Cholestaza ciążowa jest komplikacją w przebiegu ciąży, która zagraża zdrowiu nienarodzonego dziecka. Zaburzenie pojawia się dość rzadko, jednak jego możliwe konsekwencje są na tyle poważne, że ciężarne obawiają się usłyszeć taką diagnozę. Czym dokładnie jest cholestaza ciążowa, jakie objawy powoduje i jakie znaczenie ma dieta matki?
Cholestaza ciążowa – przyczyny
Cholestaza ciążowa to stan, który dotyka zaledwie 4% kobiet ciężarnych. Stan ten wywołuje zastój żółci, wynikający z nieprawidłowości transportu żółci do kanalika żółciowego, jak i gromadzenia się jej wewnątrz komórek wątroby. Przyczyny cholestazy ciążowej, którą zaliczamy do cholestaz wewnątrzwątrobowych, nie zostały dokładnie określone. Zazwyczaj upatruje się jej wystąpienie w czynnikach genetycznych, gdy kobiety w rodzinie również cierpiały na to schorzenie. Bezpośrednio cholestazę wywołuje wzrost poziomu estrogenów i progesteronu u ciężarnych, najczęściej w III trymestrze. Wpływ na zaburzenie mogą mieć także przyjmowane leki, przebyte choroby dróg żółciowych i wątroby (kamica żółciowa, WZW, marskość), oraz przebyte choroby nerek. Warto dodać, że ciąża bliźniacza podnosi ryzyko wystąpienia cholestazy.
Fot. iStock
Cholestaza ciążowa – objawy
Cholestaza ciążowa i jej objawy ujawniają się ok. 28-32 tygodnia ciąży. Wtedy stężenie progesteronu, który upośledza kurczliwość pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, w organizmie ciężarnej jest najwyższe. Pierwszym zauważalnym objawem jest świąd skóry przede wszystkim na tułowiu, kończynach, dłoniach i stopach. Na świąd skóry przy cholestazie skarży się ok. 90% pacjentek. Nasilenie świądu zazwyczaj występuje w porze wieczornej oraz w nocy, co przeszkadza ciężarnej w śnie. Zazwyczaj w ciągu miesiąca od wystąpienia świądu, pojawia się żółte zabarwienie skóry, białek oka i błon śluzowych. Mogą niekiedy pojawiać się nudności, wymioty, a USG może wykazać powiększenie wątroby. Znacznie rzadziej może pojawiać się charakterystycznie wyglądając tłuszczowa biegunka.
Objawy cholestazy utrzymują się od momentu wystąpienia, do 7 dni po porodzie – ustępują samoistnie. Ryzyko nawrotu cholestazy w kolejnej ciąży jest bardzo duże. W kolejnej ciąży objawy, które powoduje cholestaza ciążowa, zauważalne są znacznie wcześniej, ok. 22 tygodnia.
Fot. iStock
Cholestaza – badania
Aby stwierdzić, że wystąpiła cholestaza ciążowa, konieczne są badania laboratoryjne. Przede wszystkim wykonuje się badanie całkowitego stężenia kwasów żółciowych. Dodatkowo zaleca się sprawdzenie poziomu stężenia:
- bilirubiny,
- gammaglutamylotranspeptydazy (GGTP),
- aminotransferazy (ALAT, AST),
- fosfatazy alkalicznej (ALP).
Normy wymienionych badań należy sprawdzić w laboratorium, które przeprowadzało ich analizę.
Cholestaza ciążowa – leczenie, dieta
Cholestaza ciążowa pozwala jedynie na leczenie objawowe. Dąży się w tym przypadku do załagodzenia świądu skóry oraz poprawy parametrów biochemicznych krwi. Zazwyczaj jako pierwszy lek zapisuje się ciężarnej kwas ursodeoksycholowy, który naturalnie występuje w żółci. Kwas ursodeoksycholowy chroni komórki wątroby i reguluje stężenie cholesterolu. Jeżeli ten lek nie przyniesie spodziewanych rezultatów, przepisywane są inne preparaty. W schorzeniu takich jak cholestaza ciążowa, dieta ma ogromne znaczenie.
Fot. iStock
Cholestaza ciążowa – dieta
Przyszła mama, u której zdiagnozowano cholestazę ciążową, powinna przestrzegać zaleceń:
- Jeść 5-6 niewielkich posiłków dziennie, z przerwami około 3 godzin. Dzięki temu wątroba będzie odciążona, organizm lepiej przyswoi składniki odżywcze, a ciężarna nie będzie odczuwała głodu.
- Produkty powinny być łatwostrawne, nieobciążające przewodu pokarmowego. Posiłki należy przygotowywać poprzez gotowanie w wodzie i na parze, duszone bez obsmażania, pieczone.
- Z diety należy wykluczyć smażone i surowe pokarmy. Warto sięgać po gotowane, nawet owoce i warzywa.
- Zrezygnować należy z produktów tłustych, wzdymających (kapusta, kalafior, brukselka, strączkowe, papryka, cebula, szczypiorek, rzodkiewka), o dużej zawartości błonnika (pieczywo pełnoziarniste, kasze gruboziarniste, pełnoziarniste makarony), oraz ostro przyprawionych.
- Ciężarna powinna ograniczyć tłuszcze, słodycze, napoje słodkie gazowane.
Zasady odpowiednio skomponowanej diety warto omówić z dietetykiem klinicznym lub lekarzem prowadzącym ciążę.
Cholestaza ciążowa a dziecko
O ile cholestaza ciążowa jest uciążliwa dla matki, ze względu na uporczywy świąd, nie stanowi dla niej wielkiego zagrożenia i ustępuje samoistnie po porodzie. Natomiast konsekwencje rozwoju i nasilenia cholestazy mogą okazać się poważne dla dziecka. Najczęściej płodowi zagraża:
- przedwczesny poród (w ponad połowie przypadków);
- stres płodowy – zwiększa ryzyko zaistnienia u dziecka w przyszłości różnych problemów zdrowotnych;
- bradykardia – wolniejsze bicie serca płodu;
- zabarwienie smółką płynu owodniowego;
- śmierć w łonie matki.
Aby zapobiec ryzyku komplikacji u płodu, zaleca się nie tylko stosowanie diety i przyjmowanie leków przez matkę, ale i wcześniejszy poród. Lekarz na podstawie oceny indywidualnego przypadku pacjentki decyduje o indukcji porodu siłami natury lub przez cesarskie cięcie, między 36. a 38. tygodniem ciąży.
