Ból głowy – nie ma chyba osoby, która choć raz w życiu nie skarżyła się na niego. Przytrafia się bez względu na wiek i płeć, może wynikać z różnych przyczyn i być odczuwany inaczej przez różne osoby. Zazwyczaj jest na tyle nieprzyjemny lub dokuczliwy, że staramy się go jak najszybciej zwalczyć. Jakie przyczyny może mieć ból głowy klasterowy lub napięciowy, a jakie migrenowy? Co powinno nas szczególnie zaniepokoić?
Ból, nawet ten silny, nie zawsze musi wynikać z poważnych chorób, bardzo często jest efektem zmęczenia, długotrwałego wpływu stresu na organizm lub wyczerpania psychicznego. Wtedy staje się sygnałem, że czas zwolnić, odpocząć i przyjrzeć się swojemu trybowi życia. Ale bóle mogą również powodować inne przyczyny, które wymagają interwencji lekarskiej.
Ból głowy – przyczyny
Ból może być ostry lub tępy, pulsujący, rozsadzający, lekki lub przejmujący. Może trwać kilkanaście minut, lub wiele godzin, a nawet i dni. Te same objawy możemy odczuwać nieco inaczej, co jest sprawą indywidualną. Bóle głowy dzielimy na dwa typy, ze względu na przyczynę ich wystąpienia.
Fot. Nicky Lloyd/iStock
Ból samoistny (pierwotny)
W tym bólu nie ma zmian strukturalnych w obrębie mózgu. Zaliczamy do niego:
- migrenę – objawia się silnym, napadowym, najczęściej jednostronnym bólem głowy. Ból odczuwalny jest w okolicy skroniowej a czasem i w połowie twarzy – często towarzyszą mu nudności, nadwrażliwość na światło, zaburzenia widzenia, skrajna wrażliwość na dźwięki, zmniejszenie łaknienia. Atak migreny trwa od 4 do 72 godzin. Przerwy między atakami zazwyczaj trwają kilka miesięcy i migrena powraca. Jej napad wpływa negatywnie na zwykłe funkcjonowanie, często je uniemożliwiając na kilka godzin. Przyczyny migreny nie są do końca znane, wiadomo, że wywołują je czynniki zewnętrzne, takie jak zapachy, smaki lub stres;
- napięciowy ból głowy – ten rodzaj bólu pojawia się najczęściej i traktowany jest jak coś zwykłego. Najczęściej jego przyczyną stres, napięcie, i odczuwanie niepokoju. Napięciowy ból głowy nie wpływa negatywnie na codzienne aktywności;
- klasterowy ból głowy – to silny, jednostronny ból głowy, któremu towarzyszą objawy zlokalizowane po tej samej stronie, co ból: zaczerwienienie i łzawienie oka, zaczerwienienie i potliwość twarzy, uczucie zatkania i wyciek wodnistej wydzieliny z otworu nosowego. Nie wiadomo, co powoduje klasterowy ból głowy.
Ból głowy wtórny
Ten rodzaj bólu wywołany jest różnymi chorobami. Najczęściej wynika z przemieszczania się, uciskiem dużych naczyń żylnych, tętnic, opon mózgowych. Ból głowy wtórny może mieć różne przyczyny:
- choroby naczyniowe mózgu – takie jak krwotok podpajęczynówkowy, krwotoczny udar mózgu, niekiedy udar niedokrwienny;
- guzy wewnątrzczaszkowe;
- choroby kości czaszki – np. choroba Pageta;
- choroby oczu – np. jaskra;
- zmiany zapalne w układzie nerwowym – np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu;
- choroba nadciśnieniowa;
- choroby laryngologiczne – ostre zapalenie ucha środkowego, ostre zapalenie zatok przynosowych,;
- uraz głowy,
- u osób nadużywających leków przeciwbólowych – tzw. ból głowy z odbicia.
Fot. pickbizz/iStock
Ból głowy w ciąży
Ból głowy w ciąży może mieć różne przyczyny, ale zazwyczaj nie stanowi zagrożenia, i przytrafia się dość często przyszłym mamom. W pierwszych trzech miesiącach ciąży może on wynikać ze zmian hormonalnych w organizmie. Poza tym najczęściej spowodowany jest zmęczeniem, stresem, niedosypianiem, brakiem aktywności na świeżym powietrzu. U kobiet ciężarnych także nieodpowiednia dieta oraz zbyt mała ilość płynów w ciągu doby może powodować przykre dolegliwości. Ponieważ ciężarne nie mogą wziąć dowolnego leku przeciwbólowego (dopuszczalne są leki na bazie paracetamolu), by dolegliwości minęły, powinny zastosować inne sposoby łagodzenia bólu. Na ból głowy w ciąży pomoże odpoczynek w wywietrzonym pokoju, krótka, ciepła i relaksująca kąpiel (jeśli nie przeciwwskazań takich jak infekcje intymne), chłodny okład, delikatny masaż głowy, twarzy, szyi i karku. Jeśli pojawia się inne, niepokojące objawy, a ból przybiera na sile, ciężarna powinna zgłosić się do lekarza.
Ból głowy u dzieci
Może być efektem zwykłego zmęczenia, jak i poważniejszych chorób, dlatego nie należy go ignorować. Ból głowy u dzieci może mieć różne przyczyny, niektóre prozaiczne – głód, zbyt mało wody w ciągu dnia, wielogodzinne korzystanie z telewizora, czy komputera, duży hałas i nadmiar bodźców, niewyspanie, brak aktywności fizycznej i niedotlenienie organizmu. Konsultacji lekarskiej będzie wymagać ból, który wynika z problemów emocjonalnych, z alergii, anemii czy istnienia wad wzroku lub po urazie. Długo utrzymujący się ból głowy u dzieci należy skonsultować z lekarzem, podobnie w przypadku, gdy dojdą do niego objawy, takie jak np.: wymioty, utrata przytomności, nierówne źrenice, pojawiające się niedowłady kończyn, zaburzenia mowy, napad padaczkowy.
Fot. Polyanna ventura/iStock
Ból głowy – kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Ból w wielu przypadkach bywa sygnałem ostrzegawczym, dlatego nie wolno bagatelizować bólu nietypowego, bardzo silnego, szczególnie gdy towarzyszą mu inne, niepokojące objawy. Nie powinien nas martwić ból, który towarzyszy złemu samopoczuciu, obniżonemu nastrojowi, zwykłemu przeziębieniu, czy zatruciu pokarmowemu. Jednak gdy się nasila, może zwiastować poważne kłopoty ze zdrowiem, i w wielu przypadkach szybka interwencja lekarska może być konieczna. Pilnej konsultacji lekarskiej potrzebuje osoba, u której ból głowy następuje nagle i jest bardzo ostry, narastający. Podobnie powinien zaniepokoić ból po wysiłku fizycznym lub aktywności seksualnej, przy kaszlu, przy bólach mięśni i stawów, przy towarzyszących mu zaburzeniach świadomości lub pamięci, czucia, zauważalnej asymetrii ciała oraz narastających w ciągu dni porannych nudności i wymiotów. Lekarz zbierze dokładny wywiad oraz zleci badania laboratoryjne krwi (np. morfologia, OB, inne badania biochemiczne), a także badania obrazowe (RTG czaszki i kręgosłupa szyjnego). Jeśli zaistnieje wskazanie do tego, pacjent zostanie skierowany do innego specjalisty, np. neurologa, laryngologa.
Ból głowy – jak go zwalczyć?
W przypadku zwykłego bólu głowy spowodowanego gorszym samopoczuciem, czy sytuacji stresowej, zazwyczaj odpoczynek, spacer na świeżym powietrzu, drzemka pozwalają zażegnać problem. Często błahym powodem bólu głowy jest odwodnienie organizmu – czasem wystarczy wpić dodatkową szklankę wody, by szybko poczuć się lepiej. Przy nieco bardziej dokuczliwym bólu pomocne będą chłodne okłady na czoło oraz leki przeciwbólowe dostępne bez recepty. W przypadku migreny zaciemnienie i wyciszenie pokoju oraz sen pozwalają przetrwać najtrudniejsze. Inne, bardziej poważne przyczyny bólu głowy mogą wymagać indywidualnego podejścia do pacjenta i zastosowania się do konkretnych zaleceń specjalisty.
