Ból ucha (otalgia) to wyjątkowo przykra dolegliwość, która może wynikać z wielu różnych przyczyn. Szczególnie często pojawia się u dzieci i jest powodem wizyt u lekarza. Ból ucha może mieć wiele przyczyn i występować z objawami towarzyszącymi. Co trzeba o nim wiedzieć?
Ból ucha — pierwotny i wtórny
Ból ucha, szczególnie u dzieci, jest objawem bardzo często zgłaszanym lekarzowi. Wynika on z podrażnienia receptorów bólowych przez proces zapalny ucha, i w tym przypadku mamy do czynienia z otalgią pierwotną. Jest charakterystyczny — ostry, łatwy do zlokalizowania przez chorego, ograniczony do ucha. W przypadku otalgii pierwotnej ból ucha ustępuje po usunięciu źródła problemu. Ból ucha może być także efektem problemów umiejscowionych poza uchem, i wtedy mówi się o otalgii wtórnej. Ból wtórny jest nieostry, o trudnej do zlokalizowania przyczynie, co wiąże się z przeniesieniem wrażeń bólowych z narządów głowy i szyi.
Warto wiedzieć, że ucho składa się z trzech części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego oraz ucha wewnętrznego. Ucho zewnętrzne i środkowe odpowiada głównie za słuch, ucho wewnętrzne ma także wpływ na zachowanie równowagi. Ból może dotyczyć ucha środkowego i zewnętrznego, a w przypadku ucha wewnętrznego nie pojawia się wcale, ponieważ ucho wewnętrzne nie ma unerwienia czuciowego. Zamiast niego może pojawić się uczucie ciśnienia lub pełności w uchu.
Fot. iStock
Ból ucha — przyczyny
Otalgia pierwotna może być spowodowana następującymi przyczynami:
Choroby ucha zewnętrznego:
- urazy mechaniczne, chemiczne, oparzenia i odmrożenia małżowiny usznej
- krwiaki i ropnie pourazowe małżowiny usznej
- zapalenia ochrzęstnej małżowiny usznej
- urazy przewodu słuchowego zewnętrznego
- zaklinowanie przez ciało obce przewodu słuchowego zewnętrznego
- ukąszenia
- czopy woskowinowe
- zapalenie bakteryjne przewodu słuchowego zewnętrznego
- zmiany w przewodzie słuchowym w przebiegu ospy wietrznej, półpasiec uszny
- nowotwory ucha w zaawansowanym stadium
Choroby ucha środkowego:
- ostre zapalenie ucha środkowego
- ostre pęcherzowo-krwotoczne zapalenia ucha środkowego
- zaostrzenie przewlekłych procesów zapalnych uszu
- rozwijające się powikłania ostrego zapalenia ucha środkowego
- barotrauma (uraz ciśnieniowy ucha)
- dolegliwości po interwencji operacyjnej w przebiegu chorób ucha
- urazy głowy powodujące pęknięcia w obrębie piramidy kości skroniowej
- procesy nowotworowe w zaawansowanym stadium
Otalgię wtórną mogą powodować:
- stany zapalne ostre i ich powikłania migdałków podniebiennych
- zapalenie dna jamy ustnej, zapalenia ślinianek, stany zapalne okołozębowe
- choroby stawu skroniowo-żuchwowego
- urazy okolicy krtani i stany zapalne wywołane refluksem przełykowo-krtaniowym
- nowotwory części nosowej gardła
- zmiany w obrębie kręgosłupa szyjnego.
Ból ucha — objawy towarzyszące
Nasilenie bólu zależy nie tylko od przebiegu procesu zapalnego, ale także indywidualnej tolerancji każdego człowieka na jego natężenie. Poza dolegliwościami bólowymi stanom zapalnym czy urazom mogą towarzyszyć inne niepokojące objawy:
- wyciek z ucha płynnej śluzowej lub śluzowo-krwistej wydzieliny o różnej gęstości i ilości — w przypadku pęknięcia błony bębenkowej;
- dolegliwości bólowe okolicy zausznej, narastające przy niewielkim uciśnięciu wyrostka sutkowatego — może być skutkiem zapalenia wyrostka sutkowatego;
- asymetria — czyli odstawanie małżowiny usznej po stronie, na której toczy się stan zapalny;
- pęcherzyki i porażenie nerwu twarzowego — w przypadku półpaśca;
- gęsty i kleisty wyciek z ucha o nieprzyjemnym zapachu — przy infekcjach grzybiczych.
U najmłodszych dzieci ból ucha może wiązać się z objawami ogólnymi takimi jak: niepokój, płaczliwość, przerywanie lub niechęć do ssania, wybudzanie się ze snu z płaczem, niekiedy wymioty i luźne stolce.
Fot. iStock/Ból ucha
Ból ucha u dziecka
Ból ucha u dziecka można określić mianem jednej z najczęstszych dolegliwości wieku wczesnodziecięcego. Zazwyczaj związany jest z chorobą ucha zewnętrznego lub środkowego, czyli otalgią pierwotną. Według statystyk dzieci zgłaszane są do lekarza najczęściej z powodu ostrego zapalenia ucha środkowego (nawet milion przypadków rocznie), drugim powodem jest zapalenie ucha zewnętrznego. W przypadku otalgii wtórnej lekarze najczęściej mają do czynienia ze stanami zapalnymi migdałków.
Jeśli ból ucha pojawia się u dziecka, konieczna jest konsultacja lekarska. W przypadku pierwszego zapalenia ucha u dziecka wystarczy zgłosić się do lekarza POZ, u dzieci małych, jeśli zapalenie nawraca, lub pojawiają się inne objawy konieczne jest badanie laryngologiczne. Lekarz przeprowadzi badanie ucha – otoskopię, które pozwala na obecność zmian w uchu. W przypadku wątpliwości przeprowadza się również badanie laryngologiczne obejmujące cenę stanu ucha, nosa, gardła, a także krtani, gardła dolnego. Specjalista oceni również węzły chłonne szyjne, karkowe, nadobojczykowe oraz podżuchwowe i podbródkowe. Jeśli stan zapalny jest bardzo nasilony, zlecone zostaną także badania krwi (morfologia, CRP).
Ból ucha — leczenie, domowe sposoby
Leczenie bólu ucha, zarówno w przypadku dzieci jak i osób dorosłych, zależne jest od przyczyny problemu. Często można pomóc sobie domowymi sposobami, które powszechne były, nim nastała era kropelek i maści z antybiotykami. Najczęściej sięgano po czosnek, który zawiera allicynę o działaniu antybakteryjnym, antygrzybicznym i przeciwzapalnym. Aplikowano go na dwa sposoby – zakrapiano do ucha sok wyciśnięty z czosnku lub wkładano do ucha ząbek w całości. Należy przy tym podkreślić, że metoda wkładania do środka ucha czegokolwiek nie jest pochwalana przez lekarzy, ponieważ przedmiot może utknąć wewnątrz, można również wkładaniem czegokolwiek do ucha zanieczyścić je i zaognić stan zapalny. W podobny sposób co czosnek stosowano sok wyciśnięty z cebuli, bazylii, czy mięty, lub ze startego imbiru.
Fot. iStock/Ból ucha
Inne domowe sposoby na ból ucha obejmują stosowanie ciepłych, rozgrzewających okładów, które łagodzą ból, czy zakrapianie do ucha wody utlenionej, która ma właściwości odkażające. Wielu zwolenników ma także metoda aplikowania olejku kamforowego na wacik, który wkłada się do ucha. Olejek kamforowy znany jest z właściwości rozgrzewających, odkażających i znieczulających. Nie należy go zakrapiać bezpośrednio do kanału słuchowego, ponieważ może uszkodzić błonę bębenkową. Jeśli ktoś chce stosować domowe sposoby na ból ucha, powinien robić to bardzo ostrożnie, by nie zaszkodzić sobie bardziej.
