Borderline to inaczej „osobowość z pogranicza”, określana jako niestabilna emocjonalnie. Przez trudne, niekiedy toksyczne zachowania, budowanie bliskich relacji z typem borderline jest mocno obciążające dla partnera. Czym dokładnie jest osobowość borderline, jakie ma cechy, i na czym polega leczenie osoby nią dotkniętą?
Borderline — co to jest za osobowość?
Borderline (BPD – z ang. borderline personality disorder) to określenie oznaczające „osobowość z pogranicza”. Twórcą tego pojęcia jest Robert Knight. Zastosował on je wobec ludzi, których zaburzenia były „zawieszone”pomiędzy zaburzeniami psychotycznymi (schizofrenicznymi) a neurotycznymi (nerwicami). W przypadku pacjentów diagnozowanych jako borderline ten stan emocjonalny ulega ciągłym zmianom, jednocześnie będąc stabilnym.
Borderline jest typem osobowości, która jest trudna do zrozumienia przez otoczenie. Jego obecność prowadzi do trudności w funkcjonowaniu społecznym, czy zawodowym. „Osoby z pogranicza” bywają wybuchowi, mniej odporni na stres, próbują wpływać na zachowanie innych osób, miewają swoje natręctwa.
Wcześniej uważano, że osobowość z pogranicza dotyczy najczęściej kobiet, bo aż ok. 70–75% osób z takim rozpoznaniem. Zakładano również, że u kobiet z borderline częściej występują zaburzenia odżywiania, a u mężczyzn częściej stwierdzano cechy osobowości antyspołecznej oraz nadużywanie substancji psychoaktywnych. Nowe badania przeprowadzone w USA podają, że to zaburzenie równie często występuje u kobiet jak i u mężczyzn. Obie płcie z podobną częstotliwością cierpiały na zaburzenia lękowe i zaburzenia nastroju.
Co wpływa na tworzenie się „osobowości z pogranicza”?
Stan współczesnej wiedzy o bordeline pozwala zakładać, że szczególnie narażone na rozwój tego typu osobowości są dzieci zaniedbane przez opiekunów. Najczęściej wpływa na to niezaangażowana emocjonalnie i konfliktowa matka, oraz nieobecność emocjonalna lub fizyczna ojca. Negatywny wpływ na psychikę mogła mieć również rozłąka i utrata bliskich, stosowanie przemocy fizycznej, oraz doświadczanie molestowania seksualnego. Dysfunkcyjna rodzina zaburza więź dziecka z opiekunem, zabiera poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, zmienia jego postrzeganie siebie i świata. Przez to osoby borderline stają się czujni, nieufni, uważają otoczenie za wrogie.
Fot. iStock
Borderline — objawy. Czym charakteryzuje się „osobowość z pogranicza”?
Typ osobowości borderline powoduje objawy, które są wyraźne przy tym zaburzeniu.
Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 typ z pogranicza osobowości chwiejnej emocjonalnie, czyli borderline, musi spełniać przynajmniej trzy spośród następujących cech:
- niejasności dotyczące obrazu własnej osoby;
- brak precyzyjnych celów i preferencji;
- angażowanie się w intensywne, niestabilne związki;
- próby uniknięcia potencjalnego porzucenia;
- groźby lub działania samobójcze i autodestrukcyjne;
- stałe uczucie pustki wewnętrznej.
W codzienności pacjenci z osobowością nie radzą sobie z wyzwaniami i trudnymi doświadczeniami, ponieważ nie są zdolni do refleksji nad sobą i innymi. Cechuje ich skłonność tych osób do uzależnienia się od substancji psychoaktywnych. Boją się odrzucenia, przez co mogą podejmować nieprzemyślane, krzywdzące działania, by temu zapobiec. Towarzyszą im silne uczucie i wybuchy gniewu, nieadekwatne do sytuacji, zaburzenia poczucia własnej wartości, myśli o charakterze paranoidalnym. Objawy zaburzenia borderline bywają różne, w zależności od indywidualnej sytuacji osoby nim dotkniętej.
Borderline a związek
Budowanie relacji z osobowością borderline jest niezwykle trudne. Dotknięci nią ludzie odczuwają emocje od euforii po głęboki smutek, często w krótkim czasie wpadają ze skrajności w skrajność, działają impulsywnie, w sposób nieprzemyślany. Towarzyszące im silne napięcie emocjonalne może prowadzić ją do zachowań autodestrukcyjnych. Zdarza się, że okaleczają się oni, doświadczają urojeń prześladowczych, podejmują próby samobójcze, co jest niezwykle obciążające dla bliskich. Przez otoczenie odbierani są negatywnie, często jako osoby niestabilne i niebezpieczne, co uderza także w ich rodziny. Często też niełatwą już sytuację utrudnia fakt, że częściej sięgają oni po substancje psychoaktywne, mogą przejawiać perwersje seksualne, czy też cierpią z powodu zaburzeń odżywiania.
Gdy w rodzinie funkcjonuje osobowość typu borderline, najbliżsi starają się w jakiś sposób ratować go, podać pomocną dłoń, choć bywa ona odrzucana. To trudne przeżycia, ponieważ wszystkie stany emocjonalne odbijają się na otoczeniu. Bliscy mogą odczuwać żal, złość, zniechęcenie, bezsilność, a także silny stres, bowiem ich starania nie przynoszą oczekiwanych efektów. Często i profesjonalna pomoc psychiatrów i psychoterapeutów nie przynosi upragnionych efektów. Taki związek może jednak być satysfakcjonujący i spełniony, ale warunkiem jest orientowanie się w problemach, które powoduje zaburzenie, zachęcanie do podjęcia terapii, a także stawianie jasnych granic. Do tego konieczna jest psychoedukacja, która pozwoli lepiej zrozumieć drugą osobę.
Fot. iStock
Leczenie borderline
Osobowość typu borderline może zostać poddana łączonej terapii farmakologicznej i psychologicznej. Podawanie leków ma na celu nie wyleczenie, ale obniżenie stopnia nasilenia towarzyszących objawów, np. lęku, czy gwałtownych zmian nastroju. Trzeba pamiętać, że skuteczność tych leków bywa różna. Ponadto ze względu na skłonność tych osób do uzależnienia się od substancji psychoaktywnych, nie poleca się podawania leków uspokajających.
Konieczne jest także zastosowanie psychoterapii, z których szczególnie polecana jest:
- psychoterapia psychoanalityczna;
- terapia Fonagy’ego i Batemana oparta na mentalizacji (MBT);
- terapia skoncentrowana na przeniesieniu TFT Kernberga;
- terapia dialektyczno-behawioralna (dialectical behavior therapy) Linehan.
Borderline jest zaburzeniem trudnym do okiełznania, ale nie zawsze z góry skreślonym. Warto podjąć walkę o bliską osobę, mając jednak świadomość, jak wiele energii, zaangażowania i czasu będzie wymagał cały proces. Na efekty trzeba czekać czasem całymi latami. Aby zwiększyć szansę na powodzenie, konieczna jest współpraca pacjenta ze specjalistami i jego intensywna praca nad sobą. Nie mniej istotne jest trwałe wsparcie i ciągła motywacja ze strony bliskich osób.
