Ziemniaki są tak powszechnie wykorzystywane w naszych kuchniach, że wręcz nie zwracamy na nie większej uwagi. Po prostu są i tyle. Najczęściej mowa jest o owocach i innych warzywach pod kątem ich właściwości dla zdrowia. Tymczasem ziemniaki traktowane są nieco po macoszemu, nieco niesprawiedliwie. A istnieje kilka zalet, dla których warto je pokochać.
Ziemniaki, choć dziś nie wyobrażamy sobie bez nich obiadów, nie od razu zawojowały polską kuchnię. Pojawiły się w drugiej połowie XVI w Europie, dokąd sprowadzono je z Ameryki. Najpierw służyły wyłącznie jako rośliny ozdobne i dopiero w kolejnym wieku zaczęto wykorzystywać kulinarnie bulwy rośliny. W Polsce pojawiły się z inicjatywy Jana III Sobieskiego i tu również nie od razu doceniono ich walory. Ziemniaki uprawiane były na wielką skalę dopiero później, z powodu głodu najbiedniejszych warstw społeczeństwa.
Ziemniaki kalorie (kcal)
Ziemniak kojarzy się z tuczącym dodatkiem, którego lepiej unikać. Na szczęście nie jest tak źle — wystarczy wspomnieć, że w 100 g ugotowane ziemniaki dostarczają 80 kcal. Oczywiście jeżeli znajdzie się w nich dodatek śmietany, mleka, masła w przypadku purée, ich kaloryczność będzie odpowiednio wyższa. Jeszcze bardziej kaloryczne są ziemniaki smażone na tłuszczu. Natomiast te z wody lub pieczone bez dodatków, jedzone w rozsądnych ilościach, nie zrujnują sylwetki nawet u osób stosujących dietę.
Fot. iStock
Ziemniaki — właściwości
Ziemniaki są świetnym źródłem błonnika, który pozytywnie wpływa na funkcjonowanie układu trawiennego. Najlepiej ziemniaki przygotowywać w mundurkach, ponieważ właśnie pod skórką znajduje się najwięcej błonnika. Poza skrobią zawierają także węglowodany oraz białko, które jakościowo może być porównywane do białka obecnego w soi. Ponadto w ziemniakach kryją się zasoby witaminy C. Szczególnie dużo jest jej w młodych ziemniakach, ale im dłużej przechowywane są bulwy, tym większy ubytek witaminy C. W miąższu ziemniaków znajdują się również witaminy z grupy B, istotne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, a także minerały takie jak: magnez, fosfor, potas, wapń, żelazo, sód i cynk.
Wiadomo, że ziemniaki stanowią podstawę polskiej kuchni i jesteśmy w stanie wyczarować z nich dziesiątki różnych potraw, nie każdy jednak wie, że są także znanym w medycynie ludowej sposobem na łagodzenie oparzeń i odmrożeń. Wystarczy ziemniaka pokroić na plastry i przyłożyć na bolesne miejsce. Schłodzone surowe ziemniaki pokrojone w plasterki poradzą sobie jako sposób na łagodzenie bólu głowy. Miłośnicy medycyny ludowej stosują je także jako okłady na zbicie gorączki, a ugotowane, jeszcze ciepłe do rozgrzewających i kojących okładów na chore gardło podczas stanów przeziębień, czy leczenia świnki.
Fot. iStock
Typy ziemniaków — które wybrać?
Okazuje się, że nie tak łatwo jest wybrać ziemniaki do kuchni. Wybór jest sprawą istotną, ponieważ różne gatunki ziemniaków różnią się nieznacznie od siebie składem oraz przeznaczeniem w kuchni. Do ich rozróżnienia stosowane są trzy typy oznaczeń:
- typ A — oznaczy się w ten sposób ziemniaki twarde, o niskiej zawartości skrobi. To tak zwane ziemniaki sałatkowe, idealne do sałatek, do pieczenia i gotowania w mundurkach, oraz na grill. Zaliczają się do nich odmiany takie jak: Ditta, Denar, Lord Sante Velux, Vineta ;
- typ B — określa ziemniaki o średniej twardości i nieco wyższej zawartości skrobi, które nie rozpadają się w trakcie obróbki termicznej. Można z nich przyrządzać dania pieczone, duszone, smażone, jak i gotowane. Należą do nich odmiany takie jak: Irga, Irys, Flaming, Orlik, Sante;
- typ C — określa ziemniaki, które zawierają największą ilość skrobi i należą do mączystych bulw. Można je rozpoznać po jasnym i delikatnym, bardzo sypkim środkiem po ugotowaniu. Świetnie nadają się do dań takich jak: kluski śląskie, kopytka, pyzy czy knedle. Można z nich przygotować także placki ziemniaczane albo delikatne purée do obiadu. Należą do nich odmiany takie jak: Bryza, Gracja, Ibis, Tajfun, Gustaw.
Przepisy na ziemniaczki do obiadu
Zazwyczaj na nasze talerze trafiają ziemniaczki gotowane — tłuczone lub w kawałkach. Równie dużym powodzeniem cieszą się ziemniaki pieczone w piekarniku oraz Hasselback (zwane także szwedzkimi), które są idealnym dodatkiem do obiadu.
Ziemniaki pieczone w piekarniku — przepis
Fot. iStock
Składniki:
- 1 kg ziemniaków
- gotowa przyprawa do ziemniaków lub dowolne przyprawy i zioła do smaku (sól, pieprz, papryka słodka, papryka ostra, czosnek granulowany, majeranek, tymianek, rozmaryn)
- 4 łyżki oleju
Przygotowanie:
- Ziemniaki umyj, obierz, osusz ręcznikiem papierowym i pokrój na mniejsze kawałki.
- Wrzuć je do miski, wlej olej i dosyp przyprawy wedle uznania. Wymieszaj, by przyprawy pokryły dokładnie ziemniaczki.
- Wysyp na blaszkę wyłożoną papierem do pieczenia i wstaw do piekarnika nagrzanego do temperatury 180ºC z termoobiegiem. Piecz przez około 40 minut.
Ziemniaki Hasselback — przepis
Fot. iStock
- 1 kg młodych ziemniaków o podobnej wielkości
- 50 g klarowanego masła
- przyprawa do ziemniaków
- zioła prowansalskie
- sól morska lub himalajska
Przygotowanie:
- Młode ziemniaki umyj bez obierania pod bieżącą wodą. Osusz ręcznikiem papierowym i natnij w cienkie paseczki, ale nie oddzielając ich od siebie do końca.
- Ziemniaczki przełóż do naczynia żaroodpornego nacięciem do góry. Posmaruj je rozpuszczonym klarowanym masłem, obsyp przyprawami i solą. Nakryj naczynie pokrywką lub folią aluminiową i wstaw do piekarnika nagrzanego do 190ºC.
- Piecz 60-70 minut aż staną się miękkie. Jeśli mają być chrupiące, na kilka minut przed końcem pieczenia zdejmij pokrywkę lub folię i pozostaw ziemniaki do zrumienienia skórki.
