Sepsa (posocznica, zakażenie krwi) to gwałtowna uogólniona reakcja zapalna organizmu na zakażenie. Uznaje się ją nie jako odrębną chorobę, lecz traktuje bardziej jak zespół charakterystycznych objawów. Jest to sytuacja, która w poważny sposób zagraża życiu chorego. Czym jest sepsa, jakie objawy powoduje, i jak można ją leczyć?
Sepsa – co to jest?
Sepsa to niezwykle gwałtowna reakcja organizmu na zakażenie, mogąca skutkować niewydolnością narządów, wstrząsem, a nawet śmiercią. Najczęściej przyczyną są bakterie (pneumokoki, meningokoki, gronkowce, pałeczki okrężnicy, paciorkowce), które wydzielają szkodliwe toksyny. Zakażenie mogą wywołać grzyby (Candida albicans), rzadziej wirusy. O posocznicy mówimy, gdy organizm wydziela substancje mające zwalczać infekcję, jednak na skutek nieprawidłowego oddziaływania tych substancji rozwija się ogólna reakcja zapalna organizmu. Zakażenie może przebiegać w różnym nasileniu. Wyróżniamy jego trzy rodzaje:
- sepsa – postać najmniej nasilona;
- ciężka sepsa – postać poważniejsza, powoduje dysfunkcję narządów;
- wstrząs septyczny – to najpoważniejsza forma sepsy, przebiega z obniżeniem ciśnienia tętniczego, oraz niewydolnością wielonarządową.
Na zachorowanie szczególnie podatni są pacjenci z obniżoną odpornością, po zabiegach, przebywający w szpitalu (tzw. sepsa szpitalna). Chorzy z sepsą, ze względu na jej gwałtowny przebieg i ciężki stan ogólny, zazwyczaj są leczeni na oddziałach intensywnej opieki medycznej. Sepsa to poważny problem, który dotyczy około 1/10 chorych leczonych w szpitalach. Polskie statystyki podają, że z powodu sepsy umiera w Polsce rocznie około 1000 osób.
Fot. iStock
Sepsa meningokokowa
Sepsa meningokokowa to zakażenie dotyczące dzieci, głównie niemowląt i dzieci do 4 roku życia. Zakażenie wywoływane jest przez meningokoki, czyli dwoinki zapalenia opon mózgowych, które przenoszą się drogą kropelkową (picie z jednego naczynia, używanie tych samych sztućców). Bytują one w organizmie człowieka i wykrywa się je u ok. 10%- 20% zdrowych ludzi, bez jakichkolwiek objawów zakażenia. Meningokoki mogą powodować zarówno zapalenie gardła, jak ropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, czy sepsę piorunującą (ciężki wstrząs kończący się zgonem). Zakażenie rozwija się, gdy bakterie przedostają się do krwi i ośrodkowego układu nerwowego.
Typowymi objawami inwazyjnej choroby meningokokowej są:
- gorączka,
- wybroczyny,
- plamica,
- zaburzenia hemodynamiczne.
Istnieje duże ryzyko przenoszenia się zakażenia meningokowego na osoby zdrowe. Szczególnie narażone na to są dzieci przebywające w żłobkach i przedszkolach, oraz osoby mieszkające w internatach i koszarach. Upośledzona odporność, cukrzyca, niedożywienie, brak odpowiedniej higieny zwiększają ryzyko rozwoju zakażenia. Osoby mające bliski kontakt z chorym na sepsę meningokokową powinny jak najszybciej profilaktycznie przyjąć antybiotyk.
Sepsa – objawy
Sepsa z początku daje objawy nieoczywiste, wskazujące bardziej na grypę lub nieżyt żołądkowo-jelitowy. Nieco inne objawy może powodować sepsa u dzieci. Mogą być one różne w poszczególnych przypadkach, co zależne jest od czynnika wywołującego zakażenie, stanu organizmu, chorób współistniejących. Istotny jest także czas, w którym rozpoznano toczące się zakażenie oraz rodzaj podjętego leczenia. Najczęściej sepsa objawia się nagle, a stan pacjenta szybko się pogarsza, co może w krótkim czasie doprowadzić do śmierci chorego.
Fot. iStock
Sepsa – najczęstsze objawy zakażenia u dorosłych:
- gorączka,
- dreszcze,
- hipotermia – obniżenie temperatury ciała <36°C,
- osłabienie,
- przyspieszenie akcji serca powyżej 90 uderzeń na minutę u dorosłych,
- przyspieszenie oddechu powyżej >20 na minutę u dorosłych,
- duszność,
- bóle mięśni i brzucha,
- wymioty,
- zblednięcie lub zasinienie obwodowych części ciała (palce stóp i rąk)
- zaburzenia świadomości, zamroczenie, utrata przytomności,
- wybroczynowa wysypka – nie występuje zawsze i charakteryzuje się tym, że nie ustępuje po ucisku, ponieważ powodują ją zakrzepy krwi w naczyniach,
- przedłużony powrót kapilarny (opóźnienie powrotu włośniczkowego) – czyli czas, po jakim uściśnięta opuszka palca pod paznokciem na powrót staje się różowa.
Sepsa – objawy u dzieci i niemowląt
Poza powyższymi, ogólnymi objawami sepsy, należy u niemowląt i małych dzieci zwrócić szczególną uwagę na:
- skąpomocz,
- drażliwość,
- nadmierna senność,
- zaburzenia oddychania (bezdech),
- wysypka – na początku może być plamisto-grudkową, a później przybrać postać wybroczyn czy wysypki krwotocznej,
- zmiany zabarwienia skóry (zażółcenie skóry, sinica, zblednięcie),
- obniżenie napięcia mięśniowego.
Fot. iStock
Sepsa leczenie
Leczenie, jakiego wymaga sepsa, powinno być wdrożone jak najszybciej. W przypadku posocznicy czas ma ogromne znaczenie. Przy zauważeniu szybko nasilających się objawów wskazujących na sepsę, należy jak najszybciej udać się na szpitalny oddział ratunkowy lub wezwać pogotowie ratunkowe. Najczęściej chory leczony jest w szpitalu na oddziale intensywnej terapii. Stosuje się szybkie podanie antybiotyków oraz intensywną opiekę medyczną (dożylnie podaje się dużą ilosć płynów i podtrzymuje najważniejsze czynności życiowe za pomocą tlenu, leków i aparatury medycznej). Niekiedy potrzebne są także dializy. Niestety przechorowanie sepsy nie gwarantuje oporności na przyszłość.
Sepsa – powikłania
Sepsa jest rodzajem zakażenia, które niesie ogromne ryzyko dla zdrowia i życia. Ryzyko zgonu wynosi aż 30-50%, a po wyleczeniu mogą pojawić się konsekwencje zdrowotne. Sepsa może dawać powikłania takie jak: zmiany martwicze kończyn, ubytki skóry. Jeśli doszło także do niedotlenienia mózgu, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub ropni mózgu, mogą pojawić się napady padaczkowe, niedosłuch, porażenia ruchowe kończyn czy różne zaburzenia wyższych czynności nerwowych.
Fot. iStock
Sepsa – profilaktyka
Nie można całkowicie wyeliminować ryzyka rozwoju sepsy, można jednak podjąć pewne środki zapobiegawcze. Za najlepszą metodę uniknięcia zakażenia uważa się szczepienia. Obecnie można zaszczepić się przeciwko trzem patogenom zagrażającym sepsą – meningokokom, pneumokokom oraz Haemophilus influenza typu b (HIb). Powyższe szczepienia nie są obowiązkowe, a więc odpłatne.
