Dieta GAPS (Gut and Psychology Syndrome) jest modelem odżywiania, który zaleca się osobom z zespołami neurologicznymi, depresyjnymi oraz psychicznymi. To specyficzna dieta, która uwzględnia powiązanie zaburzeń natury psychicznej ze sposobem żywienia i stanem flory bakteryjnej jelit. Czym dokładnie jest dieta GAPS, jak wyglądają jej zasady i etapy?
Dieta GAPS — skąd się wzięła?
Dieta GAPS stworzona została przez dr Natashę Campbell-McBride i opisana w jej książce „Zespół psychologiczno-jelitowy. Naturalne metody leczenia autyzmu, ADHD, dysleksji, dyspraksji, depresji i schizofrenii”. Lekarka, podczas swojej pracy z dziećmi i dorosłymi z problemami neurologicznymi i psychicznymi, zauważyła zależność między schorzeniami psychicznymi a zaburzeniami mikroflory jelitowej. Wiadomo, że osoby cierpiące na różne zaburzenia psychiczne posiadają zauważalne różnice w składzie ich mikrobiomu jelitowego. Aby zauważyć efekty zmian wprowadzonych do jadłospisu, uszczelnienia jelit i naprawy mikroflory bakteryjnej, potrzeba czasu — ponad roku, a nawet i dłużej. Zwolennicy diety GAPS mówią o znacznej poprawie samopoczucia, a nawet możliwość zmiany przyjmowanych leków, po konsultacji z lekarzem.
Fot. iStock/Dieta GAPS
Dieta GAPS — na czym polega?
Dieta GAPS jest restrykcyjnym modelem żywieniowym, który wymaga znacznej modyfikacji dotychczasowej diety. Założenia diety GAPS opierają się na założeniach diety SCD, która wyklucza wszystkie źródła węglowodanów złożonych (zboża, kasze, ryż i produkty z nich powstające). Dieta SCD stosowana na całym świecie jako sposób leczenia celiakii, a jej zmodyfikowana wersja znalazła zastosowanie w leczeniu przyczyn wielu zaburzeń psychicznych.
Dieta GAPS zakłada zbilansowanie posiłków tak, aby pH ciała było prawidłowe. W tym celu produkty białkowe, które zakwaszają organizm i mogą pogorszyć stan zdrowia, należy łączyć z warzywami, które mają właściwości alkalizujące. A więc mięso, ryby czy jajka, należy podawać z dużą ilością warzyw gotowanych, surowych lub kiszonych. Kiszone owoce i warzywa są szczególnie ważne, podobnie jak silnie alkalizujący ocet jabłkowy. Ocet jabłkowy można dodawać do sałatek lub wymieszać jedną łyżkę octu ze szklanką wody i wypić.
Fot. iStock/Dieta GAPS
Dieta GAPS — etapy
Dieta GAPS rozpisania jest na 6 etapów wprowadzających oraz dietę właściwą (pełną):
Etap I
Etap I polega na wprowadzeniu domowych wywarów mięsnych lub rybnych, szpiku kostnego, tłuszczu zwierzęcego oraz stopniowe wprowadzanie soków z kiszonek lub fermentowanych produktów mlecznych. Kiszonki włącza się zaczynając od 1 do 2 łyżeczek dziennie przez 2-5 dni, następnie 3-4 łyżeczki dziennie przez 2-5 dni, by stale dodawać kilka łyżek probiotyku do zupy. Wywary mięsne należy pić między posiłkami lub potraktować jako bazę na pożywne zupy. Ma to na celu uszczelnienie jelit dzięki dużej ilości kolagenu.
Etap II
Podstawą żywienia nadal jest wywar mięsny i probiotyki. Jednocześnie można wprowadzić surowe żółtka i niektóre warzywa duszone z ziołami. Soku z kiszonek powinno być coraz więcej, można także włączyć domowe masło klarowane.
Etap III
Można zacząć wprowadzanie awokado, jajek i zdrowych tłuszczów. Poza sokami z kiszonek można włączyć do diety kiszone warzywa oraz ugotowaną cebulę.
Etap IV
Można dołączyć do jadłospisu mięso gotowane i pieczone, soki z warzyw, chleby bezzbożowe. Przyszedł czas na włączenie oliwy z oliwek tłoczonej na zimno oraz świeżo wyciskane klarowne soki (zacząć od kilku łyżek).
Etap V
Przychodzi czas o włączenie do menu pure z gotowanych jabłek, oraz surowe warzywa (na początek sałata i ogórek). Do soków warzywnych można dodawać owoce. Na początku zacząć od owoców np. jabłko, ananas i mango (bez cytrusów).
Etap VI
Można jeść wszystkie dozwolone pokarmy, także surowe owoce i większe ilości miodu.
Pełna dieta GAPS
Wieńczy etap przygotowania organizmu i można już przestrzegać wszystkich zaleceń diety. Tzw. etap diety pełnej trwa ok. 2 lata. Po upływie tego czasu warto kontynuować jej założenia dla podtrzymania osiągniętych efektów.
Fot. iStock/Dieta GAPS
Dieta GAPS — produkty dozwolone:
- mięso (najlepiej z chowu ekologicznego), ryby, owoce morza;
- jajka;
- świeże warzywa — poza warzywami zawierających skrobię (ziemniaki, pasternak, słodkie ziemniaki);
- sfermentowane produkty mleczne, owoce i warzywa;
- świeże i dojrzałe owoce sezonowe oraz awokado;
- orzechy i nasiona dostępne w łupinach;
- czosnek;
- pieczywo — najpierw należy je odstawić na kilka tygodni. Następnie włącza się je do diety między posiłkami, ale tylko jako przekąski;
- masło ekologiczne i niesolone;
- mleko roślinne;
- sól morska, himalajska lub kłodawska
W diecie powinny dominować domowe wywary mięsne, zupy, potrawy duszone i zdrowe tłuszcze.
Dieta GAPS — produkty zabronione:
- cukier i wszelkie produkty z nim w składzie, słodkie syropy, melasa;
- aspartam;
- napoje alkoholowe;
- przetworzona żywność zawierająca barwniki, konserwanty, środki aromatyzujące i inne;
- ziarna (ryż, kukurydza, żyto, owies, pszenica, kasze itp.);
- płatki śniadaniowe;
- warzywa skrobiowe i produkty z nich powstające;
- mleko świeże (dozwolone są sfermentowane produkty mleczne: ser, jogurt i kefir z żywymi bakteriami, kwaśna śmietana, masło i masło klarowane); Po około 1,5-2,5 trwania diety można wprowadzać surowe niepasteryzowane mleko organiczne.
- napoje i soki owocowe (poza świeżo wyciskanymi);
- fasola i rośliny strączkowe, szczególnie soja;
- kawa i mocna herbata;
- zielone banany.
Dla kogo jest dieta GAPS?
Diety GAPS nie należy traktować jako diety odchudzającej, ale raczej leczniczej. GAPS to dieta eliminacyjna, i może okazać się niedoborowa szczególnie witaminy z grupy B, które obecne są w eliminowanych z jadłospisu zbożach. Jeśli istnieją ku temu przesłanki medyczne można porozmawiać o jej wprowadzeniu z lekarzem prowadzącym i dietetykiem. Do przesłanek należą m.in.: schizofrenia, ADHD, spektrum autyzmu, dysleksja, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, depresja.
