Czarny bez to krzew, który wydaje kwiaty i owoce doceniane w ludowej medycynie. Ich lecznicza sława ma swoje uzasadnienie, ponieważ dziki bez kryje w sobie wiele wartościowych dla zdrowia składników. Kiedy można zbierać owoce dzikiego bzu, jak zrobić z nich sok, nalewkę, dżem, lub ususzyć na zimę, by wzmocnić organizm?
Czarny bez — charakterystyka
Czarny bez (Sambucus nigra), zwany także bzem dzikim lub lekarskim, jest pospolitym krzewem dorastającym do 8-10 m, który można spotkać praktycznie wszędzie. Ma charakterystyczny wygląd — szczególnie gdy kwitnie lub owocuje, trudno go pomylić z innymi krzewami. Najpierw pojawiają się na przełomie maja i czerwca niewielkie białawe kwiatki zebrane w baldachy. Wydzielają one silny, słodki zapach. Z kwiatów, w okolicy sierpnia i września, wykształcają się niewielkie owoce kryjące w sobie dużą ilość silnie brudzącego soku. Zarówno kwiaty jak i owoce są popularnymi surowcami wykorzystywanymi w medycynie naturalnej.
Owoce czarnego bzu można spożywać jedynie po wcześniejszej obróbce termicznej. Niedojrzałe oraz surowe owoce dzikiego bzu zawierają duże ilości sambunigryny, oraz prunazynę, których spożycie może powodować uczucie osłabienia, mdłości i wymioty. Sposobem na zneutralizowanie szkodliwych substancji jest obróbka termiczna (gotowanie, suszenie), podczas której szkodliwe substancje się ulatniają. Prawidłowo przygotowane do spożycia owoce czarnego bzu są skarbnicą cennych dla zdrowia substancji i warto mieć je w domowej apteczce.
Fot. iStock/Owoce czarnego bzu
Owoce dzikiego bzu — działanie
Owoce czarnego bzu zawierają dużą ilość działających prozdrowotnie jak antocyjanów, flawonoli, kwasów fenolowych, kwasów organicznych, garbników, pektyn. Są źródłem witaminy C, witamin z grupy B, oraz składników mineralnych, takich jak żelazo, potas, glin, sód i wapń. Można je zachować na zimę pod postacią suszonych owoców, galaretki, syropów, soków oraz nalewek. Obecność w owocach dzikiego bzu wielu wartościowych substancji sprawia, że jest on chętnie wykorzystywany jako surowiec w medycynie naturalnej.
Owoce dzikiego bzu od dawna stosowane są leczniczo w przeziębieniu i grypie oraz podczas gorączki, jako środek napotny i przeciwbólowy. Zaleca się stosowanie owoców już przy pierwszych objawach choroby (uczucie rozbicia, katar, dreszcze, gorączka) i kontynuowania jego przyjmowania przez ok. 5 dni. Działając napotnie, a także moczopędnie, przyspieszają usuwanie gromadzących się toksyn z organizmu. Flawonoidy obecne w owocach czarnego bzu mogą działać przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie. Często można trafić na owoce czarnego bzu jako składnik mieszanek ziołowych, które regulują pracę układu trawiennego, wątroby, nerek, oraz układu immunologicznego.
Owoce czarnego bzu – sok
Owoce czarnego bzu dojrzewają w sierpniu i we wrześniu. Najlepiej zbierać je z krzewów oddalonych od dróg, aby uniknąć nagromadzenia zanieczyszczeń w owocach. Czarny bez doskonale nadaje się na sok. Jego przygotowanie jest szybkie i proste.
Fot. iStock/Sok z owoców czarnego bzu
Owoce czarnego bzu – składniki na sok:
- 1 kg owoców czarnego bzu bez szypułek,
- 0,5 kg cukru
- 1 szklanka wody
Owoce czarnego bzu – przygotowanie:
1. Owoce czarnego bzu umyj, przełóż do garnka, zalej szklanką wody, wsyp cukier i podgrzewaj na niewielkim ogniu tak długo, aż puszczą sok.
2. Sok zlej do ciemnych wyparzonych butelek lub słoików, które należy trzymać z daleka od słońca.
Owoce czarnego bzu — nalewka
Nalewka z owoców czarnego bzu to wysokoprocentowy dodatek do herbat rozgrzewających dla osób dorosłych, jak i po prostu trunek spożywany dla smaku i zdrowia.
Fot. iStock/Nalewka z czarnego bzu
Czarny bez nalewka – składniki:
- 700 g owoców czarnego bzu
- 900 ml spirytusu,
- 0,5 l wody.
Czarny bez nalewka – przygotowanie:
Nalewkę z owoców czarnego bzu przygotowuje się w dwóch etapach.
- Najpierw przyrządź sok z owoców pozbawionych szypułek. Umyte owoce trzymaj na ogniu przez kilka minut w 0,5 l wody, aż do chwili zagotowania. Gotowy sok ostudź i odcedź, następnie zmieszaj z 900 ml spirytusu, przelej do dużego naczynia. Odstaw nienasłonecznione miejsce.
- Po upływie tygodnia dodaj do nalewki wystudzony roztwór cukru rozpuszczonego w wodzie (1 szklanka cukru na 0,5 szklanki ciepłej wody). Tak przygotowaną nalewkę rozlej do ciemnych butelek lub słoików, i zostaw do leżakowania co najmniej 3 miesiące w ciemnym miejscu.
Owoce dzikiego bzu — dżem
Fot. iStock/Owoce czarnego bzu
Przygotowanie dżemu z owoców dzikiego bzu nie jest trudne. Potrzeba to tego zadania:
- 1 kg owoców
- 400 g cukru,
- sok z cytryny
- nieco wody
Owoce dzikiego bzu należy umyć i usunąć z nich zielone części, po czym zagotować z cukrem i sokiem z cytryny do odpowiedniej konsystencji. Można nieco podlać wodą, by owoce nie przywierały do dna garnka. Jeśli komuś przeszkadzają pestki w przetworach, wystarczy je krótko zagotować bez cukru i przetrzeć przez sito. Dopiero po tym mus należy zagotować z cukrem do pożądanej konsystencji i przełożyć do słoiczków.
Owoce czarnego bzu suszone
Fot. iStock/Owoce czarnego bzu
Jest jeszcze jeden, mniej popularny sposób na zachowanie właściwości czarnego bzu na zimę, czyli suszenie. Po zbiorze dojrzałych owoców delikatnie je umyj, osusz, nie usuwając zielonych części baldachów, aby owoce nie traciły soku. Dziki bez rozłóż na papierze do pieczenia, następnie wstaw do piekarnika rozgrzanego maksymalnie do 60-70 ºC. Susz przez kilka godzin, koniecznie przy uchylonych drzwiczkach piekarnika. Dopiero po wysuszeniu oderwij owoce od gałązek.
Z suszonych owoców dzikiego bzu można przyrządzić zdrowotny napar. Wystarczy łyżeczkę suszonych owoców zalać szklanką wody i gotować 15 minut. Pić raz dziennie. Większe ilości podziałają przeczyszczająco.
