Szantaż emocjonalny to nieetyczne zachowanie, które ma prowadzić do wymuszenia pewnych korzyści. Ten rodzaj manipulacji choć raz stosowała większość ludzi, jeśli nie wszyscy. Jeśli szantaż emocjonalny choć raz zadziała, istnieje duże ryzyko, że stanie się częstszą, niebezpieczną praktyką. Jak rozpoznać szantaż emocjonalny i jak z nim walczyć?
Szantaż emocjonalny to nie tylko z góry stawianie jasnego przesłania typu” jak mnie zostawisz, to się zabiję”, ale także znacznie bardziej subtelne wywieranie presji na drugą osobę do czasu osiągnięcia celu. Często szantażysta nie zdaje sobie sprawy, że stosuje sposób nieetyczny i krzywdzący dla drugiej osoby, Bywa też, że szantażysta doskonale wyczuwa nastroje i potrafi wykorzystać niepewność czy wahanie swojej ofiary, a osoba poddawana naciskom często nie zdaje sobie sprawy z tego, w jakiej sytuacji się znalazła.
Czym jest szantaż emocjonalny?
Szantaż emocjonalny jest niestety częstym i negatywnym zjawiskiem. Dochodzi do niego w związkach i wśród osób pozostających w bliskich relacjach. Zdecydowanie łatwiej jest manipulować osobą silnie związaną z szantażystą, niż pozostającą w luźnej znajomości.
Stosowanie szantażu ma na celu wzbudzenie strachu, zasiania ziarna wątpliwości, poczucia winy czy obowiązku w kimś, kto w efekcie spełnia oczekiwania szantażysty, by uniknąć możliwych konsekwencji lub po prostu dla świętego spokoju. Niekiedy próbie wymuszenia oczekiwanych zachowań towarzyszy agresja słowna, udawanie smutku, lub nawet stymulowanie złego samopoczucia, lub choroby, co wywiera ogromny wpływ na ofiarę i zapędza je „pod ścianę”. Stawianie swoich potrzeb ponad potrzeby innych jest szkodliwym działaniem.
Ofiara szantażu emocjonalnego nawet przez wiele lat może nieświadomie robić to, czego oczekuje szantażysta. To jednak z czasem prowadzi do napięć, poczucia niesprawiedliwości, braku decyzyjności.
Dlaczego niektórzy nałogowo stosują metodę szantażu? Przyczyny są różne. Szantażysta może stosować taki sposób na osiąganie celów, ponieważ może być wyrachowany, lub prawdopodobnie nie potrafi w inny sposób komunikować się, jest niepewny siebie i obawia się utraty bliskiej osoby.
- Zobacz również: 14 małych rzeczy, które wyglądają jak miłość, ale w rzeczywistości mogą być manipulacją
Fot. iStock/Szantaż emocjonalny
Po czym rozpoznać szantaż emocjonalny?
Szantaż emocjonalny podszyty jest przemocą
Szantażysta może składać różne obietnice, grozić, ostrzegać „w trosce” o ofiarę, która w końcu zaczyna dostosowywać się do woli szantażysty. Jeśli szantażysta osiąga swój cel, szybko uczy się, że warto robić tak dalej, bo jego potrzeby są zaspokajane. W przypadku niepowodzenia osoba stosująca szantaż emocjonalny odreagowuje poniesioną porażkę. Może stać się agresywna, używać przekleństw i wyzwisk, jawnie manifestować swoje niezadowolenie, krzyczeć i grozić. Albo swoją złość może przełożyć na tzw. ciche dni, które są rodzajem biernej agresji.
Szantażysta emocjonalny gra ofiarę
Szantażysta robi z siebie ofiarę, która wymaga szczególnego traktowania. Może utwierdzać kogoś w przekonaniu, że jeśli nie wykona tego, czego szantażysta oczekuje, to przyczyni się do jego złego samopoczucia, smutku, odrzucenia, cierpienia, a może nawet i śmierci. Tym samym w poczucie winy wpędza prawdziwą ofiarę.
Szantaż emocjonalny nie uznaje kompromisu
Szantażysta chce dostać wszystko. Nie interesują go półśrodki, z góry odrzuca pomysł na wyjście z sytuacji inne, niż on sam zaplanował, nie podejmuje prób rozwiązania konfliktu. Sytuacja staje się napięta i bardzo nieprzyjemna, do czasu, aż szantażysta osiąga swój cel.
Szantażysta emocjonalny kusi
Szantażysta posuwa się do składania wspaniałych obietnic, aby skłonić ofiarę do ustępstw. Nieczęsto jednak wywiązuje się z danego słowa, używając tych samych obietnic jako karty przetargowej na przyszłość.
Fot. iStock/Szantaż emocjonalny
Szantaż emocjonalny — przykłady
Przykładów szantażu emocjonalnego jest wiele.
Rodzic może wpędzać dorosłe dziecko w poczucie winy za to, że nie spędza z nim wystarczająco dużo czasu. Wtedy może słyszeć, że rodzic podupada na zdrowiu z powodu niewystarczającej uwagi, choć naprawdę nic mu nie dolega. Takie działanie ma na celu zmuszenie dorosłego już dziecka do większego zaangażowania w życie matki/ojca.
W rozpadającym się małżeństwie może paść groźba, że jeśli partner wystąpi o rozwód, to zostanie bez pieniędzy i kontaktu z dziećmi. Celem szantażu jest utrzymanie małżeństwa mimo wszystko.
Kochanek/kochanka może grozić, że mąż/żona dowie się o wszystkim, w przypadku chęci zakończenia tej relacji. Lub odwrotnie, że dowie się wszystkiego od „tej drugiej” osoby, jeśli partner pozostający w małżeństwie sam nie wystąpi o rozwód.
Ktoś, kto nie wyobraża sobie rozłąki może stosować szantaż emocjonalny twierdząc, że np. wyjazd do pracy za granicę zniszczy związek, czy osłabi więzi z dziećmi, i że partner nie będzie miał do czego wracać.
Co robić, jeśli padłaś ofiarą szantażu emocjonalnego?
Jeżeli bliska ci osoba stara się kontrolować cię w ten sposób lub manipulować tobą, czas poszukać pomocy. W pierwszej kolejności trzeba otwarcie porozmawiać o problemie, ponieważ istnieje prawdopodobieństwo, że ktoś stosuje szantaż emocjonalny nieświadomie. Za rozmową powinno pójść ustanowienie w relacji jasnych granic, które zahamują działanie drugiej osoby. Jeśli to nie przyniesie skutku, przed ewentualnym zakończeniem relacji warto skorzystać z pomocy specjalisty, terapeuty par lub psychologa, który pomoże znaleźć przyczyny takiego zachowania i rozwiązanie problemu.
