowaty przeważa na obszarach, w których ilość jodu jest wystarczająca;
- pierwotna nadczynność przysadki, choroby podwzgórza;
- promieniowanie jonizujące — np. radioterapia okolicy szyi przebyta w dzieciństwie;
- czynniki genetyczne i dziedziczne — w przypadku raka pęcherzykowego i brodawkowatego, jeśli choroba wystąpiła w rodzinie, ryzyko jej rozwoju wzrasta 4-krotnie. W przypadku raka rdzeniastego ok. 25 % wszystkich przypadków to nowotwory dziedziczne.
Rak tarczycy — objawy
Do pierwszych objawów nowotworu tarczycy może być guzek, często niebolesny i wyczuwalny na szyi w gruczole tarczowym. W przypadku, gdy guzek nie jest wyczuwalny pod palcami, najczęściej wykrywany jest przypadkiem, podczas USG tarczycy wykonywanego w związku z inną chorobą. Inne objawy, jakie daje rak tarczycy, to narastające powiększenie obwodu szyi oraz powiększone i twarde węzły chłonne na szyi. W późniejszym czasie, gdy nowotwór się rozwija, do powyższych objawów dołączają także:
- ból szyi;
- ciągła i nieustająca chrypka;
- problemy ze swobodnym przełykaniem lub oddychaniem,
- objawy niedoczynności lub nadczynności tarczycy;
- biegunka — w wielu przypadkach występuje jako charakterystyczny objaw przy raku rdzeniastym;
W przypadku, gdy rak tarczycy da przerzuty, mogą pojawić się objawy takie jak np. bóle kości i złamania przy przerzutach do kości.
Fot. iStock
Nowotwory tarczycy — diagnostyka i leczenie
Jeśli zaistniały objawy świadczące o raku tarczycy, należy zgłosić się jak najszybciej do lekarza endokrynologa. Specjalista zleci badania, które uwidocznią zmiany obecne w tarczycy. Do dyspozycji specjalisty jest:
- USG tarczycy i węzłów chłonnych;
- biopsja cienkoigłowa — zleca się ją, gdy USG tarczycy wykaże patologiczne zmiany ogniskowe. Umożliwia ona wykonanie badania cytologicznego zmiany;
- oznaczenie kalcytoniny — zalecane jest w przypadku podejrzenia raka rdzeniastego.
Fot. iStock
Gdy badania diagnostyczne potwierdzą typ zmiany, zalecane jest całkowite lub częściowe (tylko płat) usunięcie tarczycy, zazwyczaj wraz z wycięciem okolicznych węzłów chłonnych szyjnych. Dodatkowo po operacji, w przypadku raka brodawkowatego lub pęcherzykowego, w większości przypadków zaleca się leczenie jodem promieniotwórczym, jako leczenie uzupełniające. Lekarze mogą wdrożyć także leczenie hormonami tarczycy lub radioterapię. W przypadku raka tarczycy chemioterapia nie jest wskazywaną metodą — stosuje się ją jedynie w wybranych przypadkach. Decyzję o rodzaju zastosowanego leczenia opiera się na rozpatrzeniu indywidualnego przypadku każdego pacjenta.
Leczenia wdrożone we wczesnym stadium, rak tarczycy daje ok. 90% szans na wyleczenie. Brak odpowiedniego leczenia zwykle w ciągu kilku lat od rozpoznania choroby skutkuje zgonem pacjenta.
