Ospa wietrzna to choroba zakaźna wieku dziecięcego, która występuje bardzo często. U dzieci ma dość łagodny przebieg, natomiast u kobiet ciężarnych i dorosłych z obniżoną odpornością może mieć poważne konsekwencje. Jakie objawy powoduje ospa i jakiego leczenia wymaga ta choroba? Czym jest czarna ospa (prawdziwa)?
Ospa wietrzna – źródło zakażenia
Ospa wietrzna, zwana popularnie „wiatrówką” to bardzo zaraźliwa choroba wieku dziecięcego, o charakterystycznym przebiegu. Wywołuje ją wirus ospy wietrznej i półpaśca (Varicella-zoster virus – VZV). Źródłem zakażenia jest chory człowiek. Wirus przenosi się drogą kropelkową oraz z ruchem powietrza na odległość do kilkudziesięciu metrów (stąd określenie – wietrzna). Zakazić się można także po bezpośrednim kontakcie z treścią pęcherzyków ospowych. Chory zakaża już 1–2 dni przed pojawieniem się wysypki, aż do chwili, gdy pęcherzyki wyschną i strupki odpadną. Trwa to ok. 7-10 dni. Od chwili zakażenia do zaobserwowania pierwszych objawów ospy, upływa średnio 2 tygodnie, ale czas ten może się znacznie wydłużyć.
Fot. iStock
Ospa u dzieci i dorosłych – objawy
Objawy jakie powoduje ospa są dość charakterystyczne i zdiagnozowanie choroby nie powoduje trudności. Co prawda choroba występuje przede wszystkim u dzieci w wieku przedszkolnym lub szkolnym. Skupiska ludzkie zwiększają ryzyko zakażenia wirusem ospy. Dzieci przechodzą ją zazwyczaj łagodnie. U dorosłych ospa objawia się tak samo u dzieci. Różnica polega jedynie na tym, że ma cięższy przebieg i częściej zdarzają się powikłania.
Ospa u dzieci i dorosłych – objawy
- wysoka gorączka,
- osłabienie,
- złe samopoczucie,
- bóle mięśni,
- ból głowy,
- brak apetytu,
- wysypka – pojawia się ona w 2. dobie gorączki. Najpierw na skórze uwidaczniają się plamki, grudki, które zmieniają się w pęcherzyki wypełnione płynem, które na końcu zapadają się i przysychają w krosty – zazwyczaj trwa to maksymalnie 7 dni. Może pojawić się nawet ok. 250 wykwitów, także na owłosionej skórze głowy i na błonach śluzowych. Wysypka jest charakterystyczna, pojawia się na całym ciele i powoduje bardzo silny świąd. W przypadku dzieci należy pilnować, by nie drapały krostek, ze względu na ryzyko pojawienia się blizn po tym. Wykwitów nie wolno również wystawiać na działanie promieni słonecznych.
Fot. iStock
W przypadku dzieci może dojść do tzw. ospy poronnej, która pojawia się ponad 42 dni po szczepieniu przeciwko ospie. W tym przypadku u dziecka, poza niewielką ilością krostek, nie pojawiają się inne objawy choroby, lub są one bardzo skąpe. Ospa poronna jest nieco mniej zaraźliwa, niż wietrzna, ale dziecko wymaga izolacji. Przechorowanie ospy poronnej daje odporność na kolejne zachorowanie na ospę wietrzną.
Ospa w ciąży
U kobiet w ciąży ospa wietrzna może mieć bardzo poważne konsekwencje dla rozwijającego się płodu (ospa wrodzona). Na skutek zakażenia ciężarnej, mogą wystąpić u dziecka powikłania takie jak:
- niska masa urodzeniowa,
- bliznowate zmiany skórne,
- niedorozwoju w obrębie kończyn,
- wad narządu wzroku – małoocze, zaćma, zapalenie naczyniówki i siatkówki,
- wad układu moczowego – zaburzenia czynności zwieracza pęcherza moczowego i jelit,
- zaburzeń neurologicznych – małogłowie, wodogłowie, zapalenie mózgu, opóźnienie rozwoju ruchowego i umysłowego.
U noworodka, którego matka zachorowała kilka dni przed lub po porodzie, może się rozwinąć wirusowe zakażenie wielonarządowe o ciężkim przebiegu.
Fot. iStock
Ospa wietrzna – leczenie i powikłania
W trakcie ostrej fazy ospy, zaleca się wypoczynek w łóżku. Przy łagodnym przebiegu choroby stosuje się leczenie objawowe, by obniżyć gorączkę i złagodzić silny świąd skóry. W przypadku ciężkiego przebiegu oraz u osób z zaburzeniami odporności, konieczna jest hospitalizacja.
Ospa może powodować powikłania takie jak: blizny po wykwitach po nadkażeniu bakteryjnym, następstwa kardiologiczne i neurologiczne.
Ospa wietrzna a półpasiec
Po wyleczeniu ospy wirus nie ulega eliminacji z organizmu, pozostając w stanie utajenia w grzbietowych zwojach nerwowych. Wirus może się aktywować w momencie obniżonej odporności i dać objawy aktywności w postaci półpaśca. Choroba może wystąpić u każdego, kto przebył w przeszłości ospę wietrzną. Półpasiec jest zakaźny – po kontakcie z chorym, u osób podatnych na zakażenie może rozwinąć się ospa wietrzna.
Fot. iStock/półpasiec
Czarna ospa (ospa prawdziwa)
Ospa prawdziwa (czarna) to wirusowa choroba zakaźna o ostrym przebiegu, znacznie bardziej niebezpieczna niż wietrzna, choć wywoływana przez ten sam wirus. W dziejach ziemi była przyczyną epidemii, w których życie straciło nawet 25 milionów osób w Europie, czyli 33% ogółu populacji.
Ospa prawdziwa (czarna) objawia się głównie gorączką, osłabieniem, złym samopoczuciem, dreszczami, wymiotami, bólem głowy i pleców. Po 2-3 dniach od wystąpienia pierwszych objawów pojawia się „na raz” plamkowo-grudkowa wysypka, z czasem przechodząca w pęcherzykową. Po 10 dniach pęcherzyki zmieniają się w strupy, które po odpadnięciu pozostawiają szpecące blizny. Choroba nie powoduje powikłań, ale cechuje się dużą śmiertelnością: u osób szczepionych – 7-10%, a u nieszczepionych średnio 30%. Obecnie choroba się nie pojawia – całkowicie zlikwidowano czarną ospę, co Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła w 1980 r. w tym samym roku zniesiono obowiązek szczepienia przeciwko ospie prawdziwej.
