Zapalenie trzustki to jedna z przypadłości, które może dotknąć ten niepozorny narząd. Choroba może przybrać postać przewleką i ostrą, powodując nieco inne dolegliwości. Jakie objawy powoduje zapalenie trzustki, jak wygląda leczenie i dieta w tym przypadku?
Trzustka pełni ważną rolę w organizmie, biorąc udział w procesie trawienia tłuszczów, białek i węglowodanów. Wytwarza ona sok trzustkowy, zawierający wiele ważnych enzymów, który transportowany jest do dwunastnicy, będącej częścią jelita. Dopiero tam enzymy są aktywowane i zaczynają trawić składniki odżywcze. Dopóki wszystko działa bez zarzutu, rzadko kiedy pamiętamy w ogóle o tym, że posiadamy trzustkę. Jednak gdy jej praca ulega zaburzeniu, pojawiają się objawy, które trudno zignorować.
Zapalenie trzustki – przyczyny
Zapalenie trzustki, w zależności od jej rodzaju, może mieć różne przyczyny, które prowadzą do jednego – uszkodzenia narządu i poważnych komplikacji. Istnieje podział na trzy rodzaje zapalenia trzustki:
Ostre zapalenie trzustki OZS. Rozwija się na skutek zaburzenia równowagi mechanizmów stabilizujących lub hamujących aktywność enzymów w komórkach pęcherzykowych trzustki. Taka sytuacja prowadzi do aktywacji enzymów już w trzustce, co powoduje niszczenie trzustki i okolicznych tkanek. Ostry typ zapalenia trzustki pojawia się coraz częściej, jako skutek kamicy żółciowej, będącej często następstwem epidemii otyłości. Innymi przyczynami stanu zapalnego w trzustce są: nadużywanie alkoholu, hiperlipidemia, stosowanie niektórych leków, wrodzone wady rozwojowe trzustki, urazy jamy brzusznej i dziedziczne mutacje genów, które wpływają na aktywację enzymów już w trzustce. Także zakażenia wirusowe i obecność pasożytów może mieć wpływ na wystąpienie ostrego stanu zapalnego.
Przewlekle zapalenie trzustki PZS. Charakteryzuje się częstymi stanami zapalnymi trzustki, które prowadzą do pojawienia się tkanki łącznej włóknistą, co prowadzi do niewydolności narządu. Do przyczyn wystąpienia PZS zaliczamy nadużywanie alkoholu i narkotyków, zatkanie przewodu żółciowego wspólnego przez kamień żółciowy, niezdrowa dieta, otyłość, przyjmowanie niektórych leków. Przyczyną mogą być również zaburzenia genetyczne i autoimmunologiczne.
Autoimmunologiczne zapalenie trzustki AZT. Ten typ zapalenia wynika z autoagresji, czyli ataku układu odpornościowego na własne tkanki – w tym przypadku trzustki. AZT typu 1. charakteryzuje się podwyższonym stężeniem immunoglobulin G4 (IgG4) w surowicy, a proces zapalny może się rozprzestrzeniać na inne narządy. AZT typu 2 ogranicza się jedynie do trzustki, a poziom IgG4 jest w normie.
Zapalenie trzustki – objawy
Zazwyczaj pierwszym i bardzo dotkliwym objawem zapalenia trzustki wszystkich typów jest ostry ból w górnej części brzucha. Ten objaw pojawia się na początku choroby. Ból może promieniować i trwać kilka dni. W przypadku ostrego zapalenia ból brzucha utrzymuje się ciągle i często zmusza do skorzystania z porady lekarskiej. Gdy trzustka przestaje produkować enzymy, które ją uszkadzały, bywa, że ból zanika. Zapalenie trzustki może powodować także brak łaknienia, nudności i wymioty, wzdęcia brzucha, a nawet upośledzenie czynności jelit i zażółcenie skóry.
Zapalenie trzustki może dawać także inne objawy, dotyczące funkcjonowania całego organizmu:
- problemy z oddychaniem – duszności, przyspieszenie oddechu, sinica,
- kłopoty z wydalaniem moczu – brak lub niewielka ilość moczu,
- przyspieszone tętno, spadek ciśnienia tętniczego krwi,
- gorączka,
- zaburzenia świadomości,
- zaburzenia krzepnięcia,
- cukrzyca.
Pojawiające się objawy, szczególnie charakterystyczny ból należy skonsultować z lekarzem. W wielu wypadkach konieczna bywa hospitalizacja.
Zapalenie trzustki – leczenie
Jednym z podstawowych badań, które diagnozują chorobę, jest oznaczenie enzymów trzustki (amylazy) w surowicy krwi i w moczu. Wykonuje się również RTG klatki piersiowej, USG i tomografię komputerową. Jeżeli zdiagnozowane zostanie zapalenie trzustki, konieczne jest leczenie, by uniknąć niebezpiecznych powikłań. Leczenie zazwyczaj jest zależne od typu zapalenia.
Ostre zapalenie trzustki – leczenie łagodnej formy OZT polega na 3-4 dniowej głodówce, podczas której chory jest nawadniany dożylnie i podawane są mu leki przeciwbólowe. Po wyleczeniu, przez co najmniej miesiąc, zalecana jest restrykcyjna dieta. Jeśli przyczyną problemu była kamica żółciowa, przeprowadza się usunięcie pęcherzyka żółciowego. Gdy u chorego rozwinie się cukrzyca, na skutek niewłaściwej pracy trzustki, konieczne jest podawanie insuliny. W formie ostrej leczenie wymaga intensywnej opieki medycznej, polegającej na zapobieganiu wystąpienia groźnych powikłań (zakażenia, ropnie, krwawienia, perforacja jelita grubego, niewydolność wielonarządowa, a nawet śmierć)
Przewlekłe zapalenie trzustki – leczenie farmakologiczne oparte jest na stosowaniu odpowiednich leków przeciwbólowych. Jeśli chory cierpi na wzdęcia i biegunki, traci na wadze, wprowadza się terapię enzymami trzustkowymi. Niezwykle ważne jest odstawienie alkoholu oraz rezygnacja z palenia papierosów. Zaleca się stosowanie odpowiednio skomponowanej diety.
Autoimmunologiczne zapalenie trzustki – leczenie opiera się na zastosowaniu syntetycznych hormonów kory nadnerczy.
Zapalenie trzustki – dieta
Dieta, jeśli zdiagnozowane zostało zapalenie trzustki, jest konieczna, by wrócić do dobrej formy. Przed wprowadzeniem zmian warto zasięgnąć fachowej porady dietetyka, ponieważ często dieta jest kwestią indywidualną. Istotne są nie tylko spożywa produkty, ale także sposób przygotowywania potraw.
Zapalenie trzustki dieta – ogólne zasady zdrowego żywienia:
- wprowadzenie 5 posiłków dziennie, o małej objętości,
- zaleca się wprowadzenia do diety produktów o obniżonej zawartości tłuszczu – mleko, mięso czy wędliny,
- poleca się produkty lekkostrawne np. jasne pieczywo, drobne kasze i ziemniaki. Produkty pełnoziarniste mogą powodować problemy trawienne, dlatego lepiej z nich zrezygnować,
- pożywienie powinno niskotłuszczowe, przyrządzone w wodzie/na parze, lub pieczone w folii aluminiowej bez dodatku tłuszczu,
- smażenie i duszenie potraw z dodatkiem tłuszczu jest zakazane,
- należy unikać zasmażek i wywarów mięsnych,
- należy wykluczyć z diety jaja, tłuste sery, wędzone ryby, śmietanę, smalec,
- niewskazane są wzdymające warzywa takiej jak np. kapusta, groch, fasola, szczypior, rzodkiewka,
- nie należy stosować ostrych przypraw i dużej ilości soli.
Zapalenie trzustki a cukrzyca trzustkowa
Cukrzyca trzustkowa (cukrzyca typu 3c, wtórna) może pojawić się na skutek przewlekłego zapalenia trzustki. Cukrzyca rozwija się jako choroba towarzysząca, na skutek włóknienia i wapnienia miąższu trzustki oraz niedokrwienia, które są efektem procesu zapalnego. Cukrzycę trzustkową leczy się stosując insulinę. Cukrzyca typu 3c może mieć przebieg chwiejny i niesie ze sobą zwiększone ryzyko rozwoju ostrych powikłań jak hipoglikemia i kwasica ketonowa. U osób z przewlekłym zapaleniem trzustki, badania w kierunku cukrzycy należy profilaktycznie wykonywać co roku.
