Cukrzyca to przewlekłe schorzenie, na które cierpi coraz więcej osób, a o którym wiedza nadal nie jest powszechna. Może wydawać się, że nie ma większej różnicy pomiędzy typem 1 a 2, ale to tylko złudzenie. Poza wspólnym mianownikiem, którym jest wysoki poziom cukru we krwi, oba typy cukrzycy bardzo się od siebie różnią. Jakie objawy daje cukrzyca typu 1 i 2, jakie znaczenie ma dieta w ich przebiegu?
Cukrzyca wymaga zdecydowanej reakcji i leczenia, bo w przypadku ich braku, skutkuje poważnymi powikłaniami i zdecydowanie skraca życie. Nie można jednak mówić o cukrzycy, jeśli wcześniej nie zostanie określony jej typ na 1 lub 2. W zależności od tego, cukrzyca ma inne źródło, różni się od siebie także metodami leczenia.
Cukrzyca – na czym polega?
Cukrzyca to choroba metaboliczna, charakteryzująca się nieprawidłowym (zbyt niskim) wydzielaniem insuliny przez trzustkę, co powoduje zaburzenia w wykorzystaniu glukozy przez komórki. W efekcie powoduje to hiperglikemię, czyli wzrost stężenia glukozy we krwi, oraz wydalanie glukozy z moczem. Ponieważ glukoza jest łatwo dostępnym źródłem energii dla organizmu, zaburzenia w jej przemianie wywierają negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu.
Cukrzyca typu 1 i 2 – przyczyny
Obie choroby – cukrzyca typu 1 i 2 – mają zupełnie inne przyczyny, dlatego ich odróżnienie od siebie jest tak ważne w kontekście leczenia.
Cukrzyca typu 1 (insulinozależna) jest zaburzeniem autoimmunologicznym, wynikającym z nieprawidłowej pracy układu odpornościowego, który niszczy komórki trzustki produkujące insulinę. W przypadku rozpoznania tego typu cukrzycy stwierdzany jest duży niedobór lub całkowity brak insuliny. Cukrzyca typu 1 najczęściej swój początek ma w dzieciństwie lub wieku nastoletnim, choć mogą zachorować na nią także osoby starsze.
Cukrzyca typu 2 (insulinooporna) natomiast wynika ze zbyt małej wrażliwości tkanek na insulinę. Najczęściej pojawia się u osób dojrzałych, zmagających się z nadmierną masą ciała. Eksperci określają drugi typ cukrzycy mianem choroby cywilizacyjnej, na którą zachorowanie wpływa dieta kaloryczna, bogata w tłuszcze i cukry, oraz siedzący tryb życia.
O ile w przypadku cukrzycy typu 1 nic nie można zrobić, by ustrzec się przed zachorowaniem, tak w przypadku cukrzycy typu 2, zwanej także chorobą wieku dojrzałego, zdrowie zależy to głównej mierze od nas. Wg. statystyk około 90% chorych cierpi na cukrzycę typu 2.
Cukrzyca typu 1 i 2 – objawy
Nierozpoznana i nieleczona cukrzyca typu 1 charakteryzuje się wzmożonym i trudnym do zaspokojenia pragnieniem oraz koniecznością częstych wizyt w toalecie. W przypadku chorujących na nią dzieci mogą przydarzać się nocne moczenia, a osoby dorosłe zmuszone są do częstych odwiedzin toalety także w nocy. W konsekwencji nieleczonej cukrzycy typu 1 może nastąpić chudnięcie. Ten typ cukrzycy charakteryzuje się dużymi wahaniami glikemii (stężenia glukozy we krwi), a jej objawy są gwałtowne. W zależności od pacjenta, pojawiają się także:
- apatia,
- zmęczenie i senność,
- częste infekcje pęcherza moczowego,
- stany zapalne i świąd skóry.
Cukrzyca typu 2 nie daje od razu tak charakterystycznych i intensywnych objawów, jak w przypadku typu 1. Z początku sygnały ze strony chorującego organizmu nie są nasilone, najczęściej pojawia się zmęczenie, napady głodu również po posiłku. Mogą pojawić się dokuczliwe infekcje pęcherza, długotrwale gojenie się ran i zadrapań, które nie są poważne. Mężczyźni z cukrzycą typu 2 mogą zaobserwować u siebie kłopoty z erekcją.
Cukrzyca typu I a dieta
Ten rodzaj cukrzycy nie wynika z otyłości, więc dieta nie musi, tak jak w przypadku cukrzycy typu 2 prowadzić do redukcji masy ciała. Dieta powinna być układana przez diabetyka lub dietetyka, by była jak najbardziej precyzyjna. Dietetyk powinien nauczyć chorego, jak należy liczyć węglowodany w spożywanych posiłkach. Jadłospis powinien być urozmaicony, a ilość kalorii odpowiednia do wieku i trybu życia danej osoby. Ogólne zalecenia mówią, że:
- należy wybierać wybierać węglowodany złożone, a unikać tych prostych – węglowodany złożone podnoszą poziom cukru we krwi powoli,
- w diecie nie powinno brakować błonnika – łączenie węglowodanów z błonnikiem wydłuża czas trawienia, wchłaniania i zapobiega mocnym wahaniom glukozy w organizmie,
- białka (produkty mleczne, mięso, ryby, warzywa strączkowe) i zdrowe tłuszcze (oleje roślinne, orzechy, tłuste ryby morskie) pomagają spowolnić szybkość trawienia węglowodanów,
- owoce należy wybierać mniej dojrzałe – mocno dojrzałe, słodsze szybciej podnoszą poziom cukru we krwi,
- zaleca się sięganie po produkty przygotowywane al dente, czyli nierozgotowane,
- sprawdzanie IG (indeks glikemiczny) produktów, by określić szybkość podnoszenia stężenia glukozy we krwi Produkty mogą mieć niski IG (< 50), średni IG (50-69) lub wysoki IG (> 70). Im wyższy IG węglowodanów, szybszy wzrost stężenia cukru we krwi.
- na każdy posiłek diabetyka, musi być podana odpowiednia dawka insuliny.
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) określiło, że 40–50% dobowego zapotrzebowania na energię powinny pokrywać węglowodany, 20–25% białko, a 30–35% tłuszcze.
Cukrzyca/ Fot. iStock
Dieta a cukrzyca typu 2
Tak jak w cukrzycy typu 1 przede wszystkim należy unikać pokarmów, które gwałtownie podnoszą poziomu cukru we krwi. Zdrowy sposób odżywiania jest ważny także dlatego, by zredukować nadmiar kilogramów, które często towarzyszą cukrzycy typu 2. Należy przy tym:
- ograniczyć niezdrowe tłuszcze zwierzęce – szczególnie po to, by uniknąć miażdżycy, której ryzyko podnosi cukrzyca,
- przyjmując leki lub insulinę w stałych dawkach, trzeba zadbać o regularność posiłków, o podobnej zawartości węglowodanów.
Cukrzyca typu 1 i 2 – leczenie
Cukrzyca typu 1 wymaga leczenie insuliną, której organizm nie jest w stanie wytworzyć. Codzienne zastrzyki z insuliną wymagają regularnego badania poziomu cukru kilka/kilkanaście razy na dobę. Lekarz powinien ustalić ilość insuliny, jaka przypada na 10 g węglowodanów (tzw. 1 WW, czyli wymiennik węglowodanowy) na każdy posiłek.
Cukrzyca typu 2 może mieć rożne schematy leczenie, oparte na lekach lub insulinie, diecie i aktywności fizycznej. Schemat leczenia zależy od zaawansowania choroby. Chorzy w obu przypadkach powinni być pod stałą kontrolą lekarza.
Cukrzyca typu 1 i 2 – jak zdiagnozować chorobę?
Nie zawsze objawy, jakie daje cukrzyca typu 1 i 2 są oczywiste dla chorego i tylko na ich podstawie nie można diagnozować choroby. Aby mieć pewność, z czym zmaga się pacjent i warto wykonać oznaczenie poziomu glukozy we krwi na czczo w godzinach porannych. Jeżeli wynik będzie nieprawidłowy, trzeba wykonać dodatkowe badanie, takie jak test obciążenia glukozą, oraz wykonanie następnych badań w określonych odstępach czasu.
Ogromne znaczenie w zapobieganiu rozwoju cukrzycy 2 typu ma edukacja i profilaktyka. Ponieważ na cukrzycę typu 2 zazwyczaj pracujemy sami, należy podkreślać, że w tym przypadku zdrowie w głównej mierze zależy od nas samych.
