Osobowość anankastyczna nacechowana jest obsesyjną wręcz sumiennością, skrupulatnością i perfekcjonizmem. Choć cechy te zazwyczaj wywołują podziw i szacunek, to czy z tak uporządkowaną osobą można stworzyć szczęśliwy związek?
Czym jest osobowość anankastyczna?
Osoba anankastyczna sprawia wrażenie uporządkowanej, skoncentrowanej i niezwykle skupionej na wykonywanym zadaniu. Chciałaby by wszystko było po jej myśli, nie lubi nieprzewidzianych i zaskakujących sytuacji, spontaniczności i roztrzepania. Osoba ta wydaje się być człowiekiem pełnym zalet, idealnym partnerem i kompanem życiowym. Cechuje się sumiennością, perfekcjonizmem, pedanterią i drobiazgowością. Osobom z tego rodzaju zaburzeniem, ustalenie które zadanie jest ważniejsze do wykonania i jak je rozwiązać, często przysparza trudność.
To zaburzenie osobowości?
Osobowość anankastyczna jest zaburzeniem osobowości, które charakteryzuje się tendencją do perfekcjonizmu, wątpliwości i niepewności. To nadmierne sprawdzanie, kontrolowanie i przejmowanie się drobiazgami może doprowadzić do niepożądanych myśli, niezadowolenia. Osobowość anankastyczna określana jest jako obsesyjno-kompulsyjna lub obsesyjna. Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 osobowość anankatyczna zaliczana jest do grupy zaburzeń osobowości. Jednak w przeciwieństwie do osób z zaburzeniami nerwicowymi, osoby anankastyczne często normalnie funkcjonują w społeczeństwie i nie dostrzegają w swoim zachowaniu żadnej nieprawidłowości. Dla nich ten nadmierny perfekcjonizm i skrupulatność nie są problemem.
Osobowość anankastyczna – objawy
Światowa Organizacja Zdrowia umieszcza anankastyczne zaburzenie osobowości w grupie F60.5 klasyfikacji ICD-10. By rozpoznać zaburzenie muszą być spełnione minimum trzy z poniższych warunków:
- nadmiar wątpliwości i ostrożności,
- pochłonięcie przez szczegóły, regulaminy, inwentaryzowanie, porządkowanie, organizowanie lub schematy postępowania,
- perfekcjonizm,
- nadmierna sumienność z zaniedbaniem przyjemności i relacji interpersonalnych,
- przesadna pedanteria i przestrzeganie konwencji społecznych,
- sztywność i upór,
- irracjonalne sądzenie, że inni dokładnie podporządkują swe działania sposobom działania pacjenta lub nieracjonalna niechęć do przyzwalania innym na działanie,
- natarczywe, niechciane myśli i impulsy,
- skąpstwo w wydatkach (zarówno w wydatkach na siebie, jak i na najbliższych) oraz przekonanie, że pieniądze należy zbierać na „czarną godzinę”.
Osoby anankastyczne są bardzo skupione i skoncentrowane, co można dostrzec w sposobie ich wypowiedzi czy mimice twarzy. Dążą do tego, by wszystko odbywało się zgodnie ze skrupulatnie i ściśle ustalonym harmonogramem i planem. Dostosowanie się do niekontrolowanych, spontanicznych sytuacji sprawia im trudność.
Przyczyny osobowości anankastycznej
Najprawdopodobniej oparte są na trzech czynnikach:
- biologicznym,
- psychologicznym,
- społeczno-kulturowym.
Do czynników biologicznych zaliczymy:
- podłoże genetyczne,
- większą aktywność w obrębie kory podstawy płata czołowego lewej półkuli, przedniej części zakrętu obręczy, układu limbicznego,
- zwiększenie aktywności układu dopaminergicznego przy jednoczesnym zredukowaniu aktywności układu serotonicznego.
Do czynników społeczno-kulturowych należą:
- osobowość,
- cechy takie jak np. punktualność, dbałość o detale.
Do czynników psychologicznych zaliczymy:
- konflikt z rodzicami,
- trudne relacje rodzinne,
- nadmierne oczekiwania ze strony rodziców,
- brak docenienia i nagród ze strony rodziców,
- surowe i nieustanne kary,
- nadmierną kontrolę w dzieciństwie,
- surowe podejście i brak cierpliwości do dziecka.
Osobowość anankastyczna w związku
Początkowo osoba z ananakstycznymi cechami osobowości może być postrzegana jako wymarzony partner i kompan życiowy. Niestety szybko okazuje się, że dążenie do perfekcjonizmu w każdej dziedzinie, nieustanna kontrola, sztywne reguły i problemy z wyrażaniem emocji, utrudniają, a wręcz uniemożliwiają stworzenie szczęśliwego związku. Osobowość anankastyczna nieustannie pilnuje, kontroluje i nadzoruje partnera. W przypadku, gdy sytuacja wymyka się spod kontroli złości się, krzyczy i wyładowuje na drugiej osobie. Bez terapii trudno będzie stworzyć szczęśliwy związek.
Zobacz również: Borderline – niestabilna emocjonalnie „osobowość z pogranicza”. Czym się charakteryzuje i czy można leczyć to zaburzenie?
Osobowość anankastyczna – test
W rozpoznaniu zaburzeń osobowości – u siebie lub u bliskiej osoby – pomocny będzie test dostępny w internecie. Jeśli minimum trzy odpowiedzi będą twierdzące, najprawdopodobniej mówimy o osobie z cechami anankastycznymi. Warto jednak pamiętać, że najbardziej wiarygodną diagnozę postawi lekarz psychiatrii.
Przykładowe pytania:
- Czy inni uważają mnie za pedanta?
- Czy boję się co przyniesie przyszłość?
- Czy naprawdę nie umiem podejmować decyzji?
- Czy zawsze lub prawie zawsze dążę do doskonałości?
- Czy mam swoje określone zasady moralne, których każdy powinien się trzymać?
- Czy jestem zbyt skrupulatna/y?
- Czy lubię mieć wszystko na swoim miejscu?
- Czy nie lubię odpoczywać?
- Czy to prawda, że nie lubię mówić o uczuciach?
- Czy nie lubię ryzykować?
- Czy relacje z ludźmi nie są istotne?
- Czy zdarza się, że niektóre czynności powtarzam kilka razy w ciągu dnia?
- Czy często rozmyślam nad słusznością swojego postępowania?
- Czy oszczędzam pieniądze na „czarną godzinę”?
