Dereń jadalny to owoc, o którym niewiele osób pamięta. Niegdyś doceniany przez gospodynie, pełen ważnych dla zdrowia substancji, ponownie staje się obiektem zainteresowania. Czym jest dereń jadalny i w jaki sposób można wykorzystać jego prozdrowotny potencjał?
Dereń pochodzi z terenów Azji Środkowej, skąd przedostał się na ziemie strefy zwrotnikowej i umiarkowanej. Ze względu na łatwą adaptację krzewu do warunków i jego wysoką tolerancję na zanieczyszczone powietrze, dereń sadzono często wzdłuż uczęszczanych dróg. W Polsce, szczególnie na południu kraju, można spotkać cztery gatunki derenia, m.in.:
- najliczniejszy i dziko rosnący dereń świdwa o małych, ciemnych owocach skupionych w gronach;
- dereń jadalny (właściwy) o podłużnych owocach zabarwionych na rubinowy kolor, był niezwykle popularny w ogrodach przy dworkach szlacheckich. Od wieków wykorzystywano go jako źródło pożywienia i jednocześnie wartościową roślinę leczniczą.
Dereń jadalny — wartości odżywcze
Dereń jadalny okazał się nie tylko rośliną, której owoce stanowiły część jadłospisu, ale także miały duży potencjał prozdrowotny. Zasobne w cenne substancje jest miąższ derenia, a jeszcze cenniejsza jest jego skórka, dlatego nie należy jej próbować oddzielać. Owoce derenia są bogatym źródłem pierwiastków mineralnych takich jak: żelaza, potasu, wapnia, magnezu, fosforu, cynku, miedzi i manganu. Dostarczają również dużą ilość witaminy C (nawet 200 mg w 100 g), a także witaminy P i A. Dereń jadalny jest także źródłem kwasów organicznych (jabłkowego i chinowego), pektyn, garbników i cukrów. Zawiera ogrom antocyjanów (900 mg/100g – w skórce aż 4,5-krotnie więcej niż w miąższu), które mają duży potencjał antyoksydacyjny, oraz flawonole.
Jego owoce mają smak pomiędzy między żurawiną a wiśnią, są cierpkie. Do zbioru nadają się od lipca aż do października. Można wykorzystać je (bez pestek, które się usuwa) do przygotowania dżemów, konfitur, nalewek, soków. Można z nich przygotować również kompot.
Fot. iStock/Dereń jadalny
Dereń jadalny — właściwości dla zdrowia
Dereń jadalny przejawia właściwości ochronne dla serca, ponadto wpływa na obniżenie poziomu cukru we krwi. Wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwskurczowe. Wzmacnia odporność, oczyszcza organizm oraz hamuje procesy mutagenne komórek. Owoce derenia wpływają także na poprawę przemiany materii, dzięki czemu pomaga dbać o zachowanie szczupłej sylwetki. Jego zastosowanie w medycynie jest znane od wieków i jeszcze szersze.
Chroni przed chorobami przewlekłymi i nowotworami
Dereń jadalny, a szczególnie jego skórka, to cenne źródło przeciwutleniaczy, które zapobiegają szkodliwemu wpływowi wolnych rodników na organizm. Przeciwutleniacze chronią komórki organizmu przed degradację DNA i białka, co sprawia, że chronią organizm przed rozwojem nowotworów i chorób przewlekłych, jak np. cukrzyca i miażdżyca. Flawonole hamują również rozwój chorób neurodegeneracyjnych (demencja, Alzheimer) oraz układu krążenia. Werbenalina obecna w owocach derenia jest najtrwalszym przeciwutleniaczem, który nie traci na wartości w środowisku kwasowym lub zasadowym, oraz pod wpływem tlenu i temperatury.
Dereń jadalny zwalcza anemię
Dereń jadalny to prawdziwa skarbnica żelaza, którego prawidłowa ilość w organizmie jest konieczna dla zdrowej krwi. Żelazo jest konieczne do tego, by krew transportowała tlen do wszystkich komórek ciała. Gdy dochodzi do zbyt niskiego poziomu żelaza we krwi, pojawiają się niepokojące objawy: bladość skóry, brak energii, osłabienie, łamliwość i wypadanie włosów, zajady w kącikach ust, bóle głowy, bezsenność. Owoce derenia włączone do zrównoważonej diety, są wartościowym elementem zapobiegającym niedokrwistości.
Łagodzi dolegliwości żołądkowe
Dereń jadalny w medycynie ludowej zyskał uznanie jako sposób na łagodzenie dolegliwości żołądkowych. Liczne związki aktywne obecne w owocach działają przeciwzapalnie, ściągająco i przeciwskurczowo. Obecność garbników wpływa na hamowanie biegunek. Świeży sok z derenia stosowany jest przy kolkach żołądkowych. Obecność pektyn wpływa również na poprawę pracy układu trawiennego i zwiększa uczucie sytości po posiłku.
Dereń dla zdrowego układu moczowego
Dereń jadalny wykazuje działanie moczopędne, dzięki czemu przyspiesza usuwanie zbędnych produktów przemiany materii i toksyn z organizmu. Działa również przeciwzapalnie i przyspiesza usuwanie szkodliwych drobnoustrojów z dróg moczowych. Owoce derenia, podobnie jak owoce żurawiny, stosowane są dla poprawy pracy nerek oraz pomocniczo w leczeniu infekcji dróg moczowych.
Fot. iStock/Dereń jadalny
Dereniówka na przeziębienie i gorączkę
Nalewka z owoców derenia to tradycyjny środek dla dorosłych na gorączkę i przeziębienie. Stosuje się ją także w niewielkich ilościach na wzmocnienie organizmu przed przeziębieniami.
Konfitura z derenia — przepis
Mając do dyspozycji owoce derenia jadalnego, warto z nich przygotować pełną zdrowia konfiturę. Nie jest to skomplikowane, za to gotowe przetwory z derenia będą dobrym wsparciem dla zdrowia podczas zimowych miesięcy.
Konfitura z derenia — przepis
- 1 kg dojrzałych owoców derenia
- 2 kg cukru
- 1/2 litra wody
Owoce umyj i pozbaw pestek. Cukier wsyp do wody i zagotuj, by powstał syrop. Wrzuć do niego owoce, a po 5 minutach zdejmij garnek z ognia i odstaw na 24 godziny. Po upływie doby gotuj owoce w syropie na dużym ogniu, a gdy tylko całość zacznie wrzeć, zmniejsz ogień i smaż, aż owoce będą szkliste. Gorącą konfiturę przełóż do wyparzonych słoików, zakręć mocno i odstaw do góry dnem pod ściereczką. Wystudzona konfiturę przenieś w chłodne miejsce.
