Morfologia, czyli badania krwi, jest analizą krwi obwodowej. W jej trakcie oceniane są pod kątem jakościowym i ilościowym elementy morfotyczne krwi (komórki krwi). Morfologia należy do badań najczęściej wykonywanych, które mogą wiele powiedzieć o stanie zdrowia badanej osoby.
Co to jest morfologia?
Do wykonania morfologii pobierane jest z żyły 5 ml krwi do probówek zawierających substancję zapobiegającą krzepnięciu pobranej krwi. Następnie w badaniu ustala się liczbę elementów morfotycznych krwi: krwinek czerwonych (erytrocytów), białych (leukocytów) oraz płytek krwi (trombocytów). Wynik podawany jest w formie komputerowego wydruku, który zawiera symbole poszczególnych parametrów: RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC, WBC i PLT, wraz z określonymi ich wartościami dla danej próbki krwi. Zazwyczaj na wydruku wartość uznaną za zbyt niską lub wysoką dla poszczególnych wskaźników oznacza się pogrubioną czcionką, lub symbolem strzałki. Jeśli strzałka skierowana jest grotem do dołu, zmierzona wartość jest zbyt niska w stosunku do zakresu podanego jako prawidłowy, jeśli strzałka skierowana jest do góry, wartość przekracza górną granicę normy. Wartości poszczególnych parametrów mogą się różnić w zależności od płci i wieku pacjenta, a także ze względu na zakresy referencyjne stosowane przez dane laboratorium.
Fot. iStock/Morfologia (badania krwi)
Morfologia pozwala na zauważenie nieprawidłowości, które mogą świadczyć o poważnych chorobach. Zaleca się wykonywanie badania krwi przynajmniej raz do roku. Nie istnieją przeciwwskazania do badania krwi, ponieważ pobiera się jej niewielką ilość, co pozostaje bez wpływu na pacjenta.
Morfologia z rozmazem
Krew składa się z części morfotycznej (obejmuje krwinki, płytki krwi oraz pozostałe komórki) oraz z osocza. Liczebność poszczególnych komórek krwi najczęściej badana się automatycznie przez analizator hematologiczny. Morfologia z rozmazem to część badania, w której wykwalifikowany pracownik laboratoryjny mikroskopowo ocenia wielkość i jakość poszczególnych komórek. Dzięki temu można dokładnie określić kształt, barwę i wielkość krwinek, a także zróżnicować nieprawidłowości w limfocytach, co ma ogromną wartość diagnostyczną.
Morfologia — parametry, norma
Fot. iStock/Morfologia (badania krwi)
Do parametrów układu czerwonokrwinkowego zalicza się:
RBC (red blood count) — czyli liczba erytrocytów (czerwonych krwinek). Erytrocyty transportują tlen w organizmie i usuwają z komórek dwutlenek węgla. Norma RBC dla mężczyzn wynosi 4,5-6 milionów w mm3, a u kobiet 4-5,4 milionów w mm3. Ponieważ istnieje rozbieżność w podawanych przez laboratoria normach dla prawidłowej liczby erytrocytów, parametr ten należy oceniać wraz z wartościami hematokrytu i stężenia hemoglobiny, mocno powiązanych z liczbą erytrocytów.
HGB (hemoglobin) — hemoglobina jest najlepszym parametrem w diagnostyce niedokrwistości. Jej stężenie wyrażane jest w g/dl. Norma dla mężczyzn wynosi 13-18 g/dl, a dla kobiet 12-16 g/dl.
HCT (hematocrit) — czyli hematokryt, określa stosunek objętości krwinek (części stałej krwi) do osocza (części płynnej krwi). Norma hematokrytu dla mężczyzn wynosi 40-51%, a dla kobiet 37-47%.
MCV (mean corpuscular volume) — to średnia objętość krwinki czerwonej, która stanowi ważną informację o przyczynach prowadzących do niedokrwistości. Wartość MCV podaje się w femtolitrach i wynosi 80-95 fl u kobiet i mężczyzn.
MCH (mean corpuscular hemoglobin) — to średnia waga hemoglobiny w krwince. Wartość MCH podaje się w pikogramach na komórkę, a norma dla obu płci wynosi: 27-32 pg.
MCHC (mean corpuscular hemoglobin concentration) — średnie stężenie hemoglobiny w krwince wyrażany jest w g/l. Norma dla kobiet i mężczyzn wynosi 32-36 g/dl.
RDW (red cell distribution width) – oznacza miarę zróżnicowania wielkości erytrocytów. Norma RDW wynosi 11,5-14,5% u obu płci.
RET — liczba retykulocytów świadczy o aktywności szpiku kostnego. Norma RET wynosi 5-15 promili (0,5-1,5%) dla obu płci.
Fot. iStock/Morfologia (badania krwi)
Do układu białokrwinkowego zalicza się:
WBC (white blood count) — czyli całkowita liczba krwinek białych, które odpowiadają za walkę z bakteriami, wirusami i grzybami. Norma WBC dla dorosłych wynosi 4-10 tys. w mm3.
Neutrofile (granulocyty obojętnochłonne) — norma dla granulocytów obojętnochłonnych wynosi: 45-70% (wartości odsetkowe); 1,8-7×109/l (wartości bezwzględne)
Eozynofile (granulocyty kwasochłonne) — norma wynosi: 1-5% (wartość odsetkowa); <0,5×109/l (wartość bezwzględna)
Bazofile (granulocyty zasadochłonne) — norma wynosi: 0-3% (wartość odsetkowa); <0,3×109/l (wartości bezwzględna).
Monocyty — norma wynosi: 2-8% (wartość odsetkowa); 0,1-1×109/l (wartość bezwzględna).
Limfocyty — norma wynosi: 15-40% (wartość odsetkowa); 1,5-4×109/l (wartość bezwzględna).
Fot. iStock/Morfologia (badania krwi)
Do układu płytkowego zalicza się:
PLT— czyli liczba płytek krwi. Norma PLT wynosi: 150-400×109/l (150-400 tys. w mm3).
MPV (mean platelets volume) — jest to średnia objętość krwinek płytkowych. Norma wynosi: 7,5-10,5 fl.
PDV — wskaźnik anizocytozy płytek krwi określa procentową ilość płytek, które odbiegają pod względem objętości od przeciętnej. Norma dla PDV wynosi od 6,1 do 11 fl. Wynik PDV należy interpretować razem z wartością PLT i MPV.
P-LCR — tzw. odsetek dużych płytek. Norma wynosi: 13-43 fl.
Morfologia (badania krwi) — jak się przygotować?
Morfologia krwi to badanie, które wykonuje się rano. Przed nim pacjent powinien być na czczo, czyli ostatni posiłek spożyć na 8-12 godzin przed planowanym badaniem. Na 2-3 dni przed planowaną morfologią krwi warto zrezygnować z alkoholu, a dzień przed z picia kawy i herbaty. Niewskazany jest także intensywny wysiłek przed pobraniem krwi, dodatkowo zaleca się krótki odpoczynek tuż przed nim (10-15 minut). W przypadku, gdy pacjent przyjmuje leki, należy skonsultować z lekarzem przyjęcie ich przed badaniem.
