Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), zwana również chorobą maniakalno-depresyjną lub cyklofrenią, nie jest znana tak jak depresja. To błąd! Należy o niej mówić głośniej i częściej, bo osoby cierpiące z powodu tej choroby, są nierozumiane i w porównaniu do innych, o wiele gorzej funkcjonują w codziennym życiu.
Choroba ta jest podstępna, pojawia się najczęściej przed 35-tym rokiem życia i może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania społecznego, rodzinnego, zawodowego. Choroba afektywna dwubiegunowa nie jest łatwa do natychmiastowego zdiagnozowania, ale wczesne rozpoznanie, jak i wdrożenie właściwego leczenia, wpływa znacząco na życie chorego. Współpraca pacjenta i lekarza jest konieczna, aby chory mógł samodzielnie funkcjonować.
Od depresji po euforię. Przyczyny zachorowania na ChAD
Na chorobę afektywną dwubiegunową chorują równie często kobiety, jak i mężczyźni, a rozpowszechnienie wszystkich zaburzeń należących do spektrum tej choroby sięga 6–11%. Uważa się, że za jej wystąpienie odpowiadają czynniki genetyczne, zaburzenie równowagi neuroprzekaźników w mózgu, towarzyszące choroby somatyczne – np. niedoczynność tarczycy. Zwiększone ryzyko zachorowania na chorobę afektywną dwubiegunową (lub na depresję) odnotowuje się w rodzinach, w których rozpoznano ją u jednego lub dwojga rodziców. W przypadku choroby u obojga rodziców ryzyko to wynosi 75%. ChAD to zespół zaburzeń afektywnych, które charakteryzują się nawrotami epizodów depresyjnych, maniakalnych, hipomaniakalnych lub mieszanych o różnej postaci, nasileniu, przebiegu reakcji na leczenie. Mnogość i przemienność epizodów utrudnia prawidłowe rozpoznanie choroby.
Wyróżniamy następujące podtypy choroby afektywnej dwubiegunowej:
- choroba afektywna dwubiegunowa I typu – epizody depresyjne (zwykle liczne) rozdzielone są co najmniej jednym lub kilkoma epizodami manii,
- choroba afektywna dwubiegunowa II typu – epizody depresyjne (zwykle jeszcze częstsze niż w II typie tej choroby) rozdzielone są jednym lub kilkoma epizodami hipomanii,
- choroba afektywna dwubiegunowej typu III – nawracające epizody depresji, stany maniakalne czy hipomaniakalne wywoływane są zbyt silnym działaniem leków przeciwdepresyjnych (nie pojawiają się samoistnie),
- typ III i półmania lub hipomania – są następstwem nadużycia alkoholu lub innych substancji,
- choroba afektywna sezonowa – epizody depresji występują w miesiącach jesienno-zimowych, a epizody manii lub hipomanii w okresie wiosenno-letnim,
- cyklotymia – jest przewlekłym stanem, dystymia występuje na przemian ze stanami hipomanii,
- „miękkie” spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej – nie rozpoznaje się epizodów manii lub hipomanii, ale u pacjenta obserwuje się pewne cechy dwubiegunowości występujące w odpowiedniej konfiguracji, liczbie i nasileniu,
- mania jednobiegunowa – rzadka postać choroby afektywnej dwubiegunowej, w przebiegu której występują wyłącznie nawracające stany maniakalne lub hipomaniakalne bez epizodów depresyjnych.
W przebiegu choroby częściej występują epizody depresyjne i trwają one dłużej, niż epizody maniakalne. Pierwszy epizod manii czy hipomanii może wystąpić po latach zmagania się i leczenia depresji, a wśród dzieci, mania bywa mylona z ADHD, co utrudnia postawienie diagnozy.
Zobacz również: 10 trudnych i łamiących serce prawd, o których ludzie z depresją nie mówią
Choroba afektywna dwubiegunowa – objawy
Epizod depresyjny
Przejawia się stopniowo obniżającym się nastrojem, odczuwaniem smutku, utratą zainteresowań. Wyraźnie odczuwalny może być spadek energii i aktywności życiowej, może dojść do tzw. zahamowania psychoruchowego (nie można nawiązać kontaktu słownego czy wzrokowego z chorym). Chorym towarzyszy często nadmierna senność w ciągu dnia i nocy, spadek popędu seksualnego oraz zaburzenia apetytu. Może się także pojawić się także zwiększone poczucie napięcia, lęku. Niekiedy mogą pojawić się: poczucie gonitwy i natłoku myśli, zmienność nastroju oraz tendencja do drażliwości i łatwość popadania w irytację, co może wskazywać na rozwój tzw. epizodu mieszanego.
Może pojawić się tzw. myślenie depresyjne (poczucie niskiej wartości, beznadziejności). W nasilonej depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej mogą występować depresyjne urojenia, poczucia winy, kary, grzechu, ubóstwa, katastrofy, poczucia ciężkiej, nieuleczalnej już choroby. Rzadko towarzyszą temu tzw. halucynacje słuchowe. W ciężkich przypadkach mogą pojawiać się myśli i tendencje samobójcze.
Epizod maniakalny
Charakteryzuje się nadmiernym poczuciem radości i szczęścia, nieadekwatnym do sytuacji. Zdarza się, że poczucie nadmiernego szczęścia przechodzi w drażliwość lub agresję. Niekiedy pojawia się tendencja do dominacji, narzucania innym własnej woli. W przypadku niemożności natychmiastowej realizacji planów, może pojawić się gniew połączony z agresją słowną i fizyczną, a także zachowania autoagresywne. W epizodzie manii kontakt słowny z pacjentem może być utrudniony, chory często mówi szybko o różnych rzeczach, a jego wypowiedź trudno przerwać. Pacjent odczuwa chaos myśli, a jego wypowiedzi są nielogiczne.
Chory nie zauważa u siebie problemu, ma poczucie zwiększonej energii, czemu towarzyszy zmniejszona potrzeba snu oraz brak poczucia zmęczenia. Pacjent uważa, że może wszystko i może podejmować ryzykowane i niebezpieczne zachowania (np. bójki czy pociąg do hazardu). Epizodowi manii towarzyszy podwyższony popęd seksualny, chęć nadużywania alkoholu i substancji psychoaktywnych. Pacjent w manii bardzo często ma nadmierne poczucie własnej wartości, może odczuwać wyostrzenie działania zmysłów.
W przebiegu ciężkiej manii mogą pojawić się urojenia wielkościowe, uczucie wszechmocy, bycia bardzo ważną osobą (np. Piłsudskim) czy wysokiej pozycji społecznej, posłannictwa, misji (np. specjalną moc uzdrawiającą). Epizodowi manii towarzyszyć może znaczne osłabienie apetytu oraz ograniczone przyjmowanie płynów.
Epizod hipomaniakalny
Charakteryzuje się występowaniem mniejszej liczby objawów i mniejszym ich nasileniem oraz krótszym czasem trwania. U pacjenta dochodzi do podwyższenia nastroju i napędu psychoruchowego, ale z możliwością kontroli zachowań. Pacjent może odczuwać zwiększenie siły i własnych możliwości, podejmować różne aktywności, których zazwyczaj ich nie kończy. Może działać lekkomyślne, ale przynajmniej częściowo takie zachowania kontroluje. Chory odczuwa zaburzenia koncentracji i uwagi, ale bez urojeń. Pacjent nie uważa się za osobę chorą, mimo spostrzeżeń bliskich.
Epizod mieszany
Przejawia się jednoczesnym występowaniem objawów zarówno depresji, jak i manii/hipomanii. Np. zwiększonej aktywności może towarzyszyć poczucie smutku czy myśli samobójcze.
Okres remisji
Cechuje się brakiem lub nieznacznym nasileniem objawów chorobowych.
Choroba afektywna dwubiegunowa – leczenie
Chorobę afektywną dwubiegunową rozpoznaje się, kiedy wystąpią co najmniej 2 nawroty choroby, w tym co najmniej jeden epizod manii (lub hipomanii) lub tzw. epizod mieszany. ChAD jest trudny do rozpoznania i pacjenci czasami leczeni są nieadekwatnie do potrzeb. Leczenie ChAD jest długotrwałe i wymaga pomocy psychiatry, farmakoterapii i psychoedukacji, ponieważ jest chorobą przewlekłą i nawracającą. Ważna w przypadku nawrotów choroby jest stała obserwacja występowania myśli samobójczych u pacjenta. Próby samobójcze podejmuje 15–50% pacjentów, a około 15% popełnia samobójstwo. Jednak odpowiednie leczenie może przynieść długotrwałe remisje i powrót do normalnego życia.
źródło: psychiatria.mp.pl, www.dwubiegunowa.net.pl, www.powerofpositivity.com
