Kamica nerkowa to częsty problem. Gdy w drogach moczowych formują się złogi, z czasem zaczynają przemieszczać od nerki do pęcherza, przez co dochodzi do niezwykle bolesnego ataku kolki nerkowej. Czym jest kamica nerkowa, jakie przyczyny i objawy ma ta choroba i w jaki sposób można ją leczyć? Czy problem może nawracać?
Czym jest kamica nerkowa (moczowa)?
Kamica nerkowa (moczowa) jest określeniem na tworzenie się w układzie moczowym złogów, zwanych potocznie kamieniami moczowymi. Powstają one z substancji chemicznych z moczu, gdy ich stężenie jest zbyt duże i nie zostają one całkowicie rozpuszczone i wydalone. Z czasem substancje te krystalizują się, najpierw tworząc tzw. piasek w nerkach, a następnie powiększają się, tworząc większe kamienie moczowe. U prawie 80% chorych złogi powstają ze szczawianu lub fosforanu wapnia, rzadziej z kwasu moczowego, fosforanu magnezowo-amonowego. Obecność złogów powoduje dokuczliwe objawy kamicy nerkowej.
Kamienie nerkowe są częstym problemem — przynajmniej raz w życiu będzie na nie cierpiało około 10% mężczyzn i 5% kobiet. Najbardziej zagrożeni są mężczyźni wieku 40—50 lat, i kobiet w wieku 50—70 lat.
Fot. iStock/Kamica nerkowa
Przyczyny kamicy nerkowej
Najczęściej nie można stwierdzić konkretnej przyczyny tworzenia się kamieni moczowych. Wiadomo jednak, że do ich powstania predysponują pewne zależności. Należą do nich:
- problemy z prawidłowym odpływaniem moczu z obu lub jednej nerki;
- niedobór cytrynianu magnezu, który hamuje tworzenie się złogów w moczu;
- nadmiar witaminy D lub preparatów wapnia, oraz witaminy C;
- sprzyjające powstaniu kamicy nerkowej, m.in.: nadczynność przytarczyc, choroby jelita cienkiego lub jego operacje.
Kamica nerkowa — objawy
Kamica nerkowa daje objawy charakterystyczne. Co prawda, dopóki kamienie są małe, przez lata może nie dziać się nic niepokojącego, jednak wraz z ich wzrostem, pojawiają się problemy.
Typowe objawy, jakie daje kamica nerkowa to tępy ból pleców, o ile kamień znajduje się w nerce. Gdy złogi zaczynają się przemieszczać, ból staje się trudny do zniesienia. Wielu pacjentów określa go wręcz silniejszym niż bóle porodowe.
Fot. iStock/Atak kolki nerkowej
Kamica nerkowa — objawy ataku kolki nerkowej (przemieszczania się kamienia)
Kolka nerkowa wiąże się z nagłym i porażającym bólem, który powoduje przemieszczający się przez moczowód kamień, który wywołuje podrażnienie, oraz częściowe lub całkowite zatkanie. Ból jest ostry, może na przemian nasilać się i nieco odpuszczać. W zależności od tego, gdzie znajduje się kamień, tam odczuwalny jest ból. Jeżeli kamień jest wysoko, ból promieniuje na wysokości nerki, jeśli schodzi bliżej pęcherza, ból przenosi się do dołu brzucha i promieniuje do pachwiny stronie, na której znajduje się kamień.
Objawy kolki nerkowej to również:
- mdłości lub wymioty;
- czerwone zabarwienie moczu, które świadczy o obecności w nim krwi;
- częste parcie na mocz;
- pieczenie podczas oddawania moczu;
- uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza
- ból promieniujący do czubka prącia (w przypadku mężczyzn).
Leczenie kamicy nerkowej
W przypadku pojawienia się objawów kolki nerkowej postępowanie zależy od kilku czynników.
Jeśli atak następuje po raz kolejny, wcześniej dolegliwości ustępowały w krótkim czasie (do paru dni), a pacjent nie cierpi na inne choroby, można leczyć kolkę samodzielnie, stosując dostępne bez recepty i zalecone już przez lekarza leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Konieczne jest także picie dużej ilości płynów, nawet 3—4 litrów. Po wydaleniu kamienia moczowego należy go zachować (jeśli jest taka możliwość), gdyż analiza jego składu może wskazać przyczynę kamicy nerkowej. Lekarz może przepisać leki zapobiegające powstawaniu kamieni.
Kolka nerkowa o dużym nasileniu wymaga nadzoru lekarza, który zleci silniejsze leki przeciwbólowe, rozkurczowe oraz badanie USG lub zdjęcie radiologiczne i badania laboratoryjne. Im większy kamień, tym silniejszy jest ból, a jego schodzenie trwa dłużej. W poważnych przypadkach konieczna bywa interwencja chirurgiczna. Najczęściej jednak jeśli jest taka konieczność, kamień moczowy za pomocą litotrypsji pozaustrojowej rozbija się na cząstki wielkości ziaren piasku, które łatwiej wydalić z moczem.
Z pomocy lekarskiej należy skorzystać, jeśli:
- dolegliwości pojawiły się po raz pierwszy w życiu;
- objawy kolki nerkowej występują u dzieci i kobiet w ciąży;
- dolegliwości są inne lub bardziej nasilone niż w przeszłości oraz gdy nie ustępują w krótkim czasie;
- do lekarza należy zgłosić się bez zwłoki w przypadku, gdy towarzyszą atakowi objawy takie jak: gorączka, czerwona barwa moczu, zmniejszenie ilości oddawanego moczu, jakiekolwiek inne niepokojące dolegliwości.
Fot. iStock
Kamica nerkowa — dieta
Dieta jest konieczna, aby kamica nerkowa nie wracała. Bardzo ważne jest wypijanie odpowiedniej ilości płynów. Należy wypijać szklankę płynu tuż przed snem, jak również w nocy, po wybudzeniu się celem skorzystania z toalety.
Produkty, które należy ograniczyć:
- mięso (także ryby w dużych ilościach), ponieważ wpływa ono na zakwaszanie moczu i tworzenie się kamieni moczowych;
- spożycie soli, która zwiększa usuwanie wapnia przez nerki do moczu, co może wpływać na tworzenie się kamieni;
- spożycie pokarmów bogatoszczawianowych, jeśli to szczawiany wykryto u pacjenta. W tym przypadku należy ograniczyć: czekoladę, kawę, herbatę, orzechy, rabarbar, szpinak, truskawki, buraki.
Bez zalecenia lekarza nie wolno przyjmować preparatów wapnia i witaminy D.
Czy kamica nerkowa może nawracać?
W przypadku kamicy nerkowej — choć chorobę można wyleczyć — nie ma na to jednej reguły. Statystyki mówią, że u połowy pacjentów kamienie nerkowe pojawiają się raz w życiu, natomiast u pozostałych, w ciągu 5–10 lat dochodzi do nawrotu kamicy nerkowej. Dlatego po usunięciu kamieni należy przestrzegać zaleceń lekarskich i stosować leki, które mogą uchronić przed tworzeniem się nowych złogów i ponownym atakiem kamicy. Aby kamica nerkowa nie wracała, dieta powinna być utrzymywana przez długi czas, nawet do końca życia.
