Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie, to sytuacja, która może być dla osoby nią dotkniętej bardzo niebezpieczna. Wiele zależy od przyczyny wystąpienia niedocukrzenia oraz natężenia objawów. Hipoglikemia jest stanem, który wymaga kontroli lekarskiej i wprowadzenia odpowiednich modyfikacji w diecie, stylu życia, lub leczenia. Co to jest hipoglikemia, hipoglikemia bez cukrzycy, reaktywna i nocna?
Co to jest hipoglikemia?
Hipoglikemia to obniżenie stężenia glukozy we krwi ≤3,9 mmol/l (czyli ≤70 mg/dl), niezależnie od tego, jakie i w jakim nasileniu wystąpią (lub nie) jej objawy. O hipoglikemii mówi także w sytuacji, gdy stężenie glukozy utrzymuje się jeszcze powyżej prawidłowej wartości 5,6 mmol/l (100 mg/dl), ale uległo ono gwałtownemu spadkowi.
Wyróżniamy następujące rodzaje hipoglikemii:
- hipoglikemia lekka — poniżej 70mg/dL;
- średnia/umiarkowana — poniżej 50mg/dL;
- hipoglikemia ciężka — poniżej 30mg/dL.
Przyczyny hipoglikemii
Najczęściej do hipoglikemii dochodzi u diabetyków leczonych insuliną, rzadziej leczonych doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi. Do hipoglikemii może dochodzić na skutek:
- braku posiłku po wstrzyknięciu insuliny;
- zbyt dużej przerwy między wstrzyknięciem insuliny a posiłkiem;
- za dużej dawki insuliny;
- zbyt małej kaloryczności zjedzonego posiłku;
- zbyt szybkiego wchłonięcia się insuliny po zastrzyku (np. podczas upałów lub po gorącej kąpieli);
- intensywnego wysiłku fizycznego;
- spożycia alkoholu.
Fot. iStock/Hipoglikemia
Hipoglikemia — objawy:
Objawy, jakie daje hipoglikemia najczęściej, to:
- odczuwanie niepokoju;
- kołatanie serca;
- mrowienie wokół ust
- drżenie rąk;
- zimne poty;
- niewyraźne widzenie;
- uczucie słabości;
- bóle brzucha i nudności;
- zmiany w zachowaniu;
- odczuwanie gwałtownego głodu;
- trudna do pokonania senność.
W przypadku hipoglikemii ciężkiej dochodzi do pogorszenia czynności poznawczych, a nawet utraty przytomności, która w skrajnych przypadkach może prowadzić do śpiączki hipoglikemicznej. Bywa, że objawy hipoglikemii mogą zanikać po kilkunastu lub kilkudziesięciu latach chorowania na cukrzycę. W takim przypadku o nieprawidłowym stężeniu cukru we krwi może świadczyć jedynie utrata przytomności.
Hipoglikemia bez cukrzycy — kiedy o niej mówimy?
Hipoglikemia bez cukrzycy, czyli stan lekkiego niedocukrzenia, może pojawić się u zdrowej osoby, m.in.: na skutek wysiłku fizycznego, przeżywania silnych emocji, czy też w efekcie pominięcia posiłku. Przyczyny mogą być różne, ale w każdym przypadku glikemia na czczo nie powinna wynosić mniej niż 50mg/dL. W przypadku hipoglikemii bez cukrzycy objawy mijają po zjedzeniu posiłku lub wypiciu napoju bogatego w węglowodany.
Fot. iStock/Hipoglikemia
Hipoglikemia bez cukrzycy — objawy
Przy spadku poziomu cukru we krwi poniżej 70mg/dL, hipoglikemia bez cukrzycy może dawać podobne objawy, co niedocukrzenie wynikające z przebiegu cukrzycy. Ich natężenie zależne jest od tego, jak bardzo spadnie poziom glukozy we krwi.
Hipoglikemia reaktywna (poposiłkowa) — co to jest?
Hipoglikemia reaktywna, określana mianem poposiłkowej, również występuje u osób zdrowych. Jest to nieprawidłowa reakcja organizmu, występująca zazwyczaj w 3-5 godzin po spożyciu wysokoenergetycznego posiłku. Jej cechą charakterystyczną jest to, że nie pojawia się w nocy, na czczo, ani podczas wysiłku. Przyczyny hipoglikemii reaktywnej nie są do końca jasne, ale najczęściej wskazuje się na:
- zwiększone wydzielanie insuliny;
- zwiększoną wrażliwość tkanek obwodowych na insulinę,
- zmniejszone wydzielanie hormonów przeciwstawnych do insuliny (np. glukagonu);
- zwiększone usuwanie glukozy z moczem po posiłkach;
- resekcję żołądka lub jelita cienkiego.
Hipoglikemia reaktywna może być także zwiastunem rozwoju wczesnej fazy cukrzycy typu 2 i wymaga odpowiedniej diagnostyki. Konieczne jest także wprowadzenie zmian w diecie i stylu życia. Niekontrolowana hipoglikemia reaktywna może powodować zaburzenia świadomości, a nawet, w skrajnych przypadkach, prowadzić do utraty przytomności.
Nocna hipoglikemia
Nocna hipoglikemia jest bardzo niebezpieczną sytuacją, którą chory może bez świadomości przespać, a w konsekwencji niski poziom glukozy we krwi po kilku godzinach może skutkować nawet utratą przytomności. U chorego w nocy może pojawić się silne pocenie się w trakcie snu, a rano ból głowy, odczuwanie zmęczenia i złe samopoczucie. Nocna hipoglikemia występuje zazwyczaj w efekcie intensywnego wysiłku w ciągu dnia lub zjedzenia kolacji bez odpowiedniej porcji węglowodanów. W takiej sytuacji warto uwzględnić pomiar poziomu cukru w nocy między godziną 03.00 a 04.00, i w razie konieczności (stężenie glukozy we krwi ≤ niższe niż 70 mg/dl) spożyć dodatkową porcję węglowodanów. Nocna hipoglikemia wymaga konsultacji lekarskiej.
Fot. iStock
Niedocukrzenie — jak pomóc choremu przy hipoglikemii?
Jeżeli pojawiają się objawy niedocukrzenia, w miarę możliwości należy oznaczyć stężenie glukozy za pomocą glukometru. Gdy doszło do hipoglikemii, należy spożyć produkty zawierające węglowodany proste (10-20 g glukozy), takie jak: cukier płynny w saszetkach, tabletki z glukozą, owoc, 1 łyżkę dżemu lub miodu, pół szklanki soku owocowego, słodką herbatę lub coca-colę. Po upływie 10-20 minut glikemia we krwi powinna wzrosnąć. Jeżeli tak się nie dzieje, należy zjeść dodatkowo kromkę chleba z chudym białym serem lub wędliną.
Specjaliści nie zalecają natomiast sięgania po czekoladę i produktów z czekoladą, ponieważ tłuszcz opóźnia wchłanianie cukru z tych pokarmów.
W przypadku osób nieprzytomnych nie wolno podawać żadnych pokarmów ani płynów do ust, co powoduje niebezpieczeństwo zadławienia. Można natomiast zmierzyć stężenie glukozy za pomocą glukometru, a chorego ułożyć w pozycji bezpiecznej i wezwać pogotowie ratunkowe. Długo utrzymująca się utrata przytomności spowodowana hipoglikemią może przejść w śpiączkę hipoglikemiczną. W przypadku cukrzycy typu 1 chorzy często mają przy sobie zastrzyk z glukagonem, który podany domięśniowo lub podskórnie, zwiększa stężenie glukozy we krwi. Instrukcja, jak to zrobić, załączona jest do opakowania zastrzyku. Jednorazowe podanie glukagonu może, ale nie musi, spowodować odzyskanie przytomności przez chorego.
O czym chory powinien pamiętać?
Jeśli osoba chora na cukrzycę przyjmuje insulinę, powinna mieć stale przy sobie informację o tym przy sobie. Można zaopatrzyć się w specjalną opaskę informacyjną dla diabetyków, lub zapisać informację na karteczce i nosić przy sobie. W przypadku hipoglikemii niezwykle ważna jest kontrola, która pozwoli uniknąć niebezpiecznych sytuacji. Zawsze, gdy hipoglikemia występuje coraz częściej i ma poważniejszy przebieg, należy pilnie zgłosić się do lekarza.
