Kompleks Edypa jest zjawiskiem dotyczącym pojawienia się pociągu seksualnego do własnej matki. Towarzyszy temu niechęć chłopca skierowana do ojca. Zachowania mogące wynikać z kompleksu Edypa uznawane są za naturalną część rozwoju dziecka. Zdarza się jednak, że nieprzepracowany kompleks Edypa zostaje z chłopcem i rzutuje na jego życie. Co warto wiedzieć o tym zaburzeniu?
Kompleks Edypa po raz pierwszy opisał i przeanalizował psychoanalityk Zygmunt Freud. Określenie to Freud zaczerpnął z mitologii greckiej, która zna m.in. historię króla Teb Edypa. Edyp, który nie znał swoich prawdziwych rodziców, nie mając świadomości, co czyni, dopuścił się zamordowania biologicznego ojca, po czym ożenił się z biologiczną matką, z którą miał dzieci. Właśnie ta opowieść pozwoliła opisać zjawisko, którym zajmował się Freud.
Na czym polega kompleks Edypa w ujęciu psychoanalitycznym?
To zjawisko pojawia się najczęściej u dzieci od 3 do 5 roku życia, czyli w czasie, na który przypada ich rozwój psychoseksualny. Kompleks Edypa na początku stosowany był przez Freuda do określenia odczuwania pociągu seksualnego skierowanego do rodzica płci przeciwnej. Oprócz wspomnianego pragnienia seksualnego u dziecka pojawia się jednocześnie niechęć do drugiego rodzica, postrzeganie go jako konkurenta. To powoduje pojawienie się złości i zazdrości, wywołuje zachowania, których dotychczas dziecko mogło nie przejawiać. Kompleks Edypa łączy się z ogromną potrzebą syna na ściągnięcie na siebie uwagi matki, co może powodować niegrzeczne zachowanie, odciąganie uwagi matki od ojca, gdy rodzina jest razem. Ale jednocześnie syn może darzyć podziwem ojca za to, że to właśnie jego wybrała matka.
Fot. iStock
Kompleks Edypa a współczesna psychologia
Współczesna psychologia interpretuje kompleks Edypa nieco inaczej, niż zrobił to Freud. Przyczyn powyższych zachowań u syna szuka w procesie wyodrębniania się indywidualnej tożsamości dziecka, jego płciowości. Syn zauważa, że stanowią z matką dwa odrębne byty, w dodatku różni się od niej także pod względem fizycznym. Współcześnie kompleks Edypa tłumaczy się strachem przed utratą miłości matki. Z tego ma wynikać niechęć do ojca i potrzeba konkurowania z nim o względy matki.
Czym może skutkować nieprzepracowany kompleks Edypa?
Jednak gdy coś zaburzy ten etap, dorosły już mężczyzna może cierpieć z powodu zaburzeń seksualnych, emocjonalnych, ale także społecznych. Mężczyzna dotknięty tym problemem może być przekonany o swojej wyjątkowości, nie przyjmować krytyki. Mogą pojawić się problemy z zawiązaniem normalnej relacji partnerskiej i utrzymaniu takiego związku. Kompleks Edypa u dorosłego mężczyzny nie ma już podłoża erotycznego w stosunku do matki, ale objawia się nienaturalną, chorobliwą wręcz emocjonalną więzią z matką. Mężczyzna może nie chcieć się usamodzielnić, za to mieszka z matką i podporządkowuje się jej we wszystkich decyzjach.
Fot. iStock
Leczenie kompleksu Edypa
Gdy syn wychowuje się w prawidłowo funkcjonującej rodzinie, przepracowuje tę sytuację i naturalnie kompleks Edypa odchodzi w przeszłość. Dzieje się tak z powodu istnienia tzw. lęku kastracyjnego, który wynika z obawy o karę ze strony ojca, spowodowanej próbie „zagarnięcia” matki przez syna. Wystąpienie tego zjawiska pozwala naturalnie przepracować kompleks Edypa i go wyprzeć. Ostatecznie chłopiec swoją uwagę zdejmuje z matki i zaczyna interesować dziewczynkami w swoim wieku. Jednocześnie zaczyna utożsamiać się z ojcem.
Aby ułatwić ten proces, trzeba wspierać mądrze dziecko, wyznaczając granice (np. spanie we własnym łóżku, czy ograniczenie sytuacji, w której rodzic pokazuje się w negliżu). Gdy jednak matka z jakichś względów obdarza chłopca szczególną uwagą — np. gdy sama zawiodła się na mężczyznach i całą miłość przerzuca na syna — to może zaburzyć ich relacje i rzutować na jego przyszłość.
Fot. iStock
W takim przypadku problem sam się rozwiąże i konieczna jest psychoterapia, którą uznaje się za skuteczną w tej sytuacji. Pomoc terapeuty jest nieoceniona, gdy trzeba przeanalizować dzieciństwo i znaleźć w nim wszystkie przyczyny rozwinięcia się kompleksu Edypa u dorosłego mężczyzny. Dzięki profesjonalnej pomocy można skutecznie przepracować problemy i zostawić za sobą ten etap.
Kompleks Edypa a kompleks Elektry
Identyczne do kompleksu Edypa zjawisko, ale dotyczące córek i ojców określa się mianem kompleksu Elektry. Przy kompleksie Elektry to córka nie chce ustąpić miejsca matce. Odczuwa w stosunku do niej niechęć i robi wszystko, by podtrzymać zainteresowanie ojca. Gdy córka nie ma możliwości naturalnego przepracowania seksualnego pociągu do ojca, ponosi tego konsekwencje jako dorosła kobieta. Wtedy mamy do czynienia z kompleksem Elektry. Utrudnia to tworzenie nowych związków, zmusza do porównywania kolejnych partnerów do ojca, który pozostaje ideałem. W tym przypadku podobnie jak w przypadku kompleksu Edypa, dorosła córka powinna skorzystać z pomocy terapeuty, by zostawić przeszłość za sobą.
