Dieta i cukrzyca powinny ze sobą iść w parze, ze względu na ogromny wpływ rodzaju pożywienia na poziom glukozy we krwi. Dzięki odpowiedniej diecie chorzy mogą uniknąć powikłań cukrzycy oraz zmniejszyć ryzyko pojawienia się chorób układu naczyniowego. Jak wygląda dieta, jeśli rozwinęła się cukrzyca typu I, II oraz ciążowa?
Dieta cukrzyca – główne zasady
Dieta i cukrzyca to kwestie nierozerwalne, jeśli chodzi o kontrolowanie tej podstępnej choroby. Odpowiednia dieta ułatwia utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy, co zapobiega jej niebezpiecznym wahaniom, prowadzącym do powikłań. Ułatwia także kontrolę tłuszczów we krwi, zachowanie prawidłowego ciśnienia tętniczego, a co za tym idzie, obniża ryzyka rozwoju chorób naczyniowych.
Najlepiej, by dietę ułożył lekarz lub dietetyk, uwzględniając indywidualne potrzeby chorego. Dodatkowo, jeśli chory na cukrzycę jest jednocześnie otyły, dieta musi prowadzić także do redukcji masy ciała. Należy wziąć pod uwagę kaloryczność posiłków, ich ilość i jakość, oraz pokarmy, które nie tylko dostarczą energii, ale pozwolą na utrzymanie właściwego poziomu cukru we krwi.
Przy cukrzycy niezwykle istotne jest, by chory sprawdzał IG (indeks glikemiczny) produktów, po które sięga. Dzięki temu można określić szybkość podnoszenia stężenia glukozy we krwi i kontrolować jej wahania. Produkty mogą mieć niski IG (< 50), średni IG (50-69) lub wysoki IG (> 70). Im wyższy IG węglowodanów, tym wyższe wahania poziomu cukru we krwi. Konieczne jest również wykonywanie samodzielnego pomiaru stężenia glukozy we krwi za pomocą glukometru.
Fot. iStock/Dieta cukrzyca
Lekarz lub dietetyk układający jadłospis powinien także objaśnić pacjentowi, czym są wymienniki węglowodanowe (WW), które wyrównują ilość białek, tłuszczów i węglowodanów o podobnej wartości kalorycznej. Sposób wyliczenia można także znaleźć na stronach internetowych poświęconych cukrzycy.
Dieta a cukrzyca typu I
Cukrzyca typu I (insulinozależna) jest zaburzeniem autoimmunologicznym. Wynika ono z nieprawidłowej pracy układu odpornościowego, który niszczy komórki trzustki. W konsekwencji trzustka ogranicza lub przestaje produkcji insuliny potrzebnej do regulowania poziomu glukozy we krwi. Niedostatek lub brak insuliny powodują, że glukozy we krwi jest zbyt dużo, co zaburza pracę organizmu.
Dieta a cukrzyca typu I — zalecenia
- według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD), od 40 do 50% dobowego zapotrzebowania na energię powinny pokrywać węglowodany, od 20 do 25% białko, a od 30 do 35% tłuszcze.
- sięgaj po produkty z błonnikiem, ponieważ w połączeniu z węglowodanami błonnik wydłuża czas ich wchłaniania i zapobiega wahaniom glukozy w organizmie;
- sięgaj po produkty z ziarnen z pełnego przemiału, takie jak ciemne pieczywo, chleb graham, grube kasze (gryczana, jęczmienna, pęczak), ryż brązowy, makarony, płatki owsiane. Gotuj je al dente (powinny być nierozgotowane). Im bardziej rozgotowane jedzenie, tym wyższy ma indeks glikemiczny;
- unikaj warzyw, które po ugotowaniu szybko podnoszą stężenie cukru we krwi. Należą do nich ziemniaki, marchew, buraki, oraz warzywa konserwowe z puszki;
- unikaj owoców z puszki i suszonych oraz bananów, winogron, arbuzów, czereśni, mandarynek. One zawierają najwięcej cukru. Pamiętaj również o tym, że im bardziej dojrzały owoc, tym wyższy ma indeks glikemiczny.
- sięgaj po białka (produkty mleczne, mięso, ryby, warzywa strączkowe) oraz zdrowe tłuszcze (oleje roślinne, orzechy, tłuste ryby morskie), dzięki którym węglowodany są trawione wolniej;
- unikaj mocno dojrzałych owoców, które zawierają więcej cukru i szybciej podnoszą jego poziom we krwi.
Ponadto na każdy posiłek diabetyka, musi być podana odpowiednia dawka insuliny.
Fot. iStock/dieta cukrzyca
Dieta a cukrzyca typu II
Cukrzyca typu 2 (insulinooporna) jest chorobą nabytą i wynika ze zbyt małej wrażliwości tkanek na insulinę. Najczęściej dotyka osoby dorosłe, z nadwagą. Cukrzyca typu II bywa efektem niezdrowego trybu życia, stosowaniem kalorycznej, bogatej w tłuszcze i cukry diety. W tym przypadku nie zawsze jest potrzebne leczenie tabletkami czy insuliną w zastrzykach. W cukrzycy typu II niezwykle istotna jest dieta i aktywność fizyczna, które mogą uchronić przed koniecznością przyjmowania leków. Dieta i w tym przypadku powinna zostać skonsultowana z diabetologiem lub dietetykiem.
Dieta a cukrzyca typu II — zalecenia
Zalecenia są identyczne dla tych, które proponuje się osobom chorującym na cukrzycę typu I. W przypadku, gdy istnieje problem z otyłością, należy ograniczyć wartość kaloryczną posiłków oraz ilość tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, takich jak:
- pełnotłuste mleko, masło, śmietana,
- słonina, smalec, tłuste wędliny, sery, pasztety, parówki,
- tłuszcze trans obecne w jedzeniu typu fast food i margarynach utwardzanych.
Niezdrowe tłuszcze podnoszą stężenie cholesterolu całkowitego we krwi, co prowadzi do miażdżycy i rozwoju chorób. O wiele zdrowsze są jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, omega 6 i omega 3, które znajdują się w:
- olejach roślinnych (np. w oleju słonecznikowym, lnianym, sojowym);
- tłustych rybach morskich i owocach morza, w algach;
- orzechach włoskich, migdałach, ziarnie sezamu, siemieniu lnianym;
Ich obecność w diecie chroni serce i mózg przed chorobami, obniżając stężenie cholesterolu całkowitego oraz „złego” LDL.
Dieta cukrzyca ciążowa
Fot. iStock/dieta cukrzyca ciążowa
Cukrzyca ciążowa i dieta jej towarzysząca jest bardzo ważnym tematem. Ciężarna powinna być po stałą kontrolą lekarza i przestrzegać diety, która nie różni zasadami od diety w cukrzycy typu 1 i 2. Kaloryczność diety powinien ustalić lekarz lub dietetyk, tak, by wynosiła od 1500 do 2400 kcal, w zależności od masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej i wieku. Przerwy między posiłkami nie mogą być dłuższe niż 2- 2,5 -3 godziny.
Dieta powinna uwzględnić w posiłkach udział:
- 40-50% węglowodanów
- 20% białka (1,3 g/kg masy ciała)
- 20-30% tłuszczów.
Podobnie jak w przypadku cukrzycy typu I i II, przyszła mama powinna mierzyć poziom cukru we krwi za pomocą glukometru, oraz zwracać szczególną uwagę na indeks glikemiczny spożywanych produktów.
