Rozmaryn to przyprawa o charakterystycznym, intensywnym smaku i aromacie. Świeży lub suszony jest chętnie wykorzystywany w kuchni, a olejek rozmarynowy znalazł zastosowanie w leczeniu różnych przypadłości. Czym jest rozmaryn, jakie ma właściwości i jak uprawiać go w doniczce?
Rozmaryn lekarski
Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis L.) jest wiecznie zieloną rośliną, która dziko porasta głównie tereny śródziemnomorskie. W środowisku naturalnym może osiągać wysokość nawet 2 metrów. Najczęściej spotkać go można dziko we Włoszech, Grecji, Hiszpanii, Francji, ale także w Tunezji czy Algierii. Nie licząc tego, można go również uprawiać w doniczce. Rozmaryn lekarski jest aromatycznym dodatkiem do mięs, ryb, ryżu, zup oraz sałatek. Często można go znaleźć jako składnik popularnych w kuchni ziół prowansalskich.
Od dawna wiązały się z rozmarynem różne przesądy. Najpopularniejszy dotyczył mocy rozmarynu do odganiania złych mocy. Stosowano go także na dobry sen, wkładając jego gałązki pod poduszkę. Wykorzystywano także jego działanie odkażające we francuskich szpitalach, w których palono rozmaryn wraz z owocami jałowca, aby zdezynfekować powietrze i uniemożliwić rozsiewanie się chorób.
Fot. iStock
Rozmaryn — właściwości
Rozmaryn jest źródłem olejków eterycznych, flawonoidów, zawiera witaminę A, B6 oraz C, wapń, żelazo, magnez, mangan, cynk, selen. Zioło, oraz otrzymywany z niego olejek rozmarynowy, posiada właściwości odkażające. Niszczy wirusy, bakterie (także paciorkowce i gronkowce) oraz grzyby. Działa wykrztuśnie i napotnie. Wykazuje również właściwości przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Jego działanie wynika z obecności składników przeciwutleniających, takich jak: kwas karnozolowy i karnozol, kwas karnozowy, epirosmanol, rosmanol, metylokarnat i izorosmanol.
Rozmaryn sprzyja diabetykom
Ziele rozmarynu sprzyja osobom cierpiącym na cukrzycę, ponieważ wpływa na wzrost poziomu insuliny, obniżając jednocześnie poziom glukozy we krwi. Ziele rozmarynu chroni lub regeneruje komórki beta trzustki produkujące insulinę, co wykazały przeprowadzone badania naukowe. Rozmaryn wpływa również zna obniżenie aktywności jelitowej alfa-glukozydazy, która opóźnia wchłanianie się węglowodanów z jelita.
Chroni żołądek i poprawia trawienie
Rozmaryn stosowany jest przy różnych problemach trawiennych. W formie herbaty do picia może działać rozkurczowo i łagodzić bóle żołądka. Wykazuje również działanie żółciopędne i żółciotwórcze, pobudza czynność wydzielniczą żołądka, co poprawia trawienie. Obniża ryzyko rozwinięcia się zapalenia żołądka typu B, wrzodów, a nawet raka żołądka, ze względu na działanie antyoksydacyjne i przeciwbakteryjne, także w przypadku bakterii Helicobacter pylori. W medycynie ludowej olejek rozmarynowy stosowany jest jako sposób na oczyszczenie wątroby i usprawnienie jej pracy.
Fot. iStock
Rozmaryn chroni wzrok
Rozmaryn może być wartościowym dodatkiem w diecie chroniącej wzrok. Dzięki zawartości kwasu karnozowego chroni oczy przed zwyrodnieniem plamki żółtej, a tym samym przed problemami ze wzrokiem. Wpływ rozmarynu na obniżenie stresu oksydacyjnego chroni wzrok przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.
Ułatwia koncentrację i poprawia nastrój
Rozmaryn redukuje stres, poprawia pamięć i pozytywnie wpływa na jakość snu, co wykazały przeprowadzone badania. Takie działanie ma zarówno napar z rozmarynu jak i wdychanie oleju rozmarynowego. Co ciekawe, efekty działania rozmarynu na pamięć wynikają także z pozytywnego wpływu na mikroflorę jelitową. Wiadomo, co potwierdziły przeprowadzone badania, że zdrowie jelit, określanych wraz z powiązanym z nimi splotem trzewnym mianem drugiego mózgu (mózgu brzusznego), przekłada się na poprawne funkcjonowanie mózgu.
Rozmaryn łagodzi ból mięśni i stawów
Olejek z rozmarynu stosowany zewnętrznie wpływa na złagodzenie bólu mięśniowego, stawów, i poprawia krążenie krwi w skórze.
Hamuje wypadanie włosów
Ziele rozmarynu wykazuje działanie hamujące wypadanie włosów. Działa antybakteryjnie i antygrzybiczo na skórę głowy, zwalczając łupież. Stosowanie domowego naparu z rozmarynu do płukania włosów lub olejku rozmarynowego na skórę głowy, wzmacnia włosy i ogranicza ich wypadanie.
Rozmaryn — przeciwwskazania
Mimo dobroczynnego wpływu na zdrowie nie każdy może sięgać po rozmaryn i olejek z rozmarynu. Nie jest on wskazany u osób cierpiących na zbyt wysokie ciśnienie krwi, wrzody żołądka i z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Ponadto olejek rozmarynowy stosowany nierozcieńczony może powodować podrażnienie skóry.
Nie powinny sięgać po rozmaryn kobiety w ciąży (w pierwszym trymestrze), matki karmiące piersią oraz małe dzieci.
Rozmaryn w doniczce — uprawa
Fot. iStock
Rozmaryn będący rośliną wieloletnią nie sprawdzi się do uprawy w gruncie. O ile poradzi sobie w ciepłych miesiącach, tak przymrozki zniszczą roślinę. Można go jednak z powodzeniem uprawiać w doniczce na parapecie. Jeśli zapadnie decyzja o letniej uprawie rozmarynu w ogrodzie i przeniesienie do na zimę do donicy w domu, trzeba pamiętać, że ziele ma silnie rozbudowany system korzeniowy, i źle znosi przesadzanie, szczególnie gdy zostaną naruszone jego korzenie.
Rozmaryn w doniczce potrzebuje bogatego w próchnicę podłoża, przepuszczalnego i obfitego w wapń. Ziele rozmarynu można wysiać z nasion, co nie zawsze kończy się powodzeniem, ponieważ jego nasiona długo kiełkują, i często z problemami. Można jednak kupić przygotowane do uprawy zioło, lub zakupić ukorzenioną sadzonkę i włożyć ją do doniczki. Zioło wymaga dużej ilości słońca i jednocześnie regularnego, ale niezbyt obfitego podlewania.
