Zespół niespokojnych nóg to dolegliwość, która potrafi uprzykrzyć życie. Dokuczliwe mimowolne ruchy kończyn utrudniają sen nie tylko osobie chorej, ale także śpiącej obok. Nagłe ruchy, kopniaki i konieczność rozmasowania nóg lub wręcz wstania z łóżka powodują, że osoba cierpiąca na niego jest w ciągu dnia zmęczona i pozbawiona energii. Kto jest szczególnie narażony na zespół niespokojnych nóg i po czym można rozpoznać to zaburzenie?
Czym jest zespół niespokojnych nóg?
Zespół niespokojnych nóg (restless legs syndrome – RLS) to dolegliwość, która pojawia się w chwili odpoczynku, np. podczas leżenia w łóżku lub siedzenia w fotelu. W czasie bezruchu pojawiają się nieprzyjemne odczucia w kończynach, które zmuszają do poruszania nogami lub ich rozmasowania, co łagodzi przykre objawy. Niedługo później mimowolne ruchy powracają w ten sam dokuczliwy sposób. W nasilonych przypadkach zaburzenia osoba nią dotknięta musi wstać i przejść się nieco, by dolegliwość zelżała.
Fot. iStock/RLS
Kto jest narażony na wystąpienie zespołu niespokojnych nóg?
Zespół niespokojnych nóg dotyka 5–8% w populacji osób dorosłych. Najczęściej stwierdza się go u osób starszych, cierpiących na niedokrwistość z niedoboru żelaza, osób z niewydolnością nerek, oraz kobiet w ciąży.
Pierwsze objawy zespołu niespokojnych nóg, niezwiązanych z różnymi chorobami, najczęściej występują około 20. roku życia. Zaburzenie to pojawić się może w każdym wieku u osób dorosłych, a im wiek bardziej zaawansowany, zwykle też bardziej nasilone są objawy. Z powodu zespołu niespokojnych nóg lekarzy najczęściej odwiedzają osoby po 50. roku życia.
Zespół niespokojnych nóg — przyczyny problemu
Przyczyny zespołu niespokojnych nóg, który nie wynika z istnienia innych chorób, nie do końca są jasne.
Aż w połowie przypadków wiąże się z innymi zaburzeniami, stosowanymi lekami i przyjmowanymi substancjami. Do najczęściej występujących przyczyn zespołu niespokojnych nóg zaliczamy:
- niedobór magnezu;
- niewydolność nerek,
- polineuropatie;
- niedobór żelaza i związana z nim niedokrwistość (często u kobiet ciężarnych);
- farmakoterapia — leki wpływające na ośrodkowy układ nerwowy (szczególnie leki przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne i normotymiczne);
- nadużywanie alkoholu, nikotyny i kofeiny.
W postaciach idiopatycznych zespołu niespokojnych nóg (niezwiązanych z chorobami) w wielu przypadkach stwierdza się dodatni wywiad rodzinny.
Fot. iStock/RLS
Zespół niespokojnych nóg — objawy
Zespól niespokojnych nóg powoduje objawy, które bywają bardzo dokuczliwe i często utrudniają lub wręcz uniemożliwiają nocny odpoczynek. Charakterystycznym objawem zespołu niespokojnych nóg są okresowe ruchy kończyn, określane mianem kopania przez sen. Skarży się na nie ponad 90% osób cierpiących na RLS. Mimowolne regularne ruchy powtarzają się w seriach (po 4 i więcej), zazwyczaj dotyczą one nóg. U chorych występuje wyprost palucha i grzbietowego zgięcia stopy, często z towarzyszącym zgięciem w stawach kolanowym i biodrowym. Każdy ruch trwa 0,5–5 s, natomiast przerwy pomiędzy ruchami w jednej serii wynoszą po 20–40 s.
Do innych objawów RLS należą:
- potrzeba poruszania nogami;
- nieprzyjemne odczucia w obrębie nóg;
- niepokój ruchowy,
- nasilanie się objawów wieczorem i w nocy;
Zespół niespokojnych nóg występowanie lub nasila się podczas spoczynku. Poruszanie się przynajmniej częściowo łagodzi objawy zaburzenia.
Zespół niespokojnych nóg może prowadzić do przewlekłych zaburzeń snu (dłuższe zasypianie i płytszy sen), w tym bezsenności. Osoba chora rano czuje się zmęczona, skarży się na brak energii. Co prawda RLS nie powoduje uszkodzenia mózgu ani nie stanowi również zagrożenia dla życia czy sprawności osoby nią dotkniętej, to jednak wpływa na codzienne funkcjonowanie.
Fot. iStock/RLS
Diagnostyka
Jeśli chory zauważa u siebie objawy wskazujące na zespół niespokojnych nóg, powinien udać się do lekarza, aby wykluczyć inne choroby. Pomocne będą w tym przypadku badania takie jak:
- oznaczenie stężenia glukozy na czczo, aby wykluczyć cukrzycę;
- oznaczenie stężenia kreatyniny i jonogram, aby wykluczyć choroby nerek;
- morfologia krwi, stężenie żelaza i ferrytyny, dla określenia niedoboru żelaza;
- oznaczenie aktywności aminotransferaz, w przypadku podejrzenia chorób wątroby;
- oznaczenie stężenia magnezu, dla wykrycia niedoboru magnezu;
- badanie neurologiczne, w celu wykluczenia chorób neurologicznych.
Zespół niespokojnych nóg — leczenie
Leczenie objawów zespołu niespokojnych nóg polega przede wszystkim na leczeniu chorób podstawowych. W idiopatycznej (o niejasnym pochodzeniu) postaci zespołu niespokojnych nóg, oraz gdy leczenie choroby podstawowej nie dało poprawy, stosuje się terapię lekami dopaminergicznymi (najczęściej stosuje się lewodopę, ropinirol i pramipeksol). Leczenie powinien prowadzić neurolog lub lekarz z poradni leczenia zaburzeń snu. Dawki leków należy regulować, ponieważ zespół niespokojnych nóg przebiega falami. W ciężkich postaciach zespołu niespokojnych nóg zaleca się natomiast małe dawki leków opioidowych, np. kodeiny.
Terapię lekami należy potraktować jako element leczenia objawowego, który łagodzi objawy RLS, ale nie prowadzi do wyleczenia.
