PCT (prokalcytonina) to marker uogólnionej infekcji, którego obecność we krwi świadczy o stanie zapalnym, zanim pojawią się jego objawy. Jeśli inne wyniki morfologii są w normie, a PCT jest podwyższone, nie ma czym się martwić. Jednak gdy prokalcytonina oraz inne parametry przekraczają normę, należy to skonsultować z lekarzem. Czym dokładnie jest PCT, o czym świadczą niskie i podwyższone poziomy tego markera?
PCT (prokalcytonina) – co to jest ?
PCT to białko, hematokryt płytkowy (płytkokryt bądź trombokryt), który świadczy o stosunku objętości masy płytkowej do całkowitej objętości krwi. Prokalcytoninę wydzielają liczne komórki całego ciała, jako reakcję na obecność czynnika zapalnego w organizmie. Stężenie szybko wzrasta już na początku infekcji, bo już po 2 godzinach.
Wartość prokalcytoniny sama w sobie nie świadczy o zaburzeniach, jedynie interpretacja poziomu białka wraz z innymi wynikami morfologi, daje obraz sytuacji. Jego poziom w osoczu krwi umożliwia ocenę skali i typu zakażenia oraz podaje informację, czy mamy do czynienia z infekcją bakteryjną czy wirusową. Aby standardowo zbadać poziom PCT pobiera się krew żylną, od osoby będącej na czczo.

Fot. iStock
PCT morfologia – norma
Norma PCT u osób dorosłych zawiera się od 0,14% do 0,36% w stosunku do całkowitej objętości krwi, czyli jest to 0,05 – 0,1 ng/ ml.
Jeśli chodzi o PCT u dzieci, norma ulega zmianie w pierwszych dwóch dobach po urodzeniu:
- 0-6 godzin: 2 ng/ml,
- 6-12 godzin: 8 ng/ml,
- 12-18 godzin: 15 ng/ml,
- 18-30 godzin: 21 ng/ml,
- 30-6 godzin: 15 ng/ml,
- 36-42 godzin: 8 ng/ml,
- 42-48 godzin: 2 ng/ml.
Od trzeciej doby życia wartości prokalcytoniny u dziecka kształtują się tak, jak u dorosłych.
PCT wyniki – podwyższone, niskie
Jak interpretować wyniki badania PCT? Zawsze łącznie z pozostałymi parametrami morfologii. Morfologia jest ogólnym badaniem krwi, niezwykle przydatnym we wczesnym wykryciu różnych chorób. Wyniki morfologii pokazują zawartość poszczególnych typów komórek krwi (erytrocyty, trombocyty, limfocyty), których poziom świadczy o stanie zdrowia osoby badanej. Morfologię standardowo należy wykonać raz do roku lub zgodnie z zaleceniem lekarza.

Fot. iStock
Podwyższone wyniki PCT – przyczyny
Podwyższony poziom prokalcytoniny sam w sobie nie oznacza choroby. Dopiero podwyższone wyniki tego białka oraz pozostałych parametrów płytek krwi mogą świadczyć o:
- nadpłytkowości;
- zakażenia bakteryjnego lub grzybicznego;
- poważnych urazach ciała (np. na skutek wypadku komunikacyjnego);
- zespołu zaburzeń wielonarządowych
- zaistnienia sepsy;
Im wyższy poziom prokalcytoniny, tym bardziej nasilony jest stan zapalny. PCT ponad normą może wynikać również z różnych sytuacji niezwiązanych z chorobą. Do takich należą m.in.:
- niedobór żelaza w organizmie;
- osoba poddana badaniu jest krwiodawcą;
- osoba poddana badaniu niedawno miała usuwaną śledzionę lub przeszła inny zabieg chirurgiczny;
- ma miejsce leczenie onkologiczne przez operację, radioterapię lub chemioterapię;
- niedawne oparzenie;
- niedawne urodzenie dziecka;
- wysiłek fizyczny wykonany przed badaniem;
- nadużywanie alkoholu.
Powyższe okoliczności wytłumaczą podwyższony poziom prokalcytoniny, a informacja o tym jest istotna dla prowadzonej diagnostyki. Kontrola poziomu tego białka jest konieczna u osób szczególnie narażonych na rozwój stanu zapalnego tuż po operacji, transplantacji lub immunosupresji.
Niskie PCT – przyczyny
Wartości poniżej normy mogą wynikać z małopłytkowości (trombocytozy), czyli zbyt dużej ilości płytek we krwi. Sama małopłytkowość nie jest chorobą, natomiast może świadczyć o rozwoju różnego typu białaczki, przewlekłych stanów zapalnych (np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów), może pojawiać się w trakcie leczenia hormonalnego lub na skutek leków stosowanych w chorobach onkologicznych.

Fot. iStock
Morfologia – PCT, CRP a OB
W diagnozowaniu stanów zapalnych PCT jest ważnym, ale niejedynym wykonywanym badaniem. Do dyspozycji pozostaje jeszcze OB (odczyn Biernackiego) oraz CRP (białko C-reaktywne). Pierwsze badanie, OB, to ocena szybkości opadu krwinek czerwonych w określonej jednostce czasu. OB powyżej normy wskazuje na stany zapalne, infekcje lub urazy. Od badania tego odchodzi się jednak, ponieważ czynniki takie jak gorączka, ciąża, wysiłek fizyczny, a nawet nawodnienie organizmu wpływały na wyniki.
CRP to jedno z białek tzw. ostrej fazy, które pojawia się we krwi na skutek stanu zapalnego. Stężenie białka CRP powinno być niższe niż 5 mg/l. W przypadku rozwoju infekcji CRP wykrywane jest dopiero po 12 h (PCT po 2)
Ponieważ zarówno PCT jak i CRP to badania czułe i nowoczesne, gwarantujące dokładność, są zlecane częściej niż OB.