Nie zastanawiamy się nad tym, jak ważną rolę w organizmie człowieka pełni wątroba, zanim nie zacznie dawać o sobie znać. Wiemy, że nadużywanie alkoholu może skutkować marskością wątroby, ale przecież nas to nie dotyczy. Nie doceniamy jej pracy i często jej szkodzimy – nieodpowiednią dietą, lekami i używkami. A gdy pobolewa, łykamy „coś na wątrobę” – bo pani w reklamie mówiła, że pomaga.
Wątroba jest jednym z najważniejszych organów. Odpowiada ona przede wszystkim za procesy detoksykacyjne, trawienne i termoregulacyjne. Jest narażona na trwałe uszkodzenia, ponieważ wciąż ma styczność z różnymi toksynami, które krążą w organizmie człowieka w wyniku np. niehigienicznego stylu życia. Ma zdolności regeneracyjne, które traci w momencie, gdy zdrowe komórki w wyniku uszkodzenia zastępowane są przez tkankę łączną. Stan ten nazywany jest marskością i prowadzi do szeregu dalszych problemów zdrowotnych. Czasem może maskować rozwijający się guz, ale występuje też w pojedynkę, bez choroby nowotworowej.
Lokalizacja i budowa
Wątroba znajduje się tuż pod przeponą i zajmuje prawą część nadbrzusza. Gdy ulegnie podrażnieniu, np. w wyniku libacji alkoholowej, może znacznie zwiększyć swoją objętość. Staje się wówczas łatwo wyczuwalna w badaniu palpacyjnym. Jest dużym i mocno ukrwionym narządem. Wątroba zdrowego, dorosłego mężczyzny może ważyć nawet 2,5 kg i zawierać 800 ml krwi. Jest zbudowana z komórek wątrobowych, które tworzą tzw. zraziki. Z nich natomiast zbudowane są segmenty i płaty. Z wątrobą połączone są drogi żółciowe, które odpowiadają za transport żółci do układu pokarmowego.
Nowotwory złośliwe wątroby
Mogą rozwijać się bezpośrednio w tkankach wątroby (nowotwory pierwotne) lub powstawać w formie przerzutów (nowotwory wtórne). Wśród tych pierwszych wyróżniamy raka wątrobowokomórkowego oraz raka wewnątrzwątrobowych przewodów żółciowych. Nowotwór złośliwy wtóry może powstać w wyniku przerzutów z płuc, piersi, trustki czy choćby czerniaka skóry. Niestety wątroba jest narządem, który najczęściej bywa atakowany przez nowotwory z innych organów. Rak pierwotny diagnozowany jest dwukrotnie rzadziej niż wtórny. Chorują na niego częściej mężczyźni niż kobiety i rzadko pojawia się w młodym wieku.
Przyczyny
Nowotwór pierwotny jest często diagnozowany u osób, chorujących na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B i C. Do czynników zewnętrznych zalicza się nadużywanie alkoholu i papierosów, częste sięganie po przeróżne leki, wieloletnią antykoncepcję hormonalną. Przyczyną powstania nowotworu wątrobowokomórkowego są też m.in. niektóre choroby metaboliczne czy niealkoholowe stłuszczenie wątroby.
Pierwsze objawy
Rak pierwotny wątroby często na początku nie daje żadnych objawów lub bywają one nieswoiste. Dyskomfort w nadbrzuszu zwykle łagodzimy lekami dostępnymi bez recepty, których na rynku nie brakuje. Natomiast osoby ze zdiagnozowaną marskością wątroby często bagatelizują pierwsze sygnały, zwalając wszystko na już występującą chorobę, zapominając, że rak i tak może się pojawić. Na kłucie pod prawym żebrem zawsze znajdujemy jakieś usprawiedliwienie. Ponieważ wątroba potrafi bardzo długo pełnić swoje funkcje nawet wtedy, gdy jej część jej uszkodzona, bagatelizowanie pierwszych sygnałów przychodzi nam z łatwością. A to właśnie na tym etapie najłatwiej pokonać raka wątroby.
Późniejsze objawy, takie jak: wzdęty i napięty brzuch czy guzek wyczuwany pod prawym żebrem, występują już w zaawansowanym stadium choroby. Zaniepokoić powinny także obrzęki kończyn dolnych, choć wydają się być objawem nietypowym dla raka wątroby. W połączeniu z wodobrzuszem, bólem brzucha czy żółtaczką są podstawą do szybkiej i szczegółowej diagnostyki. Nowotwory wtórne, będące przerzutami z innych narządów, często nie dają żadnych objawów, poza znacznym osłabieniem organizmu.
Pierwsze badania
Którykolwiek z wymienionych objawów powinien skłonić nas do wizyty u lekarza i rozpoczęcia serii badań. Po szczegółowym wywiadzie, dotyczącym dolegliwości, przebytych chorób, ale także tych przewlekłych, lekarz zadecyduje o dalszej diagnostyce. Do podstawowych badań zalicza się USG jamy brzusznej, tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Często konieczna jest także biopsja, specjalne badanie krwi oraz stwierdzenie podwyższonego stężenia białka AFP i DCP. Rak wątroby bywa jednak z reguły diagnozowany przypadkiem, w trakcie badań w kierunku innej jednostki chorobowej.
Profilaktyka
Można znacznie zminimalizować ryzyko wystąpienia pierwotnego raka wątroby, zachowując higieniczny styl życia. Ostrożne dobieranie żywności ze sprawdzonego źródła, a także unikanie alkoholu i rozsądne zażywanie leków, sprzyja utrzymaniu wątroby w dobrej kondycji. Ogromne znaczenie ma także zachowywanie podstawowych zasad higieny i szczepienie przeciwko zapaleniu wątroby typu B. Warto też minimum raz w roku robić próby wątrobowe, które pozwalają ocenić poziom enzymów ALAT i AspAT, świadczących o sprawności narządu.
Źródło: Medycyna Praktyczna/Poradnik Zdrowie
