Przewlekła białaczka limfatyczna (limfocytowa) jest jedną z chorób nowotworowych krwi, które występują przede wszystkim u osób dorosłych. Na początku choroba może nie dawać objawów i rozwijać się w ukryciu. Z biegiem czasu objawy narastają, wpływając na funkcjonowanie chorych. Czym jest przewlekła białaczka limfatyczna, jakie daje objawy i na czym polega jej leczenie?
Białaczka limfatyczna — co to jest?
Białaczki, czyli nowotwory układu krwiotwórczego i chłonnego, rozwijają się u ludzi w każdym wieku. Choroba wynika z uszkodzenia DNA komórek krwiotwórczych, które nie dojrzewają i przestają spełniać swoje funkcje. W normalnej sytuacji komórki krwi rozwijają się w szpiku kostnym i dojrzewają, przybierając postać wyspecjalizowanych komórek (np. limfocyty, erytrocyty). Zróżnicowane komórki dostają się do krwiobiegu i zaczynają pełnić odpowiednie dla nich funkcje. Mielocyty obecne we krwi, czyli neutrofile, bazofile, eozynofile i monocyty, zabijają i trawią bakterie. Limfocyty obecne we krwi oraz w układzie chłonnym produkują przeciwciała. Gdy proces dojrzewania zostanie zahamowany na skutek białaczki, zaczynają się namnażać patologiczne formy komórek krwi, które wypierają pracujące prawidłowo. W konsekwencji organizm przestaje funkcjonować prawidłowo i staje się narażony na wszelkie infekcje. Taki stan, bez wdrożenia właściwego leczenia zagraża życiu.
Fot. iStock/Przewlekła białaczka limfatyczna
Specjaliści rozróżniają grupę białaczek szpikowych (ostra białaczka szpikowa, przewlekła białaczka szpikowa), oraz limfatycznych (przewlekła białaczka limfatyczna (limfocytowa), ostra białaczka limfoblastyczna).
Przewlekła białaczka limfatyczna (CLL) — kto na nią może zachorować?
Przewlekła białaczka limfatyczna to choroba, która rozwija się przede wszystkim u osób w zaawansowanym wieku, częściej u mężczyzn, niż kobiet. Szczyt zachorowań przypada na 65–70 rok życia i rzadko się zdarza, by choroba rozwijała się przed 55. rokiem życia. Nie wiadomo, co powoduje rozwój choroby, zauważono natomiast, że w ok. 10% przypadków w rodzinie pacjenta występowały wcześniej nowotwory krwi.
W przebiegu przewlekłej białaczki limfatycznej dochodzi do niekontrolowanego namnażania i gromadzenia niedojrzałych limfocytów we krwi i szpiku, oraz w węzłach chłonnych, śledzionie i wątrobie. Zazwyczaj białaczka limfatyczna wywodzi się z limfocytów B, a przypadki pochodzące z linii limfocytów T i NK rozwijają się znacznie rzadziej.
Przewlekła białaczka limfatyczna — objawy
Przewlekła białaczka limfatyczna nie od razu daje objawy. W wielu przypadkach organizm przez dłuższy czas radzi sobie z utrzymaniem równowagi pomiędzy produkcją krwinek zdrowych i białaczkowych. Wtedy białaczka przebiega łagodnie, w utajeniu, często nie dając żadnych sygnałów. Zazwyczaj pierwsze objawy można wyłapać dzięki wykonaniu standardowej morfologii z rozmazem. W przypadku przewlekłej białaczki limfatycznej wykaże ona zwiększoną liczbę białych krwinek (leukocytozę). Dopiero gdy z czasem pojawia się nadmiar zmienionych komórek, pojawiają się wyraźne objawy. To z kolei prowadzi do pogorszenia przebiegu nowotworu i może zagrażać życiu.
Fot. iStock/Przewlekła białaczka limfatyczna
Przewlekła białaczka limfatyczna — objawy:
- nieuzasadniona gorączka powyżej 38°C — może się utrzymywać dłużej niż przez 2 tygodnie, bez towarzyszących jej objawów infekcji;
- wzmożona potliwość, szczególnie w nocy;
- znaczne osłabienie, zmęczenie, bladość skóry — wynikające ze mniejszenia liczby czerwonych krwinek, które transportują tlen w organizmie;
- uczucie pełności w brzuchu, bóle brzucha, powiększenie obwodu brzucha — mogą być efektem powiększenia wątroby i śledziony, co związane jest z nagromadzeniem w nich niedojrzałych leukocytów;
- niezamierzona utrata masy ciała — ok. 10% w ciągu pół roku;
Dodatkowo może pojawić się:
- skłonność do krwawień i siniaków — wynikają z zaburzenia krzepnięcia krwi. Siniaki i wybroczyny zaczynają pojawiać się nawet na skutek lekkiego uderzenia. W zaawansowanej chorobie mogą pojawić się także: krwawienia z nosa, z dziąseł, z przewodu pokarmowego, krew może być także obecna w moczu;
- częściej niż zwykle występujące infekcje — zarówno wirusowe, bakteryjne, jak i grzybicze. Charakteryzują się nawrotami i brakiem odpowiedniej reakcji na leczenie. Dzieje się tak z powodu upośledzenia czynności limfocytów, które nie są w stanie skutecznie walczyć z patogenami. Często pojawia się zapalenia zatok, skóry, płuc;
- podczas badania można zauważyć powiększone węzły chłonne (szyjne, nadobojczykowe, podobojczykowe), powiększone migdałki bez objawów infekcji gardła.
Przewlekła białaczka limfocytowa — badania i leczenie
Najważniejsze w rozpoznaniu przewlekłej białaczki limfocytowej jest wykonanie morfologii krwi z rozmazem. Wykazana nieprawidłowa liczba krwinek białych, utrzymująca się przez ponad trzy miesiące jest pierwszym kryterium wskazującym na przewlekłą białaczkę. Istotna jest także biopsja szpiku kostnego, która umożliwia ocenę szpiku kostnego. Jeśli w szpiku pojawiły się komórki nowotworowe, wykonywane są następnie badania genetyczne próbki szpiku kostnego. Dzięki temu można określić rodzaj komórek białaczkowych, ich dojrzałość i cechy, co umożliwia dobranie odpowiedniego leczenia. Celem sprawdzenia, czy w organizmie nie ma innych ognisk zapalnych, specjaliści dysponują badaniami, takimi jak: USG jamy brzusznej, rentgen płuc, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, zabieg punkcji lędźwiowej.
Fot. iStock/Przewlekła białaczka limfatyczna
Leczenie przewlekłej białaczki limfocytowej
Po potwierdzeniu diagnozy specjaliści dobierają do każdego przypadku odpowiednie leczenie. Standardowo podawana jest chemioterapia (w formie tabletek lub dożylnie), mająca na celu zniszczenie komórek nowotworowych. Ta metoda jednak powoduje skutki uboczne, takie jak nudności, wymioty, osłabienie, pogorszenie samopoczucia, czy utrata włosów. Jeśli jest taka potrzeba, u pacjenta przetacza się krew, podaje leki przeciwwymiotne i przeciwbólowe, lub wspierające odnowę krwinek białych. Bardzo rzadko wykonuje się w przypadku przewlekłej białaczki limfatycznej przeszczepienie szpiku kostnego.
W przypadku pacjentów z mocno powiększoną śledzioną i niereagujących na chemioterapię, w wyjątkowych sytuacjach chirurgicznie usuwa się śledzionę, lub napromieniowuje ją.
Rokowania są indywidualną kwestią u każdego pacjenta. Szanse na skuteczne leczenie zależą od rodzaju komórek nowotworowych i stopnia zaawansowania choroby w chwili jej zdiagnozowania. Leczenie ma na celu doprowadzić do usunięcia komórek białaczkowych, co określane jest remisją. Statystyki pokazują, że ponad połowa chorych na skutek leczenia może liczyć na przeżycie 10 lat. Niestety nie w każdym przypadku można uzyskać remisję choroby. U niewielkiej części pacjentów może dojść do przemiany z przewlekłej białaczki limfatycznej w agresywnego chłoniaka.
