Jarzębina (jarząb pospolity) jest powszechnie występującym drzewem, które wydaje owoce o zastosowaniu leczniczym. Szczególnie powinny docenić ją osoby cierpiące na schorzenia nerek i pęcherza moczowego oraz nieżyty żołądka. Jakie zastosowanie mają owoce jarzębu, kiedy je zbierać i w jaki sposób można przetwarzać?
Jarzębina — krótka charakterystyka
Jarzębina, czyli jarząb pospolity (Sorbus aucuparia L.), to krzew lub niewysokie drzewo porastające tereny Europy, Kaukazu i Syberii, oraz Azji Mniejszej. Występuje pospolicie w lasach i zaroślach, ponieważ jest odporna na mało sprzyjające warunki dla wzrostu. Często też można spotkać ją w miejskich parkach i wzdłuż dróg, jako że doskonale znosi zanieczyszczenie powietrza.
Jarzębina to nie tylko drzewo ozdobne, ale także źródła surowca leczniczego. W medycynie naturalnej wykorzystuje się kwiaty jarzębiny zbierane w maju i w czerwcu, oraz znacznie bardziej popularne owoce, które można zbierać, gdy nabiorą intensywnie czerwonej barwy, od sierpnia do października. Można je również zebrać dopiero po przymrozkach, gdy tracą goryczkę w smaku. Wcześniej zerwane owoce jarzębiny wystarczy włożyć do zamrażalnika na 1–2 dni, by straciły gorycz. Owoce jarzębiny można ususzyć, lub przygotować z nich przetwory na zimę. Nie wolno spożywać surowych owoców, ponieważ jarzębina zawiera kwas parasorbowy, który wywołuje wymioty i biegunkę. Obróbka termiczna likwiduje to ryzyko.
Fot. iStock/Jarzębina
Jarzębina — właściwości owoców
Owoce jarzębiny to prawdziwa skarbnica kwasów organicznych, garbników, beta-karotenu, witaminy C, E, K i P (bioflawonoid), sacharozy i glukozy. Ponieważ wykazują działanie przeciwzapalne i zwiększające wydalanie moczu, poleca się je głównie osobom cierpiącym na problemy z nerkami i pęcherzem moczowym. Działając moczopędnie ułatwiają wydalanie toksyn z organizmu.
Jarzębina znalazła również zastosowanie we wspomaganiu leczenia stanów zapalnych przewodu pokarmowego, a także w przewlekłych zaburzeniach trawiennych i przy biegunce. Należy jednak pamiętać, że spożywana w dużych dawkach może zadziałać przeczyszczająco. Owoce wykazują także działanie ochronne dla wątroby.
Po owoce jarzębiny mogą sięgać osoby chcące wzmocnić pracę serca, z zaburzeniami obwodowego krążenia krwi, szczególnie skarżące się na hemoroidy (żylaki odbytu). Jarzębina ma również właściwości przeciwmiażdżycowe i jest wartościowym elementem profilaktyki choroby nadciśnieniowej. Ponieważ jej owoce są dobrym źródłem polifenoli i witaminy C, działają antyoksydacyjnie, chroniąc organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.
Owoce jarzębiny są także składnikiem herbatek i preparatów wzmacniających, polecanych przy zakażeniach bakteryjnych, przeciw przeziębieniu i grypie.
Jarzębina w kuchni
Jarzębina jest znakomitym surowcem na przetwory na zimę. Nadaje się do suszenia, a następnie zaparzenia herbaty, przygotowania nalewek, konfitur, marmolad, czy dżemów. Owoce zebrane przed pierwszymi przymrozkami (także przygotowane do suszenia) warto przemrozić najpierw kilka dni w zamrażalniku. Ten sposób sprawi, że owoce stracą swoją naturalną goryczkę.
Suszona jarzębina
Fot. iStock/Suszona jarzębina
Suszona jarzębina to świetny dodatek do mięs i sosów mięsnych, a napar z niej znakomicie sprawdza się jako wzmacniająca herbatka przeciw przeziębieniom. Owoce jarzębiny (całe baldachy) należy suszyć w niskiej temperaturze (40 ºC) do czasu, aż zaczną przypominać strukturą rodzynki. Owoce należy rozłożyć na papierze do pieczenia tak, by nie nachodziły na siebie. Wysuszone owoce należy oddzielić od baldachów i przechowywać w szczelnie zamykanym pojemniku.
Dżem z jarzębiny
Poleca się go przy biegunkach i nieżytach przewodu pokarmowego, 2-3 razy dziennie po łyżeczce.
Fot. iStock/Jarzębina dżem
Składniki na dżem z jarzębiny:
- 1 kg owoców jarzębiny
- 1 kg cukru
- 0,5 kg jabłek
- nieco wody do podlania owoców
Dżem z jarzębiny — przygotowanie:
- Jarzębinę umyj, przełóż do garnka, zalej niewielką ilością wody i gotuj do chwili, aż zaczną pękać. Dodaj 1 kg cukru i gotuj aż cukier się rozpuści. Mieszaj od czasu do czasu.
- Do jarzębiny wrzuć pokrojone w kosteczkę jabłka i gotuj jeszcze przez chwilę. Dżem przełóż do wyparzonych słoików, zakręć i odwróć do góry dnem, przykryj ściereczką. Gdy wystygną, połóż je w ciemne i chłodne miejsce.
Nalewka z jarzębiny
Nalewka z jarzębiny jest stosowana pomocniczo przy zwalczaniu infekcji pęcherza moczowego, schorzeniach wątroby, biegunkach i nieżytach jelit.
Fot. iStock/Jarzębina nalewka
Składniki na nalewkę z jarzębiny
- 1 kg jarzębiny,
- 600 ml spirytusu,
- 400 ml wody,
- 400 g cukru.
Nalewka z jarzębiny — przygotowanie:
- Owoce jarzębiny (zerwane po pierwszych przymrozkach lub przemrożone w zamrażarce) umyj, usuń szypułki i osusz. Tak przygotowane owoce wrzuć do dużego słoja (powinny zająć 3/4 objętości). Zalej je mieszanką spirytusu i wody, by przykryła ich powierzchnię. Zamknięty słój odstaw na cztery tygodnie w ciepłe miejsce.
- Po upływu tego czasu nalewkę przelej przez gazę do osobnego naczynia, które pomieści dwa razy więcej nalewki. Owoce pozostałe w słoju zasyp cukrem i odstaw w ciepłe miejsce na dwa tygodnie, co kilka dni mieszając zawartością słoja. Gdy cukier się rozpuści, syrop należy wlej do wcześniej zlanej nalewki, dodatkowo wyciskając owoce przez gazę. Połączone oba płyny wymieszaj, przelej do butelek i odłóż w ciemne miejsce na minimum 6 miesięcy. Im dłużej będzie leżakować, tym lepszy smak będzie miała.
