Niedobór cynku bywa tematem rzadziej poruszanym niż niedobór żelaza czy magnezu, choć ten pierwiastek pełni ważne funkcje w organizmie. Jest on konieczny m.in.: dla sprawnego układu odpornościowego, dobrego nastroju, oraz zdrowej skóry. Niedobór cynku może prowadzić do poważnych konsekwencji, więc warto wiedzieć, co świadczy o problemach z cynkiem i gdzie można znaleźć jego źródła w pożywieniu.
Rola cynku w organizmie
Cynk zaliczamy do mikroelementów, czyli pierwiastków śladowych. Zapotrzebowanie na niego jest niewielka, za to jego rola w organizmie jest nie do przecenienia.
Bez cynku organizm nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować. Wchodzi on w skład wielu białek, jest konieczny do aktywacji różnych enzymów, uczestniczy w syntezie RNA, DNA i białka. Uczestniczy w przemianach wspomnianych białek, tłuszczów oraz węglowodanów. Wspiera również funkcjonowanie błon komórkowych oraz układu kostnego i immunologicznego. Dzięki właściwemu poziomowi cynku organizm rośnie i rozwija się płciowego. Wpływa na stan skóry, wzmacnia włosy i paznokcie.
Ponadto cynk jest silnym przeciwutleniaczem, który chroni plamkę żółtą w oku przed zwyrodnieniem, wspiera usuwanie metali kadmu i ołowiu z organizmu. Pierwiastek ten odpowiada nie tylko za rozwój fizyczny, ale także poprawia sprawność intelektualną, może być pomocny w leczeniu depresji, schizofrenii oraz demencji.
Fot. iStock
Zapotrzebowanie organizmu na cynk
Ludzki organizm magazynuje średnio od 2 do 4 g cynku. Nawet 90% obecna jest kościach i mięśniach, a reszta w tkankach i płynach ustrojowych. Zapotrzebowanie na cynk zależy od wieku (więcej potrzebują go dzieci w czasie wzrostu oraz kobiety ciężarne i karmiące). Dzienne zapotrzebowanie na cynk wygląda następująco:
- dla niemowląt i dzieci do 3 roku życia − 3 mg;
- dzieci od 4. do 9. roku życia – 5 mg,
- dla chłopców i mężczyzn – 8-11 mg;
- dla dziewczynek i kobiet – 8-9 mg;
- u kobiet ciężarnych i karmiących piersią − 11-13 mg.
Aby oznaczyć stężenie cynku i wyłapać jego niedobór, wystarczy poddać się prostemu badaniu krwi, do którego nie trzeba być na czczo.
Niedobór cynku — przyczyny
Niedobór cynku może nastąpić to na skutek niewłaściwej diety lub zaburzeń wchłaniania tego pierwiastka. Najczęściej ma to miejsce przy chorobach takich jak: celiakia, przewlekłe zapalenie jelit, zapalenie trzustki. Niedobór cynku może zaistnieć w sytuacji nadmiernego spożycia produktów zawierających duże ilości fitynianów, kwasu foliowego, żelaza, miedzi i wapnia. Także osoby, które uległy rozległym oparzeniom mogą borykać się z niedoborami cynku. Badania wykazały, że szczególnie często cierpią na niski poziom cynku osoby w podeszłym wieku.
Fot. iStock
Niedobór cynku — objawy
Niedobór cynku u niemowląt i dzieci — objawy:
Objawy, jakie pojawiają się u dzieci w związku z niedoborem cynku, pozwalają zauważyć, że dzieje się coś niedobrego w organizmie. Zaliczamy do nich m.in.:
- zahamowanie wzrostu;
- opóźnienie rozwoju psychomotorycznego;
- zahamowanie dojrzewania płciowego;
- pojawianie się łuszczących się zmian na skórze;
- utrata włosów;
- choroby paznokci;
- spadek apetytu;
- obniżona odporność na infekcje.
Niedobór cynku u dorosłych — objawy:
Niedobór cynku u dorosłych może objawiać się w następujący sposób:
- pojawianie się zmian skórnych;
- spowolnienie procesu gojenia się ran i obniżenie odporności;
- zaburzenia pracy tarczycy i wątroby;
- zaburzenia smaku i węchu;
- utrata włosów;
- kurza ślepota, a u osób starszych zwyrodnienia plamki żółtej;
- drażliwość, niepokój i nerwowość;
- zmiany zachowania, nasilenie objawów depresji;
- ospałość;
- spadek apetytu.
Niedobór cynku może być także przyczyną niedoboru kwasu foliowego i związanej z tym anemii.
Niedobór cynku a płodność
Niedobór cynku niekorzystnie wpływa na płodność. U mężczyzn upośledza procesy spermatogenezy, prowadząc do zmniejszenia liczby plemników i spadku ich żywotności. Wpływa również na zmniejszenie stężenia testosteronu oraz powoduje problemy z libido.
Z kolei niedobór cynku u kobiety w ciąży może zaburzać rozwój płodu, skutkując powstaniem wad układu nerwowego lub niską masą urodzeniową. Zbyt niski poziom cynku zagraża również przedwczesnym porodem i zwiększa ryzyko powikłań okołoporodowych.
Niedobór cynku a dieta
Cynk można dostarczyć organizmowi z pożywienia, przy czym jego przyswajalność wynosi około 20–30%. Najwięcej cynku znajduje się w: ciemnym pełnoziarnistym chlebie, kaszy gryczanej, suchych nasionach roślin strączkowych, serach żółtych, owocach morza, oraz w mięsie i podrobach. Jego przyswajanie wzrasta w obecności witaminy B6, witaminy A, cytrynianów i pewnych aminokwasów. Z kolei jego wchłanianie obniżają: alkohol, błonnik, fityniany i szczawiany. Innym sposobem na uzupełnienie niedoboru cynku jest stosowanie odpowiednich suplementów diety zawierających ten pierwiastek.
Fot. iStock
Nadmiar cynku
Nadmiaru cynku w organizmie przy zbilansowanej diecie zazwyczaj nie zagraża i najczęściej pojawia się jako efekt niewłaściwej suplementacji. Zbyt duża ilość cynku może zaburzać gospodarkę miedzią, prowadząc do rozwoju niedokrwistości, a także doprowadzić do zmniejszenia stężenia frakcji HDL cholesterolu, i zwiększa frakcji LDL cholesterolu. Aby uniknąć powikłań, należy stosować preparaty z cynkiem ostrożnie, najlepiej po wykonaniu badania poziomu cynku we krwi.
