Rak endometrium, określany także mianem raka trzonu szyjki macicy, jest najczęściej występującym nowotworem dróg rodnych u kobiet. Ogromne znaczenie dla zdrowia pacjentek ma jego wczesne rozpoznanie i zdrożenie właściwego leczenia, co znacznie zwiększa szanse na powrót do zdrowia. Warto wiedzieć czym jest rak endometrium, jakie czynniki zwiększają ryzyko jego rozwoju i jakie objawy powoduje ten nowotwór.
Czym jest rak endometrium (rak trzonu macicy)?
Rak endometrium (rak trzonu macicy) to najczęstszy nowotwór dróg rodnych, który atakuje kobiety. W Polsce zajmuje 3 miejsce na liście najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet. Szczyt zachorowań szacowany jest między 55. a 70. rokiem życia. W Polsce w 2018 r. na raka endometrium zapadło ok. 6040 kobiet, a umarło ok. 1800 kobiet. Statystyki pokazują również, że liczba zachorowań powoli, ale systematycznie wzrasta.
Nowotwór rozwija się w błonie śluzowej wnętrza trzonu macicy, czyli endometrium. Błona ta, pod wpływem estrogenów i progesteronu ulega zmianom, które przygotowują macicę do przyjęcia zarodka. Gdy do tego nie dochodzi, następuje krwawienie menstruacyjne. Zmiany te mają charakter cykliczny. Komórki endometrium ulegają zezłośliwieniu, rozwija się rak endometrium (rak trzonu macicy).
Fot. iStock/Rak endometrium (rak trzonu macicy)
Rozróżniamy dwa typy raka endometrium:
- typ I – gruczolak endometrialny (o niższym stopniu złośliwości grade G1/G2) – rejestruje się do częściej, bo aż w 80–90% przypadków raka endometrium. Najczęściej chorują na niego kobiety w wieku okołomenopauzalnym. Rozwija się on na podłożu rozrostu endometrium, ma związek ze stymulacją estrogenami. Przy zastosowaniu odpowiedniego leczenia rokowania u chorych kobiet są dobre;
- typ II — gruczołowy rak surowiczy, jasnokomórkowy, endometrialny (o wysokim stopniu złośliwości grade G3). Zapadają na niego kobiety w 6. i 7. dekadzie życia. Nie ma związku ze stymulacją hormonalną, wykazuje podobne cechy jak rak surowiczy jajnika, a rokowania są gorsze.
Rak endometrium — czynniki ryzyka
Co prawda nie wiadomo, w jaki sposób dochodzi do rozwoju raka endometrium, wiadomo jednak, że stymulatorem są estrogeny. Określono także czynniki ryzyka, które zwiększają niebezpieczeństwo pojawiania się raka endometrium. Należą do nich:
- wiek kobiety — im wyższy, tym większe ryzyko;
- sytuacje, w których dochodzi do zwiększenia stężenia estrogenów, czyli: otyłość, niepłodność, zaburzenia owulacji, brak dzieci, antykoncepcja hormonalna złożona jedynie z estrogenów, wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki i późna ostatnia miesiączka, stosowanie tamoksyfenu;
- ryzyko zwiększa również insulinooporność i cukrzyca, zespół Lyncha, zespół Cowdena.
Z kolei do czynników obniżających ryzyko rozwoju raka trzonu macicy zaliczamy:
- posiadanie dzieci;
- duża aktywność ruchowa i odpowiednia dieta – zapobiegają otyłości;
- stosowanie dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej lub stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej;
- picie kawy.
Fot. iStock/Rak endometrium (rak trzonu macicy)
Rak endometrium — objawy
Rak endometrium powoduje charakterystyczne objawy, czyli plamienia i krwawienia z dróg rodnych. Ponieważ pojawia się w większości przypadków już po menopauzie, widok krwi na bieliźnie skłania kobiety do wizyty u lekarza, co sprawia, że większość przypadków tego nowotworu wykryta jest we wczesnym stadium. To wpływa na dobrze rokowania i zwiększa szanse na powrót do zdrowia.
Zdarza się jednak, że rak endometrium ujawnia się dopiero gdy daje przerzuty do innych narządów lub węzłów chłonnych.
Diagnostyka raka endometrium
Regularne wizyty kontrolne u ginekologa oraz badanie USG przezpochwowe pomagają rozpoznać wczesnego raka lub rozrost endometrium, które traktowane jest jako stan przedrakowy w typie I raka endometrium. W przypadku stwierdzenia rozrostu ryzyko rozwoju nowotworu wynosi nawet ok. 25% i stan ten wymaga leczenia. W typie II rak rozwija się bezpośrednio z prawidłowego endometrium.
Badaniem pozwalającym rozpoznać raka endometrium jest tzw. łyżeczkowanie jamy macicy z następnym badaniem histopatologicznym. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym i polega on na zeskrobaniu specjalnym narzędziem warstwy komórek endometrium. Kilka godzin po zabiegu kobieta może wrócić do domu.
Pomocna jest także histeroskopia polegająca na wprowadzeniu do macicy miniaturowej kamery. Lekarz może przy jej pomocy zobaczyć endometrium w dużym powiększeniu oraz pobrać wycinki do badania.
Z kolei ginekologia-onkolog przeprowadza badanie ginekologiczne, podczas którego ocenia możliwość operacji nowotworu i określa stopień zaawansowania choroby. Standardowo wykonuje się także RTG płuc oraz tomografię komputerową jamy brzusznej i miednicy, aby wykluczyć ewentualne przerzuty.
Fot. iStock/Rak endometrium (rak trzonu macicy)
Leczenie i rokowania w przypadku raka endometrium
Dobór leczenia raka endometrium zależy od typu nowotworu, stopnia jego zaawansowania i złośliwości histologicznej (G1-G3).
Przede wszystkim przeprowadza się zabieg wycięcia macicy z jajnikami, jajowodami. Niekiedy konieczne bywa usunięcie części pochwy, lub/i okolicznych węzłów chłonnych. W przypadku zaawansowanego nowotworu stosuje się tzw. maksymalną cytoredukcję, czyli zabieg mający na celu usunięcie całej tkanki nowotworowej z jamy brzusznej.
U kobiet, u których nie można przeprowadzić zabiegu operacyjnego, co zdarza się z powodu podeszłego wieku i chorób jemu towarzyszących, stosuje się radioterapię, hormonoterapię, rzadziej chemioterapię.
Jeśli chodzi o rokowania, to należy pamiętać, że im wcześniej wykryty został nowotwór i wdrożono leczenie, tym lepsze jest rokowanie. Ponieważ większość przypadków raka endometrium wykrywa się wcześnie, szanse wyleczenie szacowane są na 80–90% przeżyć 5-letnich. Zaawansowanie stadium choroby zmniejsza szanse na skuteczne leczenie i tym przypadku sukcesem kończy się ono u 30–50% chorych.
Z tego powodu niezwykle istotne są regularne badania kontrolne u ginekologa oraz zgłaszanie się do lekarza, gdy tylko pojawią się niepokojące objawy.
