Święconka wielkanocna to jeden z bardzo ważnych symboli świąt Wielkiej Nocy. Nie może w niej zabraknąć pokarmów, które dla osób wierzących przedstawiają istotną symbolikę. Istnieje zasada, która określa, jakie pokarmy obowiązkowo powinny znaleźć w koszyku. Dodatkowo, zależności od regionu, dodawano także inne, często charakterystyczne dla niego produkty.
Wielkanoc jest najważniejszym świętem chrześcijańskim, symbolizującym czas zbawienia, odrodzenia i nadziei. To szczególnie radosne święto, ponieważ zmartwychwstanie Chrystusa jest postrzegane jako symbol zwycięstwa nad grzechem i śmiercią. Wiąże się w tym wiele ciekawych tradycji, wśród których króluje koszyczek wielkanocny, tzw. święconka wielkanocna, związana ze święceniem pokarmów w Wielką Sobotę.
Fot. iStock/Święconka wielkanocna
Święconka — skąd wziął się ten zwyczaj?
Tradycja święcenia pokarmów sięga czasów wczesnego średniowiecza, ale na ziemie polskie dotarła dopiero w XIV wieku. Wieki temu święcenie pokarmów wyglądało zupełnie inaczej, niż obecnie. Początkowo zwyczaj praktykowany był wśród szlachty, która zapraszała do swoich dworków kapłana, który święcił wszystko to, co miało znaleźć się na świątecznym stole. Mniejsze ilości pokarmów wynoszone były na obrusie przed dom, i tam je święcono. A warto wspomnieć, że szczególnie u bogatej szlachty obłożenie świątecznego stołu mogło przyprawiać o zawroty głowy. Można było znaleźć tam różne mięsiwa — szynki, kiełbasy, a nawet całe pieczone prosiaki i upolowaną dziczyznę. Pojawiały się ryby, sery, jaja, a także chleb, ciasta, miód, wino i różne smakołyki. Z czasem praktyka uległa zmianie — zredukowaną ilość produktów do poświęcenia włożono do koszyków i wyprowadzono do kościoła w Wielką Sobotę.
Święconka — znaczenie pokarmów
To, co można naleźć w koszyku wielkanocnym nie może być dziełem przypadku. Zgodnie z tradycją święconka musi obejmować baranka i podstawowe pokarmy: jajka, chleb, ciasto, wędlinę, ser, chrzan oraz sól. Każdy z nich ma swoją symbolikę ugruntowaną w tradycji, o której należy pamiętać.
Fot. iStock/Święconka wielkanocna
Co włożyć do koszyka wielkanocnego?
Jajka – to najważniejszy element koszyka wielkanocnego, nie można sobie wyobrazić bez nich święconki. Jajka oznaczają płodność, są symbolem odradzającego się życia, a także zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią;
Chleb – również symbolizuje Chrystusa, co nawiązuje do Eucharystii, oraz jest wspomnieniem cudownego rozmnożenia chleba na pustyni, gdy Jezus nakarmił nim zgromadzonych. To ważny składnik święconki, ponieważ stanowi także podstawowy pokarm, którego nikomu nie powinno zabraknąć. Święcić należy chleb (mały chlebek lub kawałek większego), który następnie trafi na śniadanie wielkanocne.
Babka wielkanocna – trafiła do koszyka ze święconką najpóźniej. Jeśli nie ma babki, można włożyć kawałek innego ciasta, najlepiej domowego. Symbolizuje to ludzkie umiejętności;
Wędlina – święconka powinna zawierać także wędlinę (kiełbasę lub kawałek szynki), jako znak dobrobytu oraz symbol baranka, którego Chrystus i jego uczniowie spożywali podczas Ostatniej Wieczerzy. To również oznaka zakończenia postu;
Baranek — z dołączoną do niego czerwoną chorągiewką, nie powinien być plastikową ozdobą. Najlepiej, by był tworzony z ciasta lub masy cukrowej, czekolady lub marcepanu, postrzegany jest jako symbol Chrystusa Zmartwychwstałego, pokory i łagodności;
Chrzan – symbolizuje siłę fizyczną i witalność;
Sól – święconka powinna zawierać również sól. Jest ona symbolem ochrony przed złem, oraz znakiem oczyszczenia.
Fot. iStock/Święconka wielkanocna
Święconka — co jeszcze można włożyć do koszyka?
Zazwyczaj podstawowe pokarmy wkładano do wielkanocnego koszyka były te same w Polsce. W zależności od regionu wkłada się do koszyka także ser, uznawany za symbol przyjaźni między człowiekiem a siłami przyrody, świadectwem gospodarności człowieka i zasobności. Na Śląsku do święconki dodawano kołocz, czyli regionalne tradycyjne ciasto.
Święconka pozwala także na dołączenie do podstawowych pokarmów także inne produkty. Widuje się niekiedy masło, słodycze, miód czy pieprz. Święcone bywają także owoce, woda, oliwa i ocet. Ponadto w koszyku wielkanocnym nie powinno zabraknąć gałązek bukszpanu, które symbolika oznacza radość i nadzieję na zmartwychwstanie. Mogą pojawiać się także bazie lub gałązki mirtu. Święconka może być również ozdobiona wydmuszkami, kolorowymi wstążkami czy serwetką. Zdecydowanie nie wolno wkładać do święconki alkoholu oraz przedmiotów użytkowych.
źródło: smaczny.pl,kuchnia.wp.pl
